ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈ 76 ႁွပ်ႈ

ဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊၵူႈပီ မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ဝၼ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးမႃး တင်ႈဢဝ်ပီ 1947 တီႈထုင်ႉပၢင်လူင် မိူင်း လၢႆးၶႃႈ (Pannglong of Lai Hka State)။ ဢၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၸႂ်ႉဝႃႈ ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (သျှမ်းပြည်အ အမျိုးသားနေ့- Shan State National Day) ၼႆမႃးသေတႃႉ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်းတႄႉ (မိူဝ်ႈပီ 1947) ႁွင်ႉဝႃႈ – ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး (သျှမ်းအမျိုးသားနေ့- Shan National Day) ၼႆၵွႆးယူႇ။

ၼၼ်သေတႃႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉၸႂ်ႉ− ဝၼ်း ၶိူဝ်းတႆးၼႆၵေႃႈ ၵွပ်ႈ ပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်ဝႃႈပဵၼ်ဝၼ်း မိူင်းတႆး (ပဵၼ်ဝၼ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး) ၼႆၼၼ်ႉ တင်းၸဝ်ႈၾႃႉ တင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း တႆးလႄႈ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁပ်ႉႁူႉၵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ ၵူႈၸဝ်ႈလႄႈ ၸင်ႇဢမ်ႇမီးပၼ်ႁႃ သင်မိူၼ် ႁူႉၵၼ်ၼႆႉယူႇ။ ပၼ် ႁႃ ၵၢၼ်ထၢင်ႇၽိတ်း ၸတ်ႉၸႂ်တႅၵ်ႇငၢၵ်ႈၵၼ်ၼႆႉ တႄႇမီးမႃးမိူဝ်ႈပၢၼ်ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉလူင်ၼေႇဝိၼ်း ႁုပ်ႈ ယိုတ်းဢဝ်ဢမ်း ၼၢတ်ႈ (ပီ 1962) ၼၼ်ႉမႃးတၢင်းၼႆႉၵွႆး တေထတ်းသၢင်ႁၼ်ၼင်ႇၼႆ။

တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တႃႇၶဝ်ၸီႉၼႄးဝႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်ႊၵိသျ်ႉ ၸႂ်ႉလၢႆးတိုၵ်းၸႅၵ်ႇႁႅင်းသေ ၽွင်းငမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈ) မႃး၊ ပဵၼ်လၢႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢမ်ႇသိုဝ်ႈယူဝ်း၊ ဢမ်ႇႁၢၼ်ၵိၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႆသေတႃႉ ၶဝ်သမ်ႉဢဝ်လၢႆးတိုၵ်းၼႆႉမႃး သိုပ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်း တေႃႇၵူၼ်းမိူင်း၊ တေႃႇၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းၼႆႉ မိူၼ်ႁၼ်ၵၼ်ယူႇ။

ၼႆႉမၼ်းပဵၼ် လၢႆးတိုၵ်းၸုမ်းၵူၼ်းမိူၵ်ႈလိူင်းဢၼ်ဝႃႈ – “ပိူၼ်ႈၵိၼ်ဝႃႈပိူၼ်ႈႁိတ်ႉ ႁဝ်းၵိၼ်ဝႃႈႁဝ်းမၵ်ႉ” – ၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇ ၽိတ်း ။

တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (ၸွမ်ပိဝ်မိူင်းတႆး− Shan State’s flag)၊ ၵႂၢမ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (Shan State National anthem) ႁူမ်ႈတင်းၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး (Shan States Council) ၵေႃႈ ၵိူတ်ႇမီးမႃးယွၼ်ႉ ဝၼ်းတီႈ  7 လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ ၼႆႉ။ ၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး လိူၵ်ႈၽူႈတၢင်တူဝ်မိူင်းတႆး 14 ၵေႃႉ(ၸဝ်ႈၾႃႉ 7 ၸဝ်ႈ၊ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း 7 ၸဝ်ႈ) ဢဝ်ပုၼ်ႈ ၽွၼ်းတူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်း တႃႇၵေႃႇတင်ႈ လၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈတင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် – သၼ်လွႆၶၢင်၊ သၼ်လွႆၶျၢင်းလႄႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်မၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ယွၼ်ႉဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး (တင်းၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ တင်းၽူႈ တၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းတႆး) လႆႈၸႂ်တူၵ်းလူင်း ႁူမ်ႈၵၼ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း (ဢၼ်မီးၸဝ်ႈၾႃႉ 33 ၸဝ်ႈလႄႈ ၽူႈတၢင် တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း 33 ၸဝ်ႈ ) လႄႈ ပဵၼ်ဝၼ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉသေ ၵေႃႇတင်ႈ လႆႈၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး (Shan State Council) ဢၼ်ပဵၼ်မုၵ်ႉၸုမ်း ၵၢၼ်မိူင်းသုင်သုတ်း တႃႇမိူင်းတႆး ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။

