ဝၼ်းပီမႂ်ႇၸၢဝ်းၶႄႇ

ပီမႂ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇၶဝ်ၼႆႉ ပဵၵ်ႉဝႃႈမႃးမႅၼ်ႈၼႂ်းလိူၼ်သၢမ်တႆးလူင်ႁဝ်းသေၵေႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇၸၢဝ်းၶႄႇၶဝ် တႄႉ ပဵၼ်လိူၼ် ဢၢႆႈ (လိူၼ်ၸဵင်) မႂ်ႇဝၼ်း 1 ၵွႆး။ လၢႆးၼပ်ႉဢၢၼ်ႇပီလိူၼ်ဝၼ်းယၢမ်းၶႄႇၶဝ်ၵေႃႈ ၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉၼိူဝ် မႄႈပီ 10 ႁွပ်ႈ၊ လုၵ်ႈပီ 12 ႁွပ်ႈ၊ ယဝ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ပဵၼ် 60 ပၼ်ႇႁွပ်ႈ(လိဝ်ႉသိုဝ်ႉၸျေၸိုဝ်ႇ – ၼႆ) သေ ၼပ်ႉဢၢၼ်ႇမႃးမိူၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇၽိတ်းဢမ်ႇပိူင်ႈ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄႈပီႁွင်ႉဝႃႈ တူၼ်ႈၾႃး ဢၼ်မီး – ၸေႇ ႁီႉ ပိင်ႇ တိင်ႈ ဢူႉ ၸီႇ ၵိူင်ႈ သိၼ်ႈ ယဵၼ်ႇ ၵုၺ်ႇ။ လႄႈ ႁွင်ႉလုၵ်ႈပီဝႃႈ ၵိင်ႇလိၼ်ႈ ဢၼ်မီး – ၸိုဝ်ႇ ၸႂ်ႇဝ် ဢိၼ် မဝ်ႇ ၶျိူၼ် သိုဝ်ႉ ဢူႇ ဝိူၺ်ႉ သိူၼ်ႈ ယႂ်ႇဝ် သႂီႉ ႁၢႆႉ – ၸိူင်ႉၼႆ။ ဢဝ်မႃးၵပ်းၵၼ်သေ ႁွင်ႉၵေႃႈတေပဵၼ်ဝႃႈ – ၸေႇၸိုဝ်ႇ ႁီႉၸႂ်ႇဝ် ပိင်ႇဢိၼ် တိင်ႈမဝ်ႇ – ၵႂႃႇတေႃႇပေႃးလႆႈ 60 ပၼ်ႇႁွပ်ႈ ၼၼ်ႉၼႆယူႇ။

ၾိင်ႈဝၼ်းပီမႂ်ႇၶႄႇ ဢၼ်ထႆးႁွင်ႉဝၼ်ႈ တြုသ်ႊၸိၼ်ႊ (Sing – nian – jia) ၼႆႉ တႄႇမီးမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးမွၵ်ႈ 3,530 ပီ မိူင်း ၼႂ်းပၢၼ်ၸဝ်ႈဝူင်ႉၶႄႇႁေႃႈၸဝ်ႈၶျူႈဢီႇ (C hu – iithe Emperor) ၶိူဝ်းႁိူၼ်းသၢင် (11st Shang Dynasty) မိူဝ်ႈ ဢွၼ်တၢင်းပီပုတ်ႉထ မွၵ်ႈ 980 (1,523 BC) ၼၼ်ႉၼႆ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈမၢႆတွင်းၸၢဝ်းၶႄႇ ယင်းတႅမ်ႈဝႆႉထႅင်ႈဝႃႈ ပၵ်းယဵမ်ႈဝၼ်း (ပတိထိၼ်း – ပၵ်းၶတိုၼ်း) ၶႄႇၵေႃႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ၸႂ်ႉပီၼၼ်ႉၵမ်ႈလဵဝ် ဝႃႈၼႆ။ ပီမႂ်ႇၶႄႇၼႆႉ ၵွပ်ႈဢဝ်လွင်ႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈႁႆႈ ၼႃးပဵၼ်ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉမၼ်းသေ မၵ်းမၼ်ႈမႃးလႄႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပီႈၼွင်ႉၶႄႇၶဝ်တိုၵ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ ဝၼ်းၶဝ်ႈႁွတ်ႈၶၢဝ်းၾူၼ်ၼႆ ၵွႆးသေ ဝၢႆးမႃးၸင်ႇပဵၼ်ႇမႃးႁွင်ႉဝၼ်းပီမႂ်ႇၼႆႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တူၵ်းမႅၼ်ႈၼႂ်ႈလိူၼ်ဢၢႆႈမႂ်ႇဝၼ်း 1 ၼႂ်းပၵ်းယဵမ်ႈဝၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်ႈ ၶႄႇၶဝ်။ ၵမ်ႈၼမ် တေတူၵ်းၼႂ်းလိူၼ်သၢမ်တႆးႁဝ်း (မၢင်ပီတူၵ်းမႅၼ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ၵမ်၊ မၢင်ပီတူၵ်းမႅၼ်ႈၼႂ်းလိူၼ်သီႇတႆး) ၸိူင်ႉ ၼႆ။

