ဢိင်ၼိူဝ်ၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်းသေ လွင်ႈယူၵ့်ယၢႆ့ၶၢႆ့တီႈၼႆႉ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃ တွၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ့်ၶိူဝ်း ၵူၼ်းၼိုင်ႈၶိူဝ်း ၊ ပဵၼ်လွင်ႈ ပီႈဢွၵ်ႇၼွင်ႉပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း လႄႈမုၵ်ႉမူႇၸုမ်းၾုင် တႅၵ်ႇယၢႆႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ်ၵၼ်။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းၼၼ့် ယဵၼ်းပဵၼ်ၸုမ်းလဵၵ့်ယွႆႈ ႁႅင်းဢေႇမၢင်လူင်းလႄႈလွႆးလွႆးမႃး ၸၢင်ႈႁၢႆ ယဵၼ်းၵႂႃႇၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇ ႁိုဝ် ပိုၼ့်တီႈၵႂၢင်ႈယႂ်ႇ။
ၵၢၼ်ၶၢႆႉပၢႆႈတီႈၵိူတ်ႇမိူင်းၼွၼ်း ယွၼ်ႉပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းပိုၼ့်တီႈၵေႃႈလီ ထုၵ်ႇမိပ်ႇငႅၼ်းၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်လူလၢႆၵေႃႈလီ ထုၵ်ႇလိုပ်ႈ ႁေႃႈၶၢႆ့တီႈယူႇတၼ်းသဝ်းၵေႃႈလီ ၊ ပဵၼ်လူၺ်ႈလိူၵ်ႈႁႃတီႈၵိၼ်လဵင့်ပၢၵ်ႇတွင့်ၵေႃႈလီ ၵၢၼ်ပၢႆႈဢွၵ်ႇ ဝၢၼ်ႈၵိူတ်ႇမိူင်းၼွၼ်းၼႆ့ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈလၢင်းပီႈၼွင့် ၽၢတ်ႇၵၼ်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းႁိုဝ် တေႃႇၸူဝ်ႈၵေႃႈၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ။
ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆ့ ယွၼ့်လႆႈယူႇတႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ တဵၵ်းတဵင်ၵေႃႈၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၸုမ်းသိုၵ်းယိပ်း ၵွင်ႈၵၢင်ႇၵဵပ်းငိုၼ်းၵဵပ်းတွင်းၵဵပ်းၵူၼ်းၵႂႃႇ ႁဵတ်းသိုၵ်းဢိၵ်ႇတင်းၶွၼ်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၵေႃႈၾၢႆႇၼိုင်ႈ၊ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းသူၼ် ၽုၵ်ႇသွမ်ႈလႆႈလီလီ၊ မၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉဢွၵ်ႇမႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတီႈၶၢႆ ၊ ပေႃးၶၢႆလႆႈသမ်ႉ ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇ ၊ ၵုမ်ႇၼီၵုမ်ႇပၢႆႈ ဢမ်ႇမီးၶၢဝ်းယၢမ်းႁႃလဵင့်တူဝ်ၸႂ်ၼႃႈႁိူၼ်းလုၵ်ႈမေး။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ လူလွမ် ပွင်သၢင်ႈပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ပၢႆႁဵတ်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းတူၵ်းတႅမ်ႇလူင်း ၵူၼ်းၵွတ်းၵူၼ်းၽၢၼ် ၼမ်လိူင်ႇမၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈ ၵူႈဝၼ်း ယွၼ့်ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢမ်ႇၵတ်းယဵၼ်။
ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လႆၶဝ်ႈ မိူင်းတႆး တႃႇႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ၊ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးသမ်ႉ ပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆး ၊ ၵူၼ်းမိူင်းထႆးသမ်ႉ ပၢႆႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် ၼွၵ်ႈမိူင်း။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵျပၼ်ႊ ၵူဝ်ႊရီႊယိူဝ်ႊၸၢၼ်း ထၢႆႊဝၼ်ႊ လႄႈပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၵၢင် ဢိၵ်ႇပႃးလၢႆလၢႆမိူင်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ။
ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မႃးပၵ်းယူႇသဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်သႅၼ်ႁူဝ်လၢၼ့် ။ တၢင်းၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တင်ႈပၼ်သဵၼ်ႈမၢႆမုင့်ႁေႃႁိူၼ်း ၶဝ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်း၊ မိူၼ်ၵူၼ်း ၸႃႇတိၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၵူၼ်းတႆးပၢႆႈၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆး ပဵၼ်ၸၼ့်ႁႅင်းၵၢၼ်ၼၵ်း ဢမ်ႇပၵ်းလၵ်းပၵ်းထၢၼ်လႆႈ လူၺ်ႈဢမ်ႇမီးတၢင်း တႃႇတေလႆႈ “သၼ်ၸၢတ်ႈ” ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ ႁူမ်ႈဝႃႈယူႇႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈၵေႃႈ ဢမ်ႇပူၼ့် ဢႃယု 55 ပီ တၵ်းလႆႈပွၵ်ႈၶိုၼ်းတၢင်းမႃး ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်တေသိုပ်ႇတေႃႇဝႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်။
ၵူၺ်းၵႃႈ မၢႆမီႈပၵ်းပိူင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းထႆးၵေႃႈလႆႈၵႄႈမႄးဢွၵ်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ၵိူတ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ဢၼ်ပေႃႈမႄႈပဵၼ်ၵူၼ်းတၢင်ႇလၢဝ်ႈ တၢင်ႇထိၼ်ႇ ပၢႆႈမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ထုၵ်ႇၸွမ်းၵူတ်းမၢႆၵူၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းၼၼ့် လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်မီးတိုဝ့်တၢင်းလႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်း မိူင်းထႆးယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈမိူင်းထႆးလူၺ်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းလႂ်၊ ၸွင်ႇထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းၸၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ ပေႃးထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ တေပဵၼ်ပိူင်ၵူတ်းမၢႆတွၼ်ႈလႂ်ၸိူင့်ႁိုဝ် ပေႃႈမႄႈယိပ်းၵမ်ဝႆ့ဝႂ်သႅၼ်းလႂ် ၊ သီၾႃႉ သီၶဵဝ်ၶွပ်ႇလႅင် သီမၢၵ်ႇၶိူဝ် သီၶွင်ႇ ႁႃႉ။ တွၼ်ႈတႃႇႁႅင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈမီးဝႂ်ပတ်ႉသပွတ်ႇ ၶၢမ်ႈမိူင်း လႄႈ ဝီႊသႃႊ VISA ၶဝ်ႈမိူင်းဢိၵ်ႇ ဝႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်။
ၼွၵ်ႈၼိူဝ်သေ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵူၼ်းၶၢဝ့် တႆးၸိူဝ်းၶဝ်ႈမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆး မႃးပဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ႁႃငိုၼ်းပိူဝ်ႈတႃႇသူင်ႇငိုၼ်းမိူဝ်းလဵင့်လူ ပေႃႈမႄႈယဝ့် မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈလႆႈဢဝ်ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းထဝ်ႈ ပူႇၼၢႆး မႃးယူႇၸွမ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပွႆႇဝႆ့ၵိုတ်းတၢင်းႁေႃတၢင်းႁိူၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ် တေလူလွမ်လုမ်းလႃး။ ၵွမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1996-1999 သိုၵ်းမၢၼ်ႈတမ်းၽႅၼ်ႁဵတ်းတႅပ်းသီႇတႅပ်း လိုပ်ႈႁေႃႈၶၢႆ့ တီႈယူႇတၼ်းသဝ်း ၽဝ်ႁေႃၽဝ်ႁိူၼ်းလႄႈ ဢမ်ႇၵွမ့်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းၵမ်ၵူၺ်း ယင်းမီးတင်းၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇဢမ်ႇယွမ်းႁူဝ်မိုၼ်ႇ။
ပေႃးမႃးတူၺ်းၽွင်းၶၢဝ်းၼႂ်းဝႃႇသႃၼႆ့ၸိုင် ဢမ်ႇဝႃႈဝတ့်ဝႃးၽႃသိူဝ်ႇဝတ့်လႂ်ဝၢၼ်ႈလႂ်တီႈမီးၵူၼ်းတႆးယူႇသဝ်းၼမ် ၼႂ်းၵဵင်းမႂ်ႇၼႆ့ ၵူႈဝတ့် တေလႆႈႁၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈတႆးၵူၼ်းၵႄႇတႆးၶဝ်ႈၼွၼ်းဝတ့်ၼွၼ်းဝႃး တိုဝ်းၵမ်သိလ်ထမ်း သိလ်သိပ်း သိလ်ပႅတ်ႇၶႂ်ႈၵူႈဝတ့်။ ၼိုင်ႈဝတ့် တင်ႈတႄႇ 30-40 ၵေႃႉ တေႃႇထိုင် သၢမ်ပၢၵ်ႇပၢႆ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝတ့်ယႂ်ႇ။
