ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းပိူင်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇယၢင်ႈထွႆလူင်း

ၼႂ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)ၼႆႉမီးတင်းၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ပူၵ်းပွင်လူၺ်ႈၵၢၼ်လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း(ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ)  လႄႈ မိူင်းၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ ႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ဢၢင်ႈၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသေ ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း သူၼ်သၢၼ် လေႃးလေးၵၼ်ၸွမ်း ၵၢၼ်ၸႂ်ႉဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

တႅဝ်းႁူမ်ႈၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊတူဝ်ႈလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇႁႅင်းဢေႇလူင်းၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 2016 ၼၼ်ႉၵေႃႈ တိုၼ်းပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼေႃႊဝေႊၵူၺ်း ဢၼ်ႁၵ်ႉသႃမႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးပိူင်ၽွင်းငမ်းၸိုင်ႈမိူင်း လွၵ်းလၢႆး ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊမၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၵိုမ်း။ တေႃႈၼင်ႇဢမေႊရိၵႃႊယင်းဢဝ်ၾွမ်ႊ(ဢူငဝ်း)တူၵ်း။ ဢဝ်ပဵၼ်လွင်ႈ ၸုတ်ႈယွမ်းလူင်းၵဵဝ်ႇလၵ်းၼမ်းလွၵ်းပိူင်ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ။ သူၼ်ႇထႆးၵေႃႈ တူၵ်းၵႂႃႇယူႇတီႈၸၼ်ႉ 100 မၢၼ်ႈသမ်ႉ ၵႂႃႇမီးယူႇတီႈၸၼ်ႉ 113 ၼႂ်းပတ်းပိုၼ်ႉတူဝ်ႈလူၵ်ႈ 167 ၸိုင်ႈမိူင်း။

ၸုမ်းထတ်းထွင် Economist Intelligence Unit (EIU) ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ ပတ်းပိုၼ်ႉ တူဝ်ႈလူၵ်ႈၼႆႉ ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ပဵၼ်ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊၶႅင်ႁႅင်းလိူဝ်ပိူတ်ႈသုတ်း ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ၸုမ်းထတ်းထွင်ၶဝ် လႆႈထတ်းထွင်မႃး။ ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ပူၵ်းပွင်လူၺ်ႈၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ မိူဝ်ႈပီ 2016 ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၽူႈလႆႈ ၶျႅမ်ႉပ် ႁိုဝ် တီႈ 1 ပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼေႃႊဝေႊ။ မိူင်းဢမေႊရိၵႃႊ သမ်ႉဢဝ်ၾွမ်ႊ(ဢူငဝ်း) တူၵ်းလူၼ်ႇလူင်း ပဵၼ်ၵႂႃႇလွင်ႈယူပ်ႈယွမ်းလူင် ႁႅင်းဢေႇလူင်းလိူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈမိူင်းထႆးၵေႃႈထုၵ်ႇၸတ်းၵႂႃႇယူႇၼႂ်းၵုမ်ႇ “ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ် ပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းဢၼ်လေႃးလေးသူၼ်သၢၼ်ၵၼ်တင်းၵၢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလႄႈႁႅတ်ႈႁၢမ်ႈ” သေ တူၵ်းၵႂႃႇယူႇ တီႈၸၼ်ႉ 100 ဢိၵ်ႇတင်း မၢၼ်ႈၵေႃႈယူႇၸၼ်ႉတီႈ 113 ။ တူဝ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ ၼႂ်းၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ ႁူမ်ႈတင်းသဵင်ႈ 167 ၸိုင်ႈမိူင်း တင်းလူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉ)။

တႅဝ်းႁူမ်ႈၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇလူင်းတူဝ်ႈတင်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ၼႂ်းၽူလ်ၵၢၼ်ဢၼ်ထတ်းထွင်မႃး မိူဝ်ႈ ပီ 2016 ၼၼ်ႉ  လၢႆၸိုင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းပိူင်ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ တူၵ်းတႅမ်ႇလူင်းထိုင် 72 ၸိုင်ႈမိူင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ ပုၼ်ႈသူၼ်ႇ ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးပိူင်ၽွင်းငမ်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊလူတ်းထွႆယွမ်းလူင်း ၼမ်လိူဝ်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်မီးပိူင် မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၵိုမ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်ႈထိုင် 2 တေႃႇ 1 ၼႂ်းၽွင်းဢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းၸိူဝ်းတိုဝ်းၵမ်ပိူင်ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ တဵမ်ၶၢပ်ႈၼႅၼ်ႈၼဵဝ်တဵမ်ထူၼ်ႈ ၼႂ်း 20 ၸိုင်ႈမိူင်း လူတ်းလူင်းလိူဝ် 19 ၸိုင်ႈမိူင်း။