ၾိင်ႈပီမႂ်ႇၶႄႇၼႆႉ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၵူၼ်းႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ်လႆႈမႃးယူႇႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ – ဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈပဵၼ်ပီမႂ်ႇ ၼႃႈႁိူၼ်း (New Year of Family) ၼႆၵွႆး၊ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈပီမႂ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း (New Year of Nationality) ၼႆၵၼ် ယူႇ။ ၾိင်ႈပီမႂ်ႇၶႄႇ မႅင်ႇဝႆႉပဵၼ် 3 ဝၼ်း၊ ၸိူင်ႉၼၼ်ႇ ဝၼ်းၸၢႆႇ ဝၼ်းဝႆႈ ဝၼ်းပီမႂ်ႇၼႆယူႇ။ ဝၼ်းၸၢႆႇ – ၼႆႉ ၸၢဝ်းၶႄႇၶဝ်တေ ပိုတ်ႇၵၢတ်ႇၶၢႆၶူဝ်းလဵင်းတေႃႇထိုင်မိူင်းလႅင်းသႂၢင်ႇသႂ် ဝႆႉတႃႇသိုဝ်ႉၶူဝ်းလဵင်းလူႇဝႆႈၽီပူႇယႃႈတႃၼၢႆးမိူဝ်ႈဝၼ်းဝႆႈၼၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းသိုဝ်ႉၶဝ်ၵေႃႈ မႃးသိုဝ်ႉၶူဝ်းလဵင်းၵၼ်ပဵၼ်မူၼ်ႈပဵၼ်သိူဝ်းမိူၼ်ပွႆးလၢမ်းတေႃႇမိူင်းလႅင်းၼႆယူႇ။ ဝၼ်းဝႆႈ – သမ်ႉ ပွတ်ႈ ၼႂ်ဢဝ်ၼိူဝ်ႉ မူ ပဵတ်း ၵႆႇ လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်လူႇဝႆႈတၢင်ႇၽိူၼ်လူႇဝႆႈၽီၸဝ်ႈဝၢၼ်ႈၸဝ်ႈမိူင်း၊ ဝႆႈၽီပူႇယႃႈတႃၼၢႆးသေ ပွတ်းဝၼ်း ၸင်ႇတၢင်ႇဝႆႈၽီၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးပီႈမီးၼွင်ႉၶဝ် ဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵုသူလ်ၼႃးမုၼ်လီၵၼ်ၼႆ။ တၢမ်းၶမ်ႈမႃးသမ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ၽဵဝ်ႈ ၶူဝ်းလဵင်း ၶိူင်ႈလူႇဝႆႈ ဢၼ်ပဵၼ် မူ ပဵတ်း ၵႆႉ ၶဝ်ႈမုၼ်းၶဝ်ႈပွင်းဢဝ်မႃးဝၢင်းႁူမ်ႈၵၼ် ၵိၼ်ပဵၼ်မူၼ်ႈပဵၼ်သိူဝ်းလႄႈ ၸင်ႇ ၵိူတ်ႇမီးၵႂၢမ်းမႃႇၵထလၢတ်ႈလဵၼ်ႈၵၼ် ၼႂ်းၾိင်ႈၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇၶဝ်ဝႃႈ – “ထမ်းမုၼ်သုၼ်ပဝ်ႇ၊ ဝႆႈၸဝ်ႈလီၵႂႃႇ၊ ၶိုၼ်းမႃး လႆႈၵိၼ်”- ၼႆၵၼ်ယူႇ။ ၼႂ်းဝၼ်းဝႆႈၼႆႉ ၵွပ်ႈမီးပႃးၾိင်ႈၸႅၵ်ႇထူင်ငိုၼ်းသီလႅင်(ဢင်ႉပဝ် – ၶူင်ပဝ်း) ပၼ်လုၵ်ႈလုၵ်ႈလၢၼ် လၢၼ်ႁႂ်ႈဝႆႉပဵၼ်ငိုၼ်းၵႂၼ်/ ၶႂၼ်ထူင်ၵၼ်လႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်လႄႇႁႃႁွင်ႉသႅၼ်ႇပၼ် ၽွၼ်းလီ မင်ႇၵလႃႇလႄႈ ႁပ်ႉဢဝ်ထူင်ငိုၼ်းသီလႅင်ၵႂႃႇပဵၼ်ႁိူၼ်းပဵၼ်ႁိူၼ်း(တင်ႈဢဝ်တဵင်ႈၶိုၼ်းထိုင်မိူင်းလႅင်း) ပဵၼ်မူၼ်ႈပဵၼ် သိူဝ်းၵၼ်။ ဝၼ်းပီမႂ်ႇ – ၼႆႉၸမ်ႉ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ်ပေႃးတိုၼ်ႇၸဝ်ႉမႃးၵေႃႈ ႁွင်ႉတၵ်ႉၵႂၢမ်းမင်ႇၵလႃႇၸူးၵၼ်ပဵၼ်ၶေႃႈဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈၼႆယူႇ။