ၵၢၼ်ထိုဝ်သိလ်သိပ်းၸိူဝ်းၼႆ့ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၵူၼ်းတႆးၵွႆးၵွႆး ပီႈၼွင့်ၵူၼ်းထဝ်ႈထႆးၶဝ်တႄ့ ၵမ်ႈၼမ်ဢမ်ႇလႆႈၼွၼ်းထိုဝ်သိလ်သိပ်း မီးၽွင်ႈၵေႃႈႁပ့်သိလ်ပႅတ်ႇသေပွၵ်ႈႁိူၼ်း။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်ႈဝတ့်လူႇတၢၼ်းဢဝ်သိလ်ႁႃႈသေပွၵ်ႈၶိုၼ်းၵမ်ႈၼမ်။ ပီႈၼွင့်တႆး ႁဝ်းတႄ့ ပေႃးဝၼ်းသိလ်ယႂ်ႇသိလ်လူင် လိူၼ်လပ်းလိူၼ်မူၼ်းၼႆၸိုင်လႆႈဝႃႈၼွၼ်းဝတ့်ထိုဝ်သိလ်သိပ်းၵၼ်တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။ လၢႆဝတ့် ၼႂ်းၵဵင်းမႂ်ႇပူႇသိလ်ၼၢႆးသိလ်တႆးဢမ်ႇယွမ်းမိုၼ်ႇ။
ပေႃးတူၺ်းလွင်ႈထိုဝ်ယမ်ပုတ့်ထသႃသၼႃ ဢၼ်တႆးႁဝ်းယုမ်ႇယမ်ၼပ့်ထိုဝ်ၼႆ့ ဝႆ့ၼၵ်းၶိုၵ့်လိုၵ့်ယႂ်ႇလူင်တႄ့တႄ့ ဢမ်ႇဝႃႈလဵၵ့်ယႂ်ႇ ၼုမ်ႇထဝ်ႈ။ ပဵၵ်ႉသမ့်ဝႃႈ ၵႂႃႇတူၵ်းယူႇပႃႇၽိူင်းမိူင်းလႂ်ၵေႃႈ ၵၢၼ်ထိုဝ်ယမ်ပုတ့်ထသႃသၼႃၼၼ့်ဢမ်ႇတွၼ့်ယွမ်းၽႂ်။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵူၼ်းၵမ် ၵေႃႈ ဝၼ်းသိလ်ယႂ်ႇသိလ်လူင် ဝၼ်းပုတ့်ထသႃသၼႃး ဝၼ်းၶိုၵ့်ၶမ်ႇယႂ်ႇလူင်တင်းပုတ့်ထၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆ့ ဢမ်ႇတွၼ့်ပႅတ်ႈဝတ့်ဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ လိူဝ်ၼၼ့် ယင်းၸုင်လုၵ်ႈဢွၼ်လၢၼ်ၶဝ်ႈဝတ့်ၶဝ်ႈဝႃး ဢဝ်ပဵၼ်ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးၵႂႃႇယဝ့်။
ယွၼ့်ပေႃႈမႄႈပူႇယႃႈတႃၼၢႆဢွၼ်ယုမ်ႇယမ်ၼပ့်ထိုဝ် ဢွၼ်ပႃးၶဝ်ႈႁႃဝတ့်ဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ ဢွၼ်ႇလူႇဢွၼ်တၢၼ်း ဢွၼ်သၢင်ႈၿုၼ်းၵုသူလ် လႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈသူင်ႈသူင် လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်ၼပ့်ထိုဝ်ႁူႉၿၢပ်ႇႁူႉၿုၼ်း လီၸႃႉတႅမ်ႇသုင် ယွၼ့်ၼႆ့ မၢင်ၸိူဝ်းဢႃယု သီႇသိပ်းပၢႆပၢႆ ၵေႃႈ ပေႃးၼွၼ်းဝတ့်ဢဝ်သိလ်ပႅတ်ႇသိၼ်သိပ်းယဝ့်။
ၸိူင့်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ဢၼႃၵၢတ်ႈ တႆးႁဝ်းတင်းၼုမ်ႇတင်းထဝ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈပၵ်းသဝ်း ၼႂ်းမိူင်းထႆး တင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၸိူဝ်းလုၵ်ႈလၢၼ် ယိပ်းၵမ်ဝႂ်ၶဝ်ႈမိူင်း ၽၢတ်းသပွတ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၼ့်ပေႃးဢႃယု 55 ပိူၼ်ႈဢမ်ႇတေႃႇပၼ်ယဝ့်ၸိုင်တေႁဵတ်းႁိုဝ် ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပွၵ်ႈၶိုၼ်းၵေႃႈ ယၢပ်ႇ ၊ လုၵ်ႈတဝ်ႈၵေႃႈ သမ့် ႁဵၼ်းယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး။ ၵၢၼ်လူလွမ်ပေႃႈမႄႈပူႇၼၢႆးၵူၼ်းထဝ်ႈၵႄႇဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈသွၼ်ႈႁူမ်ႈၽူၺ်းၸိူဝ်းၼႆ့ တေႁဵတ်းႁိုဝ်။
ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းထဝ်ႈမွၵ်ႈ သွင်လၢၼ့်ၵေႃႉ ဢၼ်တူၵ်းၶၢင့်ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆ့ ပဵၼ်လွင်ႈလီၵႂၢင်ၸွမ်း တႄ့တႄ့ယူႇ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးသမ့် ပိူၼ်ႈလင်ႇလႆၶဝ်ႈမႃးပုတ်ႈတႅၼ်းတီႈယူႇတီႈၵိၼ်ႁဝ်းၼမ်တိူဝ်း လိုၼ်းသုတ်း ၶိုၼ်းမိူဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇမီး တီႈယူႇ။ တေယူႇၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းၵေႃႈဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၵူၼ်းမိူင်းပိူၼ်ႈ။
