ၽွင်းၶၢဝ်းၾူၼ်ပီၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢွၼ်ၵၼ် ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်း(ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ)လႄႈ တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ (ၼၢဝ်ၶူတ်း) ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵၼ်မႃးၼမ် တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ တေၸပ်းမႃးၸွမ်းယုင်း ။
တႄႇဢဝ် လိူၼ်ၵျုၼ်ႊမႃး တေႃႇထိုင်လိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 3 လိူၼ်ပၢႆမႃးၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး လၢႆၸႄႈဝဵင်း ဢွၼ်ၵၼ်တိတ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၶႆႈဝတ်း/ ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇလႄႈ တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၊ မၢင်ဝၢၼ်ႈမၢင်ဝဵင်း တိတ်းၸပ်းၵၼ်တင်းမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း။ ၵမ်ႈၼမ်တေ ပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈဢႃယုယႂ်ႇ ၸိူဝ်းႁႅင်းလိူတ်ႈဢေႇ(ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်ဢေႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉ တိတ်းၸပ်းၵၼ်ငၢႆႈ။
ၵူၼ်းၵဵင်းတွင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “တီႈၵဵင်းတွင်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် လႆႈႁၼ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ ႁဵတ်းမႆႉ၊ ၵူၼ်းႁေႃႈၵႃးတၢင်ႇမႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ယွၼ်ႉၶဝ်ၵႂႃႇယူႇၵႂႃႇၼွၼ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇ ၺႃးယုင်းၶူပ်း၊ ယမ်းၾူၼ်။ ပေႃးလိုဝ်ႈၵၢၼ် သေ ပွၵ်ႈႁိူၼ်းၶိုၼ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပဵၼ်ၶူပ်းၶူပ်းၶိုၼ်ႈၶိုၼ်ႈသေ မီးလူမ်းၼၢဝ်မႃး ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ။ မၢင်ၵေႃႉ လႆႈၼွၼ်းႁူင်းယႃ 2-3 ၶိုၼ်း။ မၢင်ၵေႃႉ လူမ်းၼၢဝ် ဢမ်ႇယွမ်းလူင်းသေ လႆႈၼွၼ်းႁူင်းယႃ 5-6 ၶိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈမီး”- ဝႃႈၼႆ။
လိူဝ်ၼၼ်ႉ မိူၼ်တင်း မိူင်းၼၢႆး – လၢင်းၶိူဝ်းၵေႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ် တိတ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်း (တၢင်းပဵၼ်ၾိင်ႈၾႃႉလႅၵ်ႈလၢႆႈ) ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈၼမ်။
ၵူၼ်းမိူင်းၼၢႆး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ယၢမ်းလဵဝ် တီႈမိူင်းၼၢႆးၼႆႉ တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းတႄႉ ၼမ်လိူဝ်မႃးၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်း ယဝ်ႉ မၼ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၾိင်ႈၾႃႉလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢၼ်တေပဵၼ်ၵမ်ႈၼမ်တႄႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈဢႃယုယႂ်ႇ ၸိူဝ်းႁႅင်းဢမ်ႇတဵမ် ႁႅင်းဢေႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼမ် ပေႃးပဵၼ်တႄႉ တေႁိုင်မွၵ်ႈ 2-3 ဝူင်ႈၼႆႉ ၸင်ႇတေၶႅၼ်းလီ” – ဝႃႈၼႆ။
ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၼႆႉသေ ၵူၼ်းမိူင်းၼၢႆး ဢွၼ်ၵၼ်တိတ်းၸပ်းပဵၼ်ၼမ်လႄႈ ဝၼ်းတီႈ 10/9/2022 ၼႆႉ ယူႇတီႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵုမ်းၵမ် ဢွၼ်ၵၼ်လူင်းပိုၼ်ႉတီႈ တူင်ႉၼိုင် ၵူတ်ႇထတ်းၸႅတ်ႈတၢင်းပဵၼ် ၸွမ်းၵၢင် ဝဵင်းသေ ႁႂ်ႈသႂ်ႇၽႃႈတူမ်းသူပ်းလႄႈ မၢၵ်ႇႁူဝ်ရူတ်ႉၶိူင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
တၢင်းၸႄႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်းၵေႃႈ တႄႇဢဝ်ၵၢင်လိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ်ၼၼ်ႉမႃး လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ယိုင်ႈၶႅၼ်းပဵၼ် ၼမ် ၸွမ်းႁွင်ႈယႃ (ဆေးခန်း) ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈတွၼ်ႈၵၢင်ၼႂ် – ႁူဝ်ၶမ်ႈ ၵူၼ်းပေႃးတဵမ် ၵူႈတီႈ။
ၵူၼ်းလၢင်းၶိူဝ်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် တေပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢႃယု 3-5 ၶူပ်ႇလႄႈ ၵူၼ်း ထဝ်ႈ။ တီႈႁွင်ႈယႃ လၢင်းၶိူဝ်းၼႆႉ မီး 3 တီႈ။ တင်း 3 တီႈယဝ်ႉ ၵူၼ်းပေႃးတဵမ်လူင်ဝႆႉ ၵူႈၼႂ်ၵူႈၶမ်ႈ။ သင်ဝႃႈ ၵႂႃႇၼႄမေႃယႃ မီး ဝတ်းဢႆ ၼႆၸိုင် ၶဝ်တေပၼ်ယႃႈယႃမႃးၵိၼ်တႃႇ 3 ဝၼ်း။ သင်ဝႃႈ ၶဝ်တႅၵ်ႈတူၺ်းတီႈမိုဝ်း မီးတုမ်ႇလႅင်ဢွၵ်ႇမႃးၸိုင် ၶဝ် ၸႂ်ႉၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃ ၵမ်းလဵဝ်”- ဝႃႈၼႆ။
ယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးတိတ်းၸပ်း တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၼႆၸိုင် တေၸပ်းၵၼ် တင်းမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း ၸိူင်ႉၼႆ။ ပိူင်လူင်မၼ်း တေပဵၼ်ဝတ်း ဢႆ မီးလူမ်းၼၢဝ်ၵၼ်မႃး။
ၵူၼ်းလၢႆးၶႃႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “တီႈလၢႆးၶႃႈၼႆႉ ႁၼ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း ပဵၼ်ၶႆႈဝတ်း/ ၼၢဝ် တႄႇပဵၼ်လိူၼ်ၼႆႉ မႃး ၼမ်၊ ပေႃးၵေႃႉႁၢႆၵေႃႈ ၵေႃႉပဵၼ် ၸပ်းၵၼ်တင်းႁိူၼ်း ၸိူင်ႉၼႆၶႃႈဢေႃႈ။ တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၶႂ်ႈငၢႆးမိူၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ၵူၺ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၼႆ သူပ်းတေၸၢင်၊ ၼမ်ႉမုၵ်ႈတေလႆ၊ ဢႆ ၸိူဝ်းၼႆႉ တေပဵၼ်ႁိုင်မွၵ်ႈဝူင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် 10 ဝၼ်းၼႆႉ ၸင်ႇတေႁၢႆ”- ဝႃႈၼႆ။
မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းဝဵင်းၵဵင်းတုင်၊ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇလႄႈ မိူင်းတူၼ် ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပဵၼ်ၼမ် ၵူၼ်းမိူင်း မၢင်ၵေႃႉ ထၢင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၶိုၼ်းယဝ်ႉယူဝ်ႉ ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈလၢတ်ႈ။