ၽွၼ်းၵၢၼ်မၼ်း ယင်းမွၵ်ႇၼႄဝႃႈ  မီးၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းလူၵ်ႈ ဢေႇလိူဝ်ၼိုင်ႈၶိုင်ႈ 49 % ဢၼ်လႆႈယူႇၼႂ်း ပိူင်ၽွင်းငမ်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ။ သူၼ်ႇၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်လႆႈယူႇ ၼႂ်းပိူင်ၽွင်းငမ်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊတဵမ်ထူၼ်ႈ ၵွႆးမီး 4.5 % ပုၼ်ႈၵွႆး တူၵ်းတႅမ်ႇလူင်းသေပီပူၼ်ႉမႃး။ ၽွင်းၼၼ်ႉယင်းမီးထိုင် 9 % ပုၼ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ သူၼ်ႇပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်တူၵ်းတႅမ်ႇသုတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းယူႊရူပ်ႉတႃဝၼ်းဢွၵ်ႇ။

ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ထတ်းထွင်ၶၼႅၼ်းဢၼ် တူၺ်းဢဝ်တီႈတႅဝ်းႁူမ်ႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈလႄႈၼႄထိုင် ၵၢၼ်ထုၵ်ႇၸႂ် သူင်ႁုမ်၊ ၼႃႈတီႈၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ၵၢၼ်မီးသူၼ်ႇႁူမ်ႈပႃးၼႂ်းတၢင်းၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈႁိတ်ႈႁွႆးတၢင်းၵၢၼ်မိူင်း လႄႈလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်း 167 ၸိုင်ႈမိူင်းတူဝ်ႈလူၵ်ႈ။ ပေႃးဢဝ်မၢႆဝၢၵ်ႈမႃးၸႅၵ်ႇၵၼ်ၸိုင်  မိူဝ်ႈပီ 2015 ၼၼ်ႉ မၢႆဢၼ်လႆႈ 5.55 ပဵၼ် 5.52 ၼႂ်းပီ 2016 (လႆႈမၢႆတဵမ် 10)။

ၸိုင်ႈမိူင်းၼေႃႊဝေႊ ယင်းပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း (ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ) မၼ်ႈၵိုမ်းယိုၼ်း ယၢဝ်းၶႅင်ႁႅင်းၼႅၼ်ႈၼႃတီႈသုတ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 2016 မႃး။ ဝၢႆးသေလတ်းၽၢၼ်ႇၶၢမ်ႈၼႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်း ၻႅၼ်းမၢၵ်ႉ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၶျႅမ်ႊပီႊယၼ်ႊ၊ ပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်းသုတ်းၼႂ်း လုမ်ႈၾႃႉ ။ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ် ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ UN လႆႈၶတ်းလိူၵ်ႈမိူဝ်ႈလိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ၼၼ်ႉ  ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ထတ်းလူင်းမႃး ၸိူင်ႉၼင်ႇ မိူင်းဢႆႊလႅၼ်ႊၻ် ၊ သဝီႊၻႅၼ်ႊ လႄႈ ၼိဝ်ႊသီႊလႅၼ်ႊၻ်ၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶႅၼ်ႊၼႃႊၻႃႊ ယိုတ်းဢဝ်ၸၼ်ႉတီႈ 6 ပဵင်းၸၼ်ႉၸွမ်းၵၼ်တင်း ၸိုင်ႈမိူင်း ဢႆႊလႅၼ်ႊၻ် ။

ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈသုင်သုတ်းယူႇထႅဝ်ၸၼ်ႉတႅဝ်းၼႃႈ 10 ၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ 1. ၸိုင်ႈမိူင်းၼေႃႊဝေႊ 2. ဢႆႊလႅၼ်ႊၻ် 3. သဝီႊၻႅၼ်ႊ 4. ၼိဝ်ႊသီႊလႅၼ်ႊၻ် 5. ၻဵၼ်ႊမၢၵ်ႉ 6. ၶႅၼ်ႊၼႃႊၻႃႊ 6. ဢႆႊရ်လႅၼ်ႊ 8. သဝိတ်ႉသိူဝ်ႊရ်လႅၼ်ႊၻ် 9. ၾိၼ်ႊလႅၼ်ႊၻ် 10. ဢေႃႊသတရေႊယိူဝ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸိုင်ႈမိူင်းထႆးသမ်ႉ ၶၼႅၼ်းတူၵ်း – ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး ယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉတီႈ 100 တႄႇဢဝ်တီႈၸၼ်ႉ  ၼႂ်း 167 ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်လႆႈ ထတ်းထွင်သွၼ်ႇၼပ်ႉၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၵၢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း(ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ)  ထိုဝ်ပဵၼ်ဝႃႈ ၼႂ်းၵုမ်ႇဢၼ် ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းသူၼ်သၢၼ်လေႃးလေး (ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်းလႄႈ ဢမ်းၼၢၸ်ႈ) တူၵ်း လူင်းမႃးထႅင်ႈ 2 ၸၼ်ႉ ထတ်းမႃးမိူဝ်ႈပီပူၼ်ႉၼႆႉ ယူႇတီႈၸၼ်ႉ 98 လူၺ်ႈၶၼႅၼ်းသူၼ်ႇဢၼ် တူၵ်းလူင်းၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ယွၼ်ႉၼႃႈတီႈၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈလႄႈ ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးတၢင်းၵၢၼ်မိူင်း ႁူမ်ႈပႃးသူၼ်ႇဢၼ် ၶၼႅၼ်း တူၵ်းတႅမ်ႇ သုတ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉယူႇတီႈ 3.93% ပုၼ်ႈ။

လူၺ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးၾၢင်ႁၢင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း(ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ) မိူၼ်ထႆး ထူၼ်ႈတီႈ 94-99 ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸိုင်ႈမိူင်းမႃႊသေႊၻူဝ်ႊၼျေႊ၊ မႃႊၻႃႊၵသ်ႊၵႃႊရ်၊ တူႊရၵီႊ၊ ၽူႊထၢၼ်ႊ လႄႈ ၸၼ်ႉတီႈ 101-105 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်း ၿွသ်းၼျေႊလႄႈ ႁိူဝ်ႊရ်သေႊၵူဝ်ႊဝီႊၼႃႊ လေႊပႃႊၼွၼ်ႊ ၼေႊပၢၼ်ႊ ၼိၵႃႊလႃႊၵူဝ်ႊ လႄႈ မူဝ်ႊရွၵ်ႊၵူဝ်ႊ။ သင်ဝႃႈဢဝ်မႃးတႅၵ်ႈၵၼ်တင်းၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းဢႃႊသျဵၼ်ႊလူၺ်ႈၵၼ်ၸိုင် ယင်းဢမ်ႇမီးၵုမ်ႇလႂ် ပဵၼ် မိူင်းဢၼ်မီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းတဵမ်ထူၼ်ႈ။ ႁူမ်ႈဝႃႈမီးၸၼ်ႉဢၼ်သုင်သုတ်းၼႆၵေႃႈ ယင်းတိုၵ်ႉမီးလွင်ႈ လူမ်လၢမ်ၸုတ်ႈယွမ်းတေႃႇလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းယူႇ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇၸိုင်ႈမိူင်းဢိၼ်ႊၻူဝ်ႊၼီႊသျိူဝ်ႊ ဢၼ်ယူႇ ၼႂ်းၸၼ်ႉတီႈ 48 တၢမ်မႃး ၾိလိပ်ႊပိၼ်ႊသ် 50 မႃႊလေႊသျိူဝ်ႊ 65 လႄႈသိင်ႊၵပူဝ်ႊရ် 70 ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းဢႃႊသျဵၼ်ႊသမ်ႉ ထတ်းလူင်းမႃးၼႂ်းၵုမ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ သုၼ်သၢၼ်လေႃးလေးၵၼ်တင်းလၢႆးၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈပွင်မိူင်း ၸိူင်ႉၼင်ႇထႆး ယူႇၸၼ်ႉတီႈ 100 ၵမ်ႊၿူႊၶျႃႊ ယူႇၸၼ်ႉတီႈ  112 မၢၼ်ႈယူႇၸၼ်ႉတီႈ 113 ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၸၼ်ႉတီႈ 131 လႄႈ လၢဝ်း 151 ။

ၶေႃႈမုလ်းတီႈ voicetv