ယွၼ်ႉၼၼ် ၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်တူၵ်းလူင်း ဢဝ်ဝၼ်းတီႈ 7 ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၼႆမႃးပဵၼ် တၢင်းၵၢၼ်လႄႈ ဢွၼ်ၵၼ် (ႁဵတ်းပွႆး) ယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ် လူၺ်ႈၼမ်ႉၸႂ်ၵၢၼ်မိူင်းမႃး ၵူႈၶူပ်ႇပဵၼ်ပီၼႆယူႇ။

ၵွပ်ႈမီးဝၼ်းထိ 7 (ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး) လႄႈ ၸင်ႇတေမီးမႃးဝၼ်းထိ 12 (ဝၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်) ၼႆၼၼ်ႉ ပေႃး ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ၽႂ်ၵေႃႈတေဢမ်ႇထဵင်တေႃႇ ထိုင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ။ ၼၼ်သေတႃႉ မႃးၼႂ်းပၢၼ်ၽွင်းငမ်းၸဝ်ႈ ဢႃႇၼႃႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈပၢၼ်ယဝ်ႉပၢၼ် (ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉၵျီးၼေႇဝိၼ်း၊ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉၵျီး တၢၼ်းသူၺ်ႇ၊ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉၵျီး မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ) ၼႆႉ ဢမ်ႇ မၵ်းမၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ်ၵွႆး ဢမ်ႇၵႃး ပၢႆၸႂ်ႉလၢႆး ယွၵ်းၵူႈလၢႆးလၢႆးသေ လွၵ်ႇငိုတ်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ယႃႉၵဝ်းပႃးထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ လႆႈႁၼ် ၼင်ႇၼႆ။

ပဵၵ်ႉဝႃႈ ၸုမ်းၶဝ်ႁဵတ်းၵႅင်ႈၼမ်းႁူဝ်ႁဵတ်းဝၼ်းမိူင်းတႆးၼႆၵေႃႈယႃႇ ဢမ်ႇပႃးၸႂ်ၸေႇတၼႃႇ၊ ႁဵတ်းဢဝ်တၢင်းႁၢင်ႈ လီမိူၼ်ၶဝ် ႁဵတ်း ၵၢၼ်လူႇၵၢၼ်တၢၼ်းၼၼ်ႉၵွႆး လႆႈႁၼ်ၼင်ႇၼႆ။ ဝၼ်းထိ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊၼႆႉ တင်းတင်း ပဵၼ်ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈ ၽႄႈ တိူၼ်းၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင် ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိူတ်ႇမီးမႃး ဝၼ်းထိ 12 လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ (တႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း) ယူႇၵေႃႈ ႁဵတ်းၵဵင်ႈလိုမ်း သေ တင်ႈၸႂ်လိုမ်းသေ ပျီႇထွင်ႇၸု မပဵဝ်ႇၵွႆးယေး၊ တၢႆးယိၼ်းတႃးၸီးလူင်းၺီႇၺုတ်ႉမု မပျႅတ်ႉပျႃးယေး၊ ဢၶျူၵ်ႉ ဢၶျႃႇ ဢႃႇၼႃႇတီႇမႄးယေး (ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢမ်ႇပၼ်တႅၵ်ႇယၢႆႈ၊ ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢမ်ႇပၼ်လူႉပင်း၊ ဢႃႇၼႃႇၽွင်း ငမ်း သုင်သုတ်း ႁႂ်ႈယူႇမၼ်ႈၵိုမ်း) ဢၢင်ႈယိူင်းသၢမ်လွင်ႈၼႆႉသေ ဢမ်ႇတူၺ်းတေႃႇၽႂ်၊ ဢမ်ႇယုမ်ႇၽႂ် လႃးလႃး၊ တင်ႈ ဢဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း တေႃႇထိုင်ၸၢဝ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၶိုၼ်း ။ လၢတ်ႈဝႃႈ ပဵၼ် တၢတ်ႉမတေႃႇ ၊ ပဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်း ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈၵူၼ်းမိူင်း၊ ပဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်းပႂ်ႉပႃး ၽွၼ်းလီၵူၼ်းမိူင်းၼႆယူႇသေႇသေႇ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးယွၵ်း ၵူႈသမ်ႇသႅၼ်ပိူင် လွၵ်ႇငိုတ်ႈ တဵၵ်းငႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ယၢၼ်ႈၵူဝ်တပ်ႉသိုၵ်း ပေႃးဢမ်ႇၸၢင်ႈယုၵ်ႉႁူဝ် ၸိူင်ႉၼႆ။