ၵူၼ်းဢိူင်ႇမိူင်းလဵၼ်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ပဵၼ်ဝတ်း/ ၼၢဝ်ၵၼ်ၼမ် ၶႂ်ႈပဵၼ်ၵၼ်ၵူႈႁိူၼ်းယဝ်ႉ ပေႃးပဵၼ်ၵေႃႈ ပဵၼ်တင်းႁိူၼ်းတင်းယေး ၸိူင်ႉၼႆ။ ၶႂ်ႈဝႃႈပဵၼ်တင်းမိူင်းယဝ်ႉယူဝ်ႉ တီႈတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ၵိၼ်ယႃႈယႃသမ်း ယႃႈယႃၸိူင်ႉၼႆၵေႃႈ ႁၢႆႉယဝ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မၢင်ၵေႃႉ ထၢင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ၼႅတ်ႈၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်း မေႃယႃၶဝ်ဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၵူၺ်းၼႆၶႃႈဢေႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းၾူၼ်လႄႈ သင်ဝႃႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵႂႃႇသူၼ်ႁႆႈၼႃး ႁဵတ်းၵၢၼ်ပွၵ်ႈမႃး ယမ်းၾူၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဝ်ႉ ၵေႃႈ ၺႃးယုင်းၶူပ်းထႅင်ႈၼႆၸိုင် တေတႄႇၵတ်း ၵူၼ်ႉမူၺ်ႈၵၼ်သေ တႄႇပဵၼ်မႃး တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်း ၼႆယဝ်ႉ။
ဢိင်ၼိူဝ်တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်း/ ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇလႄႈ တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ (ငှက်ဖျားရောဂါ) ၼႆႉသေ မၼ်းပိူင်ႈၵၼ် ၸိူင်ႉႁိုဝ် ယဝ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈ လုမ်းလႃးၸိူင်ႉႁိုဝ်။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇပဵၼ်၊ ဢမ်ႇထိုင်သၢႆၸႂ်လူႉတၢႆၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ ၼၢင်းသီၼူၼ်း ၼၢင်းမေႃယႃလုမ်းလႃး ၵူၼ်းပဵၼ် တီႈႁူင်းယႃဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ သပ်းလႅင်းလၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
“ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉၼႆႉ တေၸပ်းမႃးတီႈယုင်း မိူဝ်ႈၽွင်းၼွၼ်းၵၢင်ဝၼ်းၵၢင်ၶိုၼ်း ဢမ်ႇၵၢင်သုတ်း ပၼ် ယုင်းၶူပ်းၼႆၸိုင် ၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ။ ၾၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပေႃးယုင်းၶူပ်းလႆႈ 7 ဝၼ်း တေၼၢဝ် ပေႃးၼၢဝ်ၼႆ တေတွင်းၶိင်ႇ(တွင်းၶၢဝ်း) မၼ်း ယဝ်ႉၵေႃႈ ၼၢဝ် ဢမ်ႇႁၢႆ ၼၢဝ်ႁိုင် သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းဢွၵ်းဢေႃၸိုင် တေၸဵဝ်းလူႉတၢႆ။ ”
ၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ တေမီး 3 မဵဝ်း မိူဝ်ႈၽွင်းႁူႉတူဝ်ဝႃႈ ၼၢဝ်/ ဢမ်ႇယူႇလီ ႁႂ်ႈ ၼႅတ်ႈၵႂႃႁႃမေႃယႃ ႁႂ်ႈၵူတ်ႇထတ်း ယူတ်းယႃပၼ် ႁႂ်ႈ ၸဵဝ်းၶႅၼ်း ဝႃႈၼႆ ။
ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇၸပ်းၵၼ်ၼၼ်ႉသမ်ႉ မေႃယႃၼၢင်းသီၼူၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ – တေဢမ်ႇလႆႈပၼ်ယုင်းၶူပ်း ။ ၼွၼ်းၵၢင်ဝၼ်းၵေႃႈလီ ၵၢင်ၶိုၼ်းၵေႃႈယဝ်ႉႁႂ်ႈၵၢင်သုတ်း ။ ႁိမ်းႁွမ်းႁိူၼ်းယေး တေလႆႈၽဵဝ်ႈပတ်း ႁဵတ်းလွင်ႈမူတ်းသႂ်ႇ ၊ မွၵ်ႇမေႃႈၼမ်ႉ တီႈႁိူၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵႆႉလၢႆႈပၼ် ၊ မေႃႈၼမ်ႉဢၢင်ႇၼမ်ႉ ဢၼ်ၶင်ၼမ်ႉ ၵဵပ်းၼမ်ႉဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈလၢင်ႉ ပၼ် ႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်တႃႇသေႇ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ယႃႈယႃဢၼ်ၶႃႈၸိူဝ်ႉမႅင်းယုင်းၼၼ်ႉ သႂ်ႇပၼ် ဝႆႉၼႂ်းပုင်း ၼႂ်းဢၢင်ႇၼမ်ႉဝႆႉ မၼ်း တေၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈမႅင်းလဵတ်း ဢၼ်မီးၼႂ်းဢၢင်ႇၼမ်ႉ ပုင်းၼမ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉတၢႆ- ဝႃႈၼႆ။
တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်း/ ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ (သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါ) ၵေႃႈငဝ်ႈတႄႇမၼ်းပဵၼ်တီႈယုင်း။
ၾၢင်ႁၢင်ႈသမ်ႉ ၼၢဝ်ၼၢၼ်းၶႅၼ်းၼၢၼ်းႁၢႆ ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇႁူႉဢမ်ႇလုမ်းလႃးၵၼ်လီလီၸိုင် ပေႃးႁိုင်မႃးထိုင်တီႈၶူႈလင်တႅၵ်ႇလိူတ်ႈ၊ ၵမ်းၵမ်းႁၢၵ်ႈ၊ တွင်ႉၵႅၼ်း၊ ယဵဝ်ႈယၢပ်ႇ၊ ၶီႈဢွၵ်ႇလိူတ်ႈ၊ တေမီးတုမ်ႇလႅင်ဢွၼ်ႇဢွၵ်ႇမႃးတီႈၽိဝ်ၼင် ၸိူဝ်းၼႆႉဝႃႈၼႆ။
မေႃယႃၼၢင်းသီၼူၼ်း ပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ – “လၢႆးယူတ်းယႃမၼ်းတႄႉ မီးတီႈႁူင်းယႃၵူၺ်း သင်ၸဵဝ်းႁူႉၸဵဝ်းယႃ ၸဵဝ်းလုမ်းလႃးၼႆၸိုင် တေၸဵဝ်းႁၢႆ။ တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ယႃ ၸွမ်းဝၢၼ်ႈၸွမ်းႁိူၼ်း ဢမ်ႇလႆႈ တိုၼ်းတေလႆႈမႃးယူတ်းယႃ တီႈႁူင်းယႃ ယွၼ်ႉမေႃယႃၶဝ် လူဝ်ႇပႂ်ႉတႅၵ်ႈတူၺ်းႁႅင်းလိူတ်ႈ ယူႇတႃႇသေႇ။ ၵူၼ်းပဵၼ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇၼႆႉ သင်ပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဢမ်ႇမႃးလုမ်းလႃး ယူတ်းယႃၸိုင် တေၸၢင်ႈထိုင်သၢႆၸႂ် လူႉတၢႆၵွၼ်ႇ” – ဝႃႈၼႆ။
ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ – ပိူင်လူင်မၼ်း ယႃႇႁႂ်ႈယုင်းၶူပ်း။ ပိူင်လူင်မၼ်းတေလႆႈႁႄႉၵင်ႈ ယုင်းလၢႆး၊ မဵဝ်းဢွၵ်ႇႁႃၶူပ်း ယၢမ်းႁူဝ်ၼႂ်/ ႁူဝ်ၶမ်ႈၼၼ်ႉဝႃႈၼႆ။
ယၢမ်းလဵဝ် ငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းသုၵ်ႉယုင်ႈ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်မီးၵူႈတီႈ၊ ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ၽေးသိူဝ်ဢမ်ႇလႆႈယူႇႁိူၼ်းယေးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈလႆႈၵႂႃႇသွၼ်ႈယူႇၸွမ်းဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇယင်းၶႅၼ်း၊ ၸိူဝ်းလႆႈၵႂႃႇယူႇတီႈပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေး၊ ၸိူဝ်းလႆႈယူႇသဝ်းၸွမ်းထိူၼ်ႇၸွမ်းယုမ်းၼၼ်ႉယိင်ႈၶႅၼ်းမီးတိုဝ်ႉတၢင်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇၼမ်။
ယၢမ်းလဵဝ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းတီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်း သီႇသႅင်ႇပၢင်လွင်းၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ်ၵျွၵ်ႉမႄး ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် လူဝ်ႇတၢင်းၸွႆႈထႅမ်လွင်ႈယူတ်းယႃတၢင်းပဵၼ်ဝႆႉ ၵူၼ်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
လၢႆးႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇၵေႃႈ တေလႆႈၽဵဝ်ႈႁိူၼ်းယေး ယႃႇႁႂ်ႈႁိူၼ်းႁူၵ်ႉ ။ ၵၢင်ဝၼ်း ႉ တေလႆႈပိုတ်ႇဝႆႉႁူးလႅင်းလီလီ ႁႂ်ႈလႅတ်ႇလူမ်းထွင်ႇၶဝ်ႈၽႅဝ်ၼႂ်းႁိူၼ်းယေး။ ယႃႇပၼ်ႁိူၼ်းလပ်းသိင်ႇမိုတ်းတၼ်။ ၵွၵ်