တႃႇႁၵ်ႉသႃ လွႆၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇၵိုၵ်းပိုၼ်း ႁႂ်ႈလွတ်ႈၽေးၸဝ်ႈငိုၼ်းသႃးမႃးယႃႉၾိင်ႈတိုၼ်းပဵၼ်ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃၼႆသေ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၽူႈႁၵ်ႉၶူဝ်းၶွင် ၵိုၵ်းပိုၼ်းဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွမ်ႊမတီႊ ၵေႃႇသၢင်ႈၶိုၼ်ႈလႆ လႄႈ ႁၢဝ်းၼၵႃး 2 တူဝ် တၢင်းၶိုၼ်ႈလွႆၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇ ပွင်ႇၶၢဝ်ႇယိုၼ်ႈမိုဝ်းထိုင်တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃးတီႈၸမ်/ၵႆ ႁူမ်ႈၵၼ်ၵမ်ႉထႅမ်တႃႇၵေႃႇသၢင်ႈႁႂ်ႈၸဵဝ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်းဝႃႈၼႆ။
လွႆၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႇတေႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉၾၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး ယၢၼ်ဝဵင်းမွၵ်ႈ 8 လၵ်း ယူႇၼႂ်းဢိူင်ႇၼႃးၶၢၼ် ။ ယူႇတီႈ ၵေႃႇမတီႇႁၵ်ႉသႃသၽႃႇဝ သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉၾိင်ႈတိုၼ်းပဵၼ်ၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇ ဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး ဢွၼ်ႁူဝ်သေ ၵေႃႇ သၢင်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းၶိုၼ်ႈလႆလႄႈ ႁၢဝ်းၼၵႃးသွင်တူဝ် တင်ႈတႄႇ ဝၼ်းတီႈ 25/11/2021 ၼၼ်ႉမႃး ။ ယၢမ်းလဵဝ် ယဝ်ႉတူဝ်ႈမွၵ်ႈ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 60 ယဝ်ႉလႄႈ ဢၼ်ၵိုတ်းထႅင်ႈမွၵ်ႈ 40 ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈႁူမ်ႈၵၼ်သႂ်ႇႁႅင်း ႁႂ်ႈၸဵဝ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈသေၵမ်း ဝႃႈၼႆ။
ၸၢႆးမွင်ႇၵျီး ၽူႈႁၵ်ႉပႅင်းၶူၼ်ႉၶႂႃႉလမ်းတိုၼ်း ပိုၼ်းမိူင်းၼၢႆး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ယၢမ်းလဵဝ် ႁဝ်းၶႃႈ ႁဵတ်းယဝ်ႉၵႂႃႇ 60 % ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ယဝ်ႉၵႂႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၶိုၼ်ႈလႆၵူၺ်းၶႃႈ။ တႃႇႁုၼ်ႈႁၢင်ႈၼၵႃးသွင်တူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ပႆႇယဝ်ႉ။ တင်းမူတ်း ႁဝ်းၶႃႈ သဵင်ႈၵႂႃႇငိုၼ်းမွၵ်ႈ 1,000 သႅၼ်ပျႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ လူဝ်ႇၵေႃႇထႅင်ႈၼႆႉ ၶိုၼ်ႈလႆ လူဝ်ႇသိူဝ်ႇမၢၵ်ႇဢုတ်ႇလႅင်။ ၼၵႃး သမ်ႉ ၾၢႆႇၵေႃႇသၢင်ႈၶဝ် သွၼ်ႇဝႆႉ 1 ပေႇ 1 သႅၼ် မိူဝ်ႈႁဝ်းၶႃႈ တူၵ်းလူင်းၵၼ်ၼၼ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇၶိုၼ်ႈလႄႈ တေ ဢဝ် 1 ပေႇ 2 သႅၼ်။ တၢင်းယၢဝ်းၼၵႃး တေမီး 420 ပေႇ ပေႃးသွင်တူဝ် တေမီး 840 ပေႇ။ ၶိုၼ်ႈလႆႈ 1 သိၵ်ႈ 1 သႅၼ် တင်းမူတ်း 400 ပေႇပၢႆ။ ယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်တိုၵ်ႉလူဝ်ႇငိုၼ်းၵေႃႇသၢင်ႈၼႆႉ မွၵ်ႈ 2,000 သႅၼ်ၼႆႉ”- ဝႃႈၼႆ။
တၢင်းၶိုၼ်ႈတီႈလွႆၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇၼႆႉ တေၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉ တၢင်းၶိုၼ်ႈလႆ တၢင်းယၢဝ်း 400 ထတ်းပၢႆ။ ၼၵႃးသွင်တူဝ် တင်း သွင်ၾၢႆႇၶိုၼ်ႈလႆ တၢင်းယၢဝ်း 420 ထတ်း/ ပေႇ။ တႃႇပီ 2023 ၼႆႉ တေဢၢၼ်းသိူဝ်ႇမၢၵ်ႇဢုတ်ႇလႅင် တီႈၶိုၼ်ႈလႆ ႁႂ်ႈယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈ တင်းမူတ်းၼႆႉ ဢၢၼ်းဝႆႉ ႁႂ်ႈယဝ်ႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 3 ပီ ဝႃႈၼႆ။
“တီႈလွႆၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႇတေႃႇၼႆႉ ယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉ တႃႇၵမ်ႉထွၵ်ႈသႃႇသၼႃႇ ႁဝ်းၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ။ ၼင်ႇႁိုဝ် သႃႇသၼႃႇ တေ ယိုၼ်းယၢဝ်း။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈသၽႃႇဝ ၾိင်ႈတိုၼ်းပဵၼ် ၶူဝ်းၶွင်ၵိုၵ်းပိုၼ်းမိူင်းၼၢႆး ႁဝ်းဝႆႉလႄႈ ႁဝ်းၶႃႈ ၶႂ်ႈထိင်းသိမ်းဝႆႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇၼႆႉ မၼ်းမီးၵျေးၸူးၼိူဝ်ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်ႈၼႃး မိူင်းၼၢႆး တင်းမူတ်း။ ႁဝ်းၶႃႈ ၶႂ်ႈထိင်းသိမ်းၼမ်ႉႁူးဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၵေႃႇသၢင်ႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ႁူႉၸၵ်းႁိူဝ်ႈႁိူင်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး။ ပေႃးပိူၼ်ႈႁူႉ ၸၵ်းၵၼ်မႃးၼမ် ႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈလိုမ်းၸႂ် ဢၼ်ပိူၼ်ႈတေမႃး ၶိုင်ယႃႉၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇ၊ ဢၼ်ပိူၼ်ႈ တေမႃးၶုတ်း ထၢၼ်ႇႁိၼ်၊ ဢၼ်ပိူၼ်ႈတေမႃး တႅပ်းမႆႉတႅပ်းတွၵ်ႇယႃႉပႃႇထိူၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈတေဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃးယႃႉလႆႈၶႃႈ”- ၸၢႆးမွင်ႇၵျီး သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။
တီႈၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2010 ၼၼ်ႉ မီးၶၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃး တေမီးၵူၼ်း/ ၶွမ်ႊပၼီႊၶိုင်ဢၢင်ႈတေမႃးယႃႉ မႃးၶုတ်း မေႃႇထၢၼ်ႇႁိၼ် တီႈႁူဝ်ၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇၼႆႉသေ ၵူၼ်းမိူင်းဢွၼ်ၵၼ်မႆႈၸႂ်မႃး။ ထိုင်မႃး ပီ 2015 ယူႇတီႈၽူႈတႅၼ်း သၽႃး ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး ႁဵတ်းလိၵ်ႈသေ ၵႆႉတွင်ႈထၢမ် ၸူးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပၼ်ၾၢင်ႉဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ ဢွင်ႈတီႈ ၼၼ်ႈ မၼ်းပဵၼ်တီႈၵူၼ်းမိူင်းပိုင်ႈဢိင် ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး ဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး ဝႃႈၼႆ။
တီႈလွႆၼမ်ႉႁူးၸၢၵ်ႈတေႃႇၼႆႉ တေမီးၽႃႇတိၼ်ႇၸဝ်ႈရႁၢၼ်းတႃႇ ၸဝ်ႈမၢၵ်ႇႁိင်ႇတ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢသေႃးၵ၊ တီႈသုင်းသွမ်း၊ တီႈလၢင်းသပိတ်ႈ၊ တီႈယွမ်ႉၽႃႈသၢင်ႇၵၢၼ်း တင်းမူတ်း ပဵၼ်ႁၢင်ႈမၢၵ်ႇႁိၼ်ဝႆႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တေမီးၵွင်းမူးထႅင်ႈ တီႈႁိမ်းၽႃႇတိၼ်ၼၼ်ႉ 1 သူႇလႄႈ တီႈၼိူဝ်ၸိၵ်းလွႆၼၼ်ႉထႅင်ႈ 1 သူႇ ၸၢႆးမွင်ႇၵျီး လၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။