ဝၼ်းပီမႂ်ႇၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇၶဝ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ဝႆႉၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉတႄႉတႄႉ။ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၵူၼ်းႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ် တေလႆႈမႃး ဝႆႈၸဝ်ႈလူၺ်ႈၵၼ်၊ ၵိၼ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈမူႇၵၼ်သေ ထွမ်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်ၽူႈပဵၼ်ၸဝ်ႈႁူဝ်ႁိူၼ်းလႄႈ ယူႇဝႆႉတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၵမ်ႈ ၼမ် တိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈၶိုၼ်းမႃးႁႃႁိူၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆ။ မိူင်းထႆဝၼ်း၊ မိူင်းသိင်းၶပူဝ်းလႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ဢိၵ်ႇတင်း ၼႂ်းတၢင်ႇမိူင်းတူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းဝၼ်းပီမႂ်ႇပၢင်ယႂ်ႇပၢင်လူင်သေၵေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းၶႄႇလူင်တႄႉတႄႉၼႆႉ တင်ႈဢဝ်ပီ 1953 မႃးဢဝ်ၾိင်ႈၼႆႉႁၢႆလၢႆသေ ပဵၵ်ႉဝႃႈထိုင်မႃးပီ 1981 – 82 ၶိုၼ်းမီးမႃးၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ႁဵတ်းၽႂ်ႁဵတ်း မၼ်းၵွႆး၊ သမ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵေႃႈၽႂ်ဢမ်ႇဝႃႈသင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းတႄႉ ၵွပ်ႈလႆႈယူႇၸွမ်းလၵ်းပိူင်ပႃႇတီႇ ၶွမ်ႈမိဝ်ႇၼိသ်ႉတ်လႄႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းသင် ဝႃႈၼႆ။

