ဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဝသ်ႉသ (ဝႃႇသႃ)

ဝသ်ႉသ   ထွႆႈၵႂၢမ်းပႃႇလိၼႆႉ တႆးဝႃႈ ဝႃႇသႃ၊ ဝႃႇ ပွင်ႇဝႃႈၶၢဝ်းၾူၼ်။ ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းမိူင်းဢိၼ်ႊတီႊယိူဝ်ႊ ၶၢဝ်းၾူၼ်မီးသီႇလိူၼ်၊ သႃႇသၼႃႇ ၿုတ်ႉထႁဝ်းၵိူတ်ႇတီႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ၸွမ်းၾိင်ႈၼၼ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းၿုတ်ႉထသႃႇသၼႃႇ ဝႅင်ႇၸွမ်း ၵၢၼ်သင်ၶၸဝ်ႈၶဝ် တင်ႈဢဝ်လိူၼ်ပႅတ်ႇလွင်ႈ ၶမ်ႈၼိုင်ႈ တေႃႇထိုင် လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်း သၢမ်လိူၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢရႁၼ်ၸဝ်ႈၶဝ်သေႃႉၾူၼ်၊ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၵႂႃႇတၢင်းလႂ်၊ ဝၢႆးမႃး ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ်။ တင်ႈဢဝ်လိူၼ် သိပ်းဢဵတ်းလွင်ႈ ၶမ်ႈၼိုင်ႈ တေႃႇထိုင်လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်း ၼႂ်းၽွင်းလိူၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢရႁၼ်ၸဝ်ႈၶဝ် ဢွၵ်ႇလႄႇ ႁႃ ၽႃႈလိူင်သၢင်ႇၵၢၼ်း ႁွင်ႉဝႃႈ ၶၢဝ်းၵထိၼ်။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ပေႃးဢွၵ်ႇဝသ်ႉသ (ဝႃႇသႃ) ယဝ်ႉ ဢရႁၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸိူဝ်းဢဝ်ဝသ်ႉသ (ဝႃႇသႃ) ယူႇတီႈၵႆ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၼႅတ်ႈဢွၼ် ၵၼ်ႁႃၽႃႈလိူင်သၢင်ႇၵၢၼ်း (တႃႇၸဝ်ႈဢရႁၼ် ၸိူဝ်းသၢင်ႇၵၢၼ်း သေ ၽိုၼ်ၽိုၼ် ၼႂ်းသၢမ်ၽိုၼ်ယွၵ်းၶၢတ်ႇ)။ ယဝ်ႉၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵၼ်မႃးၵၼ်ႇတေႃး၊ ဝႆႈလဝ်ႈတွင်ႈထၢမ် ပၼ်ႁႃထမ်ႇမ ဝိၼယလႄႈ ယွၼ်းဢဝ်ၵမ်မထၢၼ်းတြႃး တီႈၽြႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈ၊ ယဝ်ႉၵႂႃႇ ၼင်ႈတြႃးတီႈ ၵတ်းယဵၼ် ၼႂ်းထိူၼ်ႇသေတီႈတီႈ။ ၸဝ်ႈဢရႁၼ်တႃၶဝ်တႄႉ ဢွၵ်ႇဝႃႇသႃယဝ်ႉၵေႃႈ တွင်ႈ တဵဝ်းလႄႇ ႁႃၽႄႈတိူၼ်း ၼမ်ႉထမ်းၵႂၢမ်းသွၼ် ၿုတ်ႉထၶမ်းၸဝ်ႈ ၸိူင်ႉၼႆ။

ဢွၼ်တၢင်း ၿုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ပႆႇလႆႈ 20 ဝႃႇသႃၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဢရႁၼ်ၶဝ် ဢမ်ႇဢဝ်ဝႃႇသႃ ဢမ်ႇသေႃႉၾူၼ်၊ ၶႂ်ႈဢွၵ်ႇ ၽိူၺ်ၽႄႈသႃသၼႃ ၵႂႃႇတၢင်းလႂ် မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈလႆႈ။ ၵူၼ်းမိူင်း ဢိၼ်ႊတီႊယိူဝ်ႊ ၶဝ် ႁဵတ်းၼႃးလဵင်ႉတွင်ႉ မိူၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁဝ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸၢဝ်းၵလႃးၶဝ်ၼႆႉသမ်ႉ ၸႂ်ႉဝူဝ်းထႆၼႃး၊ ၸႂ်ႉၼိုင်ႈတူဝ်ၵေႃႈမီး သွင်တူဝ်ၵေႃႈမီး။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပႆႇမီးတၢင်းလူင် မိူၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၶိုၼ်ႈႁူၺ်ႈလူင်းလွႆ လတ်းတူင်ႈၼႃး၊ မိူဝ်ႈဢရႁၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ၼမ်မႃးၼၼ်ႉ ဢရႁၼ်ၸဝ်ႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ လတ်းတၢင်းၽႃႇၼႃး လႄႈ ယဵပ်ႇၺႃးတူၼ်ႈၶဝ်ႈပိူၼ်ႈ ။ ၵွပ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈပွင်ႉၶၢင်းလႄႈ ၵႂၢမ်းထိုင်ႁူ ၿုတ်ႉထၽြႃးၸဝ်ႈ၊ ၽြႃးၸဝ်ႈၸင်ႇဢွၵ်ႇ ၶေႃႈႁၢမ်ႈ ႁႂ်ႈဢရႁၼ်ၸဝ်ႈၵူႈၸဝ်ႈ ဢဝ်ဝႃႇ သေႃႉၾူၼ် သၢမ်လိူၼ် (တင်ႈဢဝ်လိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်း တေႃႇထိုင် လိူၼ်သိပ်း ဢဵတ်းမူၼ်း)၊ ပေႃးၽႂ်ပူၼ်ႉပႅၼ် ၶေႃႈႁၢမ်ႈၼႆႉ ႁႂ်ႈတွင်ႈတူတ်ႈၸွမ်းဝိၼႆး – ၼႆ။

ဢွၵ်ႇဝသ်ႉသ (ဝႃႇသႃ)ၼႆႉ ၼႂ်းၵၢၼ်သင်ၶႁွင်ႉဝႃႈ – ပဝႃးရၼႃး၊ ဝၼ်းဢွၵ်ႇဝႃႇၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝၼ်းပဝႃးရၼႃး။ ပဝႃးရၼႃးပွင်ႇဝႃႈ – ဝႆႈ လဝ်ႈၽိတ်ႈမွၵ်ႇ။ ၽိတ်ႈမွၵ်ႇဢရႁၼ်တၢင်ႇတူၼ် ႁႂ်ႈမႃးထတ်းၸီႉၸမ်ႈတၢင်းၽိတ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၽွင်းယူႇဝႃႇသႃသၢမ်လိူၼ် ဢမ်ႇဝႃႈတႃႁၼ်၊ ႁူယိၼ်းလႄႈ ထၢင်ႇထိူမ်ၼႆ။ ဝသ်ႉသ (ဝႃႇသႃ)ၼႆႉ တီႈတႄႉမၼ်း ပဵၼ်ၵၢၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈမုၼ်ၸၢင်းၶဝ်ၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇ ၵၼ်တင်းၵူၼ်းႁိူၼ်းသင် ၼၼ်သေၵေႃႈ ၵူၼ်းလမ် ၸိူဝ်းၼပ်ႉယမ်သႃႇသၼႃႇၶဝ် ၼႂ်းဝႃႇသႃသၢမ်လိူၼ် ၵွပ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈ မုၼ်ၸၢင်းၶဝ် ဢမ်ႇၵႂႃႇတၢင်းလႂ်လႄႈ မီးဢူဝ်းၵၢသ်ႇလႆႈႁဵတ်း ၵၢၼ်ၵုသူလ် လႆႈထွမ်ႇဢဝ်ၼမ်ႉထမ်း ၵႂၢမ်းသွၼ်တီႈမုၼ် ၸဝ်ႈ မုၼ်ၸၢင်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸိူဝ်းဢဝ်ဝႃႇသႃၸမ်ႁဝ်းလႄႈ လႆႈၵမ်သိၼ် ၾိုၵ်းၼင်ႈသမႃႇထိ တႃႇပူၼ်ႉတုၵ်ႉၶ တၢင်းလႂ် 7 ဝၼ်း 1 ပွၵ်ႈ (ၼိုင်ႈသိၼ် 4 ပွၵ်ႈ၊ ၼိုင်ႈပီ 2 ) ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ ၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ်မုၼ်လီလႄႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵျႃႉမိူင်းၽီ လီမိူင်းၵူၼ်း။

ၾိင်ႈၼွၼ်းဝတ်ႉ ၵမ်သိၼ် ဝၼ်းပႅတ်ႇၶမ်ႈ၊ လိူၼ်လပ်း၊ လိူၼ်မူၼ်း မိူဝ်ႈၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ်ၼႆႉ တေမီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး ၸၢဝ်း မိူင်းလွႆႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း ၼႆယူႇ။ ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းတႄႉ ပိူၼ်ႈၶဝ်ႈဝတ်ႉ လူႇတၢၼ်းဢဝ်သိၼ် ထွမ်ႇတြႃး ယဝ်ႉၵေႃႈ ပွၵ်ႈၶိုၼ်း ႁိူၼ်း၊ ပေႃးဢဝ်သိၼ်ပႅတ်ႈၵေႃႈ ယူႇထိုင် 6:00 မူင်းႁူဝ်ၶမ်ႈၵူၺ်း၊ ယဝ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ပွၵ်ႈႁိူၼ်းၽႂ်မၼ်းႁဵတ်းၼႆၵူၺ်း။ ၾိင်ႈထုင်း ၼွၼ်းဝတ်ႉတိုဝ်းသိၼ်ၼႂ်းဝႃႇသႃၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈမီးၼႂ်းႁိၼယၢၼ်းႁႃႈမိူင်းႁဝ်းၵူၺ်းယူႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – ၶမဵၼ်၊ မၢၼ်ႈ၊ လၢဝ်း၊ ထႆး၊ သြီလင်ၵႃ။ ၼႂ်းႁႃႈမိူင်းၼႆႉၵေႃႈ မၢၼ်ႈ၊ ထႆး၊ ၶမဵၼ်၊ သြီလင်ၵႃ ဢမ်ႇၶႂ်ႈမီးယဝ်ႉ၊ လၢဝ်းၵေႃႈ မီးလၢဝ်းပွတ်းႁွင်ႇၵူၺ်းယူႇ။

ၼႂ်းမႁႃယၢၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်မီးၾိင်ႈၼွၼ်းဝတ်ႉၸိူင်ႉႁဝ်း၊ ၵွပ်ႈၶဝ်ၸဝ်ႈသွၼ်ၵၼ် ၾိုၵ်းၵၼ် ႁႂ်ႈမေႃတိုဝ်းၵမ် တြႃးၼႃႈၵၢၼ်ၵူႈဝၼ်း (တင်းႁဵတ်းၵၢၼ် တင်းတိုဝ်းၵမ် တြႃးၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်ၵူႈဝၼ်း) ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ တေပဵၼ်လႆႈယူ။

ၼႂ်းဢၽိထမ်းၼႄဝႆႉဝႃႈ – ဝၼ်းဢွၵ်ႇဝႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၿုတ်ႉထ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်း ၵႂႃႇႁေႃးတြႃး ၽူတ်ႇ(ၵႄႇၶျွတ်ႈ)ဢဝ်မႄႈ ၸဝ်ႈ ၵေးၸူး ဢိၵ်ႇတင်းၶုၼ်ၽီၻေႇဝတႃႇၶဝ် တီႈမိူင်းၽီၸၼ်ႉ တႃဝတိင်သႃ ၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ်(ၼႂ်းဝႃႇသႃထူၼ်ႈၸဵတ်း) သေ ယဝ်ႉ ၶိုၼ်းလူင်းမႃး မိူင်းၵူၼ်းလႄႈ မီးၶုၼ်ၽီၶုၼ်သၢင်ၶဝ်ၵၢႆႇၶူဝ်ႈလႆၽီသေ လူင်းမႃးသူင်ႇၿုတ်ႉထ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ထိုင်မိူင်း ၵူၼ်းတီႈဝဵင်းသင်ၵသ်ႉသ (မီးတၢင်းပွတ်းႁွင်ႇ မိူင်းဢိၼ်ႊတီႊယိူဝ်ႊယၢမ်းလဵဝ်) ၼႆ။

ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ တႆးႁဝ်းမၢင်တီႈ ၸင်ႇမီးၾိင်ႈထုင်း လူႇတၢၼ်းၶိင်ႇသၢင်ႇပုတ်ႈ (မၢင်တီႈဝႃႈၶဵင်ႇတၢင်ႇပုတ်ႈ) သေ ပႂ်ႉႁပ်ႉ တွၼ်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလူင်းမိူင်းလႄႈ မီးၵူၼ်းႁဵတ်း ၵျွင်းၽြႃး ဢွၼ်ႇတိတ်းၸေႈငိုၼ်းၸေႈၶမ်း (ငၢႆးတူၼ်ႈႁေႃလူမ်း) မီး ယွတ်ႈလၢႆလၢႆယွတ်ႈ၊ ဢဝ်မႃးတမ်းဝႆႉ ၼႃႈ ႁိူၼ်းယဝ်ႉ မၢင်တီႈၶၢတ်ႈပႃးႁူဝ်ႉရႃႇၸမၢတ်ႈ ဢဝ်ၼေႃႇၵူၺ်ႈၼေႃႇဢွႆႈမတ်ႉၸပ်း သီႇၸဵင်ႇ၊ ဢဝ်ၶဝ်ႈ မုၼ်းၶဝ်ႈပွင်း မၢၵ်ႇမႆႉႁူဝ်မၼ်း၊ မွၵ်ႇၼမ်ႉတဵၼ်း ၼမ်ႉႁွမ်မႃးႁွႆႈၸွမ်းတူၼ်ႈႁေႃလူမ်းသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ၸဵမ် မိူဝ်ႈဝၼ်းလိူၼ် 11 မႂ်ႇ 14 ၶမ်ႈလႄႈ တႆႈတဵၼ်း တႆႈၾႆးၾႃႉပူႇၸေႃႇမူးၸႃး မိူဝ်ႈၶမ်ႈၶိုၼ်း။

ၶဵင်ႇသၢင်ႇပုတ်ႈၼႆႉ တၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ ႁဵတ်းၶၢႆၵၼ်ၼႂ်းၵၢတ်ႇ ဢွၼ်တၢင်း တေဢွၵ်ႇဝႃႇသႃ ၼိုင်ႈလိူၼ်၊ သွင်လိူၼ်၊ မီး တင်းသီၶမ်းလႄႈ သီငိုၼ်း၊ ႁေႃယႂ်ႇလႄႈႁေႃလဵၵ်ႉ၊ သၢမ်ယွတ်ႈလႄႈ ၸဵတ်းယွတ်ႈ ၸိူင်ႉၼႆ။

မိူင်းပႆႇတၼ်းလႅင်း မိူဝ်ႈယၢမ်းႁူဝ်မိူင်းယုၵ်ႉ ၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ် 11 မူၼ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၶဝ်ႈ ၼမ်ႉ တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်တိုၵ်ႉ ႁုင်တူမ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉမႂ်ႇမႂ်ႇ မႃးတၢင်ႇဝႆႉၼႃႈၶိင်ႇသၢင်ႇပုတ်ႈသေ ဢွၼ်ၵၼ် ၽိတ်ႈပၢင်း ၿုတ်ႉထ ၽြႃးႁႂ်ႈမႃးႁပ်ႉဢဝ် ၶဝ်ႈလီ ၽၵ်းဝၢၼ် တီႈၼႂ်းၵျွင်းၶိင်ႇတၢင်ႇပုတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း။ (မၢင်တီႈၽိတ်ႈမွၵ်ႇပႃး ၸဝ်ႈဢုပၵုတ်ႈလႄႈ ၸဝ်ႈဢရႁၼ်   8 တူၼ် ဢၼ်ယုမ်ႇယမ်ၸွမ်းတွင်ႈထိၼ်ႇ (ပိုၼ်ႉတီႈ) မၢင်တီႈဝႃႈ “သီႇတူၼ်တၢႆဢမ်ႇၼဝ်ႈ၊ သီႇတူၼ်ထဝ်ႈဢမ်ႇတၢႆ” ၼႆၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမႃး ၸွမ်းၿုတ်ႉထ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တီႈၶဵင်ႇသၢင်ႇပုတ်ႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇထႅင်ႈ ၼႆလူးၵွၼ်ႇ)။ ၾိင်ႈလူႇတၢၼ်းတူၼ်ႈပႅၵ်ႇလႄႈ ၾိင်ႈလူႇ တၢၼ်း ၶဝ်ႈၽၵ်းတီႈဢရႁၼ်ၸဝ်ႈၶဝ်သေ ၽႄမႅင်ႇၽွၼ်းပၢင်ႈမုၼ်လီပၼ် ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉ ၸိူဝ်းလႆႈသဵင်ႈၵမ်ၵႂႃႇ ယဝ်ႉ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဵတ်းၼႂ်းဝၼ်းမူၼ်းၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်။

မၢႆတွင်း ။                      ။ (ၵ) သီႇတူၼ်တၢႆ ဢမ်ႇၼဝ်ႈ၊ 1) ၸဝ်ႈမႁႃၵသ်ႉသပ မီးယူႇၼိူဝ်လွႆဝေႇၽႃႇရ၊ 2) ၸဝ်ႈဢုတ်ႉတမ မီး ယူႇၼိူဝ်လွႆ ၽႃႇသႃႇရ၊ 3) ၸဝ်ႈၶေႇမ မီးယူႇၼိူဝ်လွႆ မၵုလ၊ 4) ၸဝ်ႈထမ်ႇမရ မီးယူႇၼိူဝ်လွႆဝေႇမိသ်ႉသၵ။ (ၶ) သီႇတူၼ် ထဝ်ႈ ဢမ်ႇတၢႆ – 1) ၸဝ်ႈဢုပၵုတ်ႉတ မီးယူႇၼႂ်းၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇၸၢၼ်း၊ 2) ၸဝ်ႈမေႇထႃႇရသ မီးယူႇၼႂ်းၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇတူၵ်း၊ 3) ၸဝ်ႈၶေႇမႃႇဝတ်ႉထ မီးယူႇၼႂ်းၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇႁွင်ႇ၊ 4) ၸဝ်ႈထမ်ႇမရထ မီးယူႇၼႂ်းၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇဢွၵ်ႇ – ၸိူင်ႉၼႆ။

ၼွၵ်ႈသေၼႆႉ ယင်းမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵၼ်ဝႆႉဝႃႈ ၼႂ်းၵႃႈၽြႃႉ ဢရႁၼ်တႃ 8 တူၼ်ၼႆႉ ပေႃးၽႂ်လႆႈသႂ်ႇ ၶဝ်ႈဝၢတ်ႇ(လွင်းသွမ်း) မႅၼ်ႈသေ တူၼ်တူၼ်ၸိုင် တေဢမ်ႇမီးလွင်ႈ တူၵ်းတႅမ်ႇၵွတ်းၽၢၼ်တေႃႇၸူဝ်ႇ ၼႆယူႇ။ လွင်ႈၸဝ်ႈဢရႁၼ်တႃ 8 တူၼ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵွင်ထမ်းၼိၵၢႆတင်း 5 ၽိုၼ်(ၾၢႆႇၼိၵၢႆႁိၼယၢၼ်း) ဢမ်ႇႁၼ်မီးသေတႃႉ ၼႂ်းၽိုၼ်ထမ်းၾၢႆႇၼိၵၢႆမႁႃယၢၼ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈ – တိပျႃႇဝတႃႇၼသုတ်ႉတလႄႈ ၽိုၼ်လိၵ်ႈလူဝ်းၵပၺ်းၺတ်ႉတိၼႆၼၼ်ႉ မီးလၢတ်ႈၼႄဝႆႉလွင်ႈၼႆႉလႄႈ မိူင်း ယူၼ်း၊ မိူင်းလၢဝ်း၊ မိူင်းၶမဵၼ် လႆႈႁပ်ႉမႃးပဵၼ်ၾိင်ႈ ႁူမ်ႈၸွမ်းၼႂ်းၾိင်ႈဢွၵ်ႇဝႃႇသႃ ၸိူင်ႉၼႆ။

ပူၼ်ႉမႃး 2610 ပီ (ၽွင်း BC 588) မိူဝ်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢဝ်ဝႃႇသႃတီႈၼႂ်းထိူၼ်ႇလူင်တိုင် မိူင်းပႃးရႃးၼသီ ပဵၼ်ဝႃႇသႃၵမ်း ႁူဝ် တီးတင်း ၸဝ်ႈဢရႁၼ်တႃႇ 60 တူၼ်ၶဝ်။ ဝၢႆးဢွၵ်ႇဝႃႇသႃယဝ်ႉ (ၽူႈႁူႉၶဝ်ၸဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ် 11 မူၼ်းၼၼ်ႉၵမ်းလဵဝ်) ၿုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်တီႈတႂ်ႈၽူၺ်း တူၼ်ႈမႆႉ သေ လၢတ်ႈဝႃႈ – “ဢရႁၼ်ၶဝ်ဢိူၺ်း! ႁဝ်းလီဢွၵ်ႇ ၶၢဝ်းတၢင်းလႄႇ ၵႂႃႇဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ ယဝ်ႉ ဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇၼိုင်ႈယဝ်ႉဢိူင်ႇၼိုင်ႈ၊ ဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉဝဵင်းၼိုင်ႈ။ ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ပေႃးမီးတၢင်းလီ၊ ႁႂ်ႈၵူၼ်း တင်း ၼမ် ပေႃးလႆႈႁပ်ႉၽွၼ်းလီ၊ ႁႂ်ႈၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပေႃးလႆႈၵတ်းယဵၼ် (ပၢႆးၸႂ်ထႃဝွၼ်း) ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် လႄႇ ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် ထမ်းမ/ ဝိၼယ ဢၼ်ႁၼ်ၽွၼ်းလီ သိုဝ်ႈၼႃႈတၼ်းတႃ (ၵမ်းလဵဝ်) မိူဝ်ႈလႆႈထွမ်ႇ မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉ ထွမ်ႇ မိူဝ်ႈထွမ်ႇယဝ်ႉ တင်းတီႈၵူၼ်းလႄႈၽီသၢင်ၶဝ်ၵၼ်တႃႉ။ ယႃႇပေၵႂႃႇသွင်ၵေႃႉ ၸွမ်းၵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းလဵဝ် (ၵႂႃႇၽႂ်ၵႂႃႇ မၼ်း) တႃႉ။ တထႃၵတ(ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသိုပ်ႇမိုတ်ႈတူဝ်ၶမ်းၸဝ်ႈ ၸူးပိူၼ်ႈဝႃႈ – ထႃၵတ) ၵေႃႈတေ ၵႂႃႇတၢင်းဢိူင်ႇသေၼႃး (ၵႂႃႇၸူး) တီႈလွႆဢုလုဝေးလ”- ၼႆ။ ဢရႁၼ်တႃၸဝ်ႈတင်း 60 တူၼ်ၵေႃႈ သႃထုႁပ်ႉဢဝ်ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပုတ်ႉထၽြႃးၸဝ်ႈယဝ်ႉ ၶုပ်ႉဝႆႈသၢမ်ထႃႇလႄႈ ဢဝ်ဝၢတ်ႇ(သီႈပိတ်ႇ) ႁွႆႈဝႃႇ သေ ဢွၵ်ႇထိူၼ်ႇမိၵၻႃး ၵႂႃႇႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း ၼႆယူႇ။

ဝၼ်းဢွၵ်ႇဝသ်ႉသ (ဝႃႇသႃ)ၼႆႉ တိုဝ်းဝႃႈပဵၼ်ဝၼ်းဢွၵ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်တႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းၽီတင်းလၢႆ မီးတၢင်းလီ၊ လႆႈႁပ်ႉၽွၼ်းလီလႄႈ လႆႈ ယူႇၵတ်းယဵၼ် ပၢႆးၸႂ် (ၼိပ်ႉပၢၼ်း)။ ၵႂၢမ်းသွၼ်ႁူဝ်ၼႆႉ ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈ ၸီႉၼႄ ႁဝ်းၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းၿုတ်ႉထဝႃႈ – ဝၼ်း ဢွၵ်ႇဝႃႇပဵၼ်ဝၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လီ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵူၼ်းၽီတင်းလၢႆ ႁႂ်ႈလႆႈယူႇတင်းၵတ်းယဵၼ်ပၢႆးၸႂ် (မွတ်ႇတၢင်းတုၵ်ႉၶပၢႆးၸႂ်) ဢမ်ႇဝႃႈၵူၼ်းႁိူၼ်း၊ ဢမ်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈမုၼ်လႄႈ ၼၢႆးၶၢဝ် ႁူမ်ႈတင်း တပသီၶဝ်ၸဝ်ႈ ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။

ၶွင်ၾၢၵ်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇဝႃႇသႃ –

ႁႂ်ႈပေႃးၵႃႈမႅၼ်ႈၸွမ်းသဵင်တိင်ႇ ၶဵင်ႈပၼ်သၢႆတိင်ႇၽွင်ႈ၊

ယႃႇၶွင်ႈႁႂ်ႈယၢၼ်းလိူဝ် ယႃႇၽိူဝ်ႁႂ်ႈၶဵင်ႈပူၼ်ႉ၊ ႁႂ်ႈမူၼ်ႉၶဝ်ႈထိုင်ႁူဝ်ၸႂ် ၽႂ်လႂ်ၸိူဝ်းလႆႈမႃးထွမ်ႇ၊

ၶဵင်ႈပူၼ်ႉသွမ်ႈသၢႆတေၶၢတ်ႇ ယၢၼ်းယၢတ်ႇလိူဝ်သဵင်တေပၢႆႈ၊

ယႃႇႁႂ်ႈသဵင်တႅၵ်ႇယၢႆႈထဝ်ႈ မႄးၶဵင်ႈပၼ်ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၶီႊလႄႈ။

“ Fair goes the dancing when the Sitar’s tuned;

Time us the Sitar neither low nor high,

And we will dance away the heart of men.

 The string o’erstretced breaks, and the music flies;

The string o’erslack is dumb, and music dies;

Time us the sitar neither low nor high. ”

[- From the Light of Asia: in book the sixth,

By Sir Edwin Arnold, 1967 -]

တီႈပွင်ႇ ။          ။ ႁဵတ်းၵၢၼ်သင်ၵေႃႈယဝ်ႉ လူဝ်ႇယိူင်ႈသဵင်တိင်ႇ၊ တိင်ႇၼႆႉ ၶဵင်ႈသၢႆၶႅင်ပူၼ်ႉ သၢႆတေၶၢတ်ႇ၊ ပွႆႇယၢၼ်းပူၼ်ႉ ၵေႃႈ သဵင်ဢမ်ႇလီထွမ်ႇ။ ၶဵင်ႈႁႂ်ႈထုၵ်ႇၶီႊမၼ်း ၸင်ႇလီထွမ်ႇလႄႈ ပၼ်တၢင်းသိူဝ်းၸႂ်။ ၸိူင်ႉၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၼႆႉ ၶတ်းၸႂ်ပူၼ်ႉ ၵေႃႈ တုၵ်ႉၶၸႂ်၊ လူတ်းယွၼ်ႇပူၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်၊ လူဝ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိုင်ႇတင်းႁႅင်းတူဝ်၊ ႁႅင်းၸႂ် ႁႅင်းၺၢၼ်ႇ ဢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ပဵၼ်လႆႈ – ၸိူင်ႉၼႆ။