သူပ်းတႄႉလၢတ်ႈဝႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၵတ်းယဵၼ် ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ (ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ) ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ႁႂ်ႈၶဝ်ႈႁႃၵၼ်၊ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၸမ်ၸႂ်ၵၼ်၊ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵၼ်ၼႆ။ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈလၢတ်ႈ ၸိူင်ႉၼၼ်ယူႇသေႇသေႇ။ မိူဝ်ႈ ႁဵတ်းမႃးသမ်ႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၼင်ႇလၢတ်ႈၼၼ်ႉ၊ လၢတ်ႈယိူင်ႈၼိုင်ႈ ႁဵတ်းယိူင်ႈၼိုင်ႈၸိူင်ႉၼႆ လွၼ်ႉလွၼ်ႉမိူၼ်ႁူႉၵၼ်။

ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸိူဝ်းႁဝ်းၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၾုၼ်ႉ၊ ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ်ယူႇၼႆႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ် ယုမ်ႇၶဝ်လႆႈယဝ်ႉလႃႇ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ။ ပေႃးတေ ၵုမ်ႇၵူဝ်ဢႃႇၼႃႇၽွင်းငမ်းၸုမ်း တူဝ်ၵဝ်ႇ (တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ် ၸုမ်းၶဝ်သူင်ႁွင်ႉဝႃႈ တၢတ်ႉမတေႃႇ) ယူႇၵွႆးတႄႉ ထႅင်ႈ ႑00 ပီၵေႃႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢမ်ႇၵတ်းယဵၼ်လႆႈ။

ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႉတရေႊလ်ဢၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်းၾၼ်ဝၢၼ်ၵၼ်ယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေပဵၼ်ၾၼ်ၵၢင်ဝၼ်းၵွႆး တေဢမ်ႇ ၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးလႆႈၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈႁတ်းလၢတ်ႈတႅမ်သူပ်းတဵမ်ပၢၵ်ႇ ၵမ်းလဵဝ်ယူႇ။ လိူဝ်သေဝူၼ်ႉလၢႆးတၼ် (Blind thinking) ဝႃႈ – ၸွမ်းၼင်ႇၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵတိ ဢၼ်လႆႈၸႂ် တူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝႆႉတီႈပၢင်လူင်ပီ 1947 (Panglong Agreement 1947) ၼၼ်ႉ လူဝ်ႇၵႂႃႇၶုတ်းၵုၺ်ႉတူၺ်း တီႈၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်း ၵွႆးယူဝ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉယူႇႁိုဝ် ၶႂ်ႈ ဝႃႈၼႆ။

တီႈၸိုဝ်ႈမၼ်းၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵတိတီႈပၢင်လူင်ပီ 1947 ၼၼ်ႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး ၶတ်းၸႂ်ဢဝ်ၸွမ်းလႄႈ ပႂ်ႉပႃးမႃး၊ ၶတ်းၸႂ် ႁႃလၢႆး မူၼ်ႉမႄးႁႂ်ႈမၼ်ႈၵိုမ်းမႃးဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပီ 1959 ၸဝ်ႈၾႃႉတင်း လႆႈယွမ်းမွပ်ႈသုၼ်ႇလႆႈ ဢမ်း ၼၢတ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉပၼ်တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးသေ တေဢၢၼ်းၶဝ်ႈပၢင်လိူၵ်ႈ တင်ႈၼႂ်းၶၢဝ်းၼႃႈ။

ပီ 1961 ႁူမ်ႈတင်းတၢင်ႇၸႄႈမိူင်းၶဝ်သေ ဢၢၼ်းဝၢင်းလၵ်းပိူင်ၾႅတ်ႉတရႄႊလ်တႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်မီးသုၼ်ႇလႆႈ ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵတိမိူဝ်ႈ ပီ 1947 ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မၼ်ႈၵိုမ်းၶၢဝ်းယၢဝ်း။

ပဵၵ်ႉဝႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး ၶတ်းၸႂ်ဢဝ်ၸွမ်းလွၵ်းပိူင်တီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ တၢၼ်ႇလႂ်ၵေႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တိုၼ်း ဢမ်ႇ သိုဝ်ႈယူဝ်းသေ ၼႄးဝႃႈမိူင်းတႆး တေၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆယဝ်ႉ။  ဢဝ်ဢမ်းၼၢတ်ႈပၢၵ်ႇၵွင်ႈ ဢၼ်ယူႇၼွၵ်ႈ လွၵ်းပိူင်တီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ ႁုပ်ႈယိုတ်း ဢဝ်ဢမ်းၼၢတ်ႈၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း လူၺ်ႈလၢႆႁုၵ်ႉႁၢႆႉ။ တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃးၵေႃႈ ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးၵႃႈၸိုဝ်ႈမၼ်းလၢႆလၢႆၵွႆး။ ဢႃႇၼႃႇၽွင်းငမ်း တင်းမူတ်း တူၵ်းၵႂႃႇယူႇ ၼႂ်းၵမ်မိုဝ်းတပ်ႉသိုၵ်း ပႅတ်ႈ လုမ်းလုမ်းႁႄ။ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်း ၵိူတ်ႇပဵၼ်သိုၵ်းသိူဝ်လႄႈ သုၵ်ႉယုင်ႈမႃးတေႃႇထိုင်ဝၼ်း မိူဝ်ႈၼႆႉ မိူၼ် ႁူႉၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တင်းမူတ်းၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ယွၼ်ႉတပ်ႉသိုၵ်းၵွႆးၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵၢတ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၵၢတ်ႈ။  

ထိုင်မႃးပၢၼ်ငမ်းယဵၼ် 5 ပီ (ပၢၼ်သိုၵ်းထႂၢၵ်ႈဢၼ်ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇၼမ်းႁူဝ်) လႄႈ ပၢၼ်ၵုမ်ပၢင်လူင် 21 ႁူဝ် ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ 5 ပီ (ပၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇ ဢွၼ်ႁူဝ်)၊ ၽွင်း 10 ပီၼႆႉ တႃႇၵူၼ်းမိူင်း လႅပ်ႈႁၼ်ၾႃႉပၢင်ႇလႅင်းသႂ်မႃး။ ၼၼ် သေတႃႉ ဢဝ်ပဵၼ်ၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉပႅတ်ႈႁႄ၊ ၵွပ်ႈတပ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵူဝ်လႆႈပွႆႇဝၢင်းပႅတ်ႈဢႃႇၼႃႇ ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း ဢၼ်ၸိူဝ်း ၶဝ်ဝႆႉ မိူၼ်ဢမ်းၼၢတ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်း(ဢမ်းၼၢတ်ႈလၢပ်ႇယူႇၼိူဝ်ၶေႃး ယူႇတႂ်ႈ) ၼၼ်ႉလႄႈ ဢဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိုၼ်း ပိၼ်ႈတူၵ်း ႁဵဝ်ၸၼ်းပႅတ်ႈ၊ ဢဝ်လပ်းသိင်ႇမိုတ်ႉတၼ်တႃႇၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းပႅတ်ႈႁႄ ၸိူင်ႉၼႆ။ ၼႆႉမၼ်းမႃး မိူၼ်ၵႂၢမ်းၵူၼ်းထဝ်ႈ မိူဝ်ႈ ၵွၼ်ႇလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ – “ႁႃလီႁႃလီ လူမ်းၽီႁုင်မႃးပဝ်ႇ” – ၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၢင်ႉ။      

လိုၼ်းသုတ်းတႄႉ ဢၼ်ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ လွင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျၢၼ်ႇမႃႇ  ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်၊ ၵိူတ်ႇ မီးလွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ဢူၼ်ဢၢၼ်မေႃးမႄးၵၼ် ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇဝၢႆး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတုၵ်ႉၶ၊ တူၵ်းၵိၼ်း၊ ၵွတ်းၽၢၼ်၊ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈ လႆႈယူႇထၢင်ႇႁၢင်ႈၵတ်းယဵၼ်မႃး ပီပွင်း 76  ပီၼႆႉ ၵွပ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယႃႉလူႉၵႂၢမ်း မၼ်ႈၵတိပၢင်လူင်မိူဝ်ႈပီ 1947 (1947 Panglong Agreement) ၼၼ်ႉၵွႆး။ ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈလွင်ႈတၢင်းမၼ်းဢၼ်သုၵ်ႉ ယုင်ႈယူႇတေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵွပ်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယႃႉလူႉၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵတိပၢင်လူင်ပီ 47 ၼၼ်ႉၵွႆး။ လွင်ႈၼႆႉ ယူႇၸဵင်ႇလႂ်၊ ယူႇတႃႈလႂ်တူၺ်းၵေႃႈ တိုၼ်း တေႁၼ်ၼင်ႇၼႆၵွႆးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈတိုၼ်း ႁတ်းလၢတ်ႈဢွၵ်ႇတဵမ်သူပ်း တဵမ်ၵႂၢမ်းယူႇ ဢမ်ႇၵၢတ်ႈ။

လူဝ်ႇၶိုၼ်းၶူၼ်ႉ ၶိုၼ်းၵႃႊတုၼ်ႊဢၼ်ၼႄဝႆႉပႃႈၼိူဝ် ႁူဝ်ၶေႃႈပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ် ၼႆႉဝႃႈ− “လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ၼႆႉ မၢင်ၽဝ်ႇၵေႃႈ  ပႃးၵႂႃႇၸွမ်းဢွင်ႇသၢၼ်းယဝ်ႉႁိုဝ်” – ၼႆၼၼ်ႉၵွႆးယူႇသႄႈ။