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း မၢင်ၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းၸမ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇၶဝ်မႃး ပဵၼ်ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ၸိူင်ႉၼင်ႇ တႆးၼိူဝ်၊ တႆးယႃ၊ တႆးတူင်ႉ၊ တႆးၸုင်း (တႆးသူင်ႉ) ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈလႆႈႁပ်ႉဢဝ်ၾိင်ႈပီမႂ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ ဝႆႉၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ပူႇ မွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈမႃးလႄႈ ဢဝ်ပဵၼ်ၾိင်ႈပီမႂ်ႇၶွင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇသေ ႁဵတ်းမႃးၵူႈၶူပ်ႇပဵၼ်ပီတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၵၼ်ယူႇ။

ၶွင်ၾၢင်ႇထမ်းမပီမႂ်ႇၶႄႇ ပီ 2023 ၼႆႉ –

1. ၵူၼ်းပုထုၸၼ်ႇ (ၵူၼ်းယူဝ်းယူဝ်း)။ တိုဝ်းမူၵ်ႇႁူဝ်ယူႇ သမ်ႉလႄႇသွၵ်ႈႁႃမူၵ်ႉႁူဝ်တီႈၼၼ်ႈတီႈၼႆႈ။ (တီႈပွင်ႇထမ်း – ထမ်းၼႆႉ မီးယူႇဝႆႉၼႂ်းတူဝ်ႁဝ်းၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ၊ ဢမ်ႇလူဝ်ႇၵႂႃႇလႄႇသွၵ်ႈႁႃတၢင်ႇတီႈသေ ပၼ်တၢင်းတုၵ်ႉၶတူဝ်ၸႂ် သင်။)
2. ၵူၼ်းဢရိယႃႇ (ၵူၼ်းႁပ်ႉႁၼ်ထမ်း)။ မုင်ႈႁၼ်ပၢႆၶူႈၼင် တူဝ်ၵဝ်ႇယူႇၵူႈယၢမ်း လူၺ်ႈၸႂ်သတိ။ (တီႈပွင်ႇထမ်း – ထမ်းမၵ်ႈၽူလ် ၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၼႆႉ ႁူပ်ႉႁၼ်လူၺ်ႈၸႂ်သတိတူဝ်ၵဝ်ႇၵူၺ်း။)
3. ၸႂ်ၼိုင်ႈလဵဝ် (THE ONE MIND) ။ ပေႃးၵိုတ်းပႅတ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢၼ်လႄႇဝူၼ်ႉၵေႃႇသၢင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉသေ ဢမ်ႇၵႂင်ဝၢင်ႇဝိူဝ်ႈ(မီးသမႃႇထိ) ယူႇၼႆ ပဵၼ်ပုတ်ႉထယဝ်ႉ။ ပုတ်ႉထၼႆႉ ပဵၼ်ၸႂ်ၼိုင်ႈလဵဝ်ယဝ်ႉ ။ ၸႂ်ၼိုင်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းယူဝ်းယူဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလဵၵ်ႉဢေႇၵႂႃႇ၊ ယူႇတီႈၸဝ်ႈတူၼ်မုၼ်(ၸဝ်ႈမျႅတ်ႈ) ၵေႃႈ ဢမ်ႇယႂ်ႇလိူဝ်မႃး။ (တီႈပွင်ႇထမ်း – ၵူႈၵေႃႉ ပေႃးႁူႉပွင်ႇလၵ်းပိူင်ထမ်း ဢၼတ်ႉတသေ ၸႂ်ႁၢမ်းပဝ်ႇဝႆႉ ၵိလေႇသႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ဢရႁၼ်ႇတႃႇလႄႈ ပူၼ်ႉတၢင်းတုၵ်ႉၶပၢႆးၸႂ်ယဝ်ႉ။)
4. ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ် – ၸဝ်ႈႁူင်ပူဝ်း မုၼ်ၸဝ်ႈၶႄႇ ၼိၵၢႆသဵၼ်း (The Zen Teaching of Huang Po) ပိုၼ်ၽႄႈလူႈၺ်ႈထမ်းမသၽႃး ဢွၵ်ႇပီ 2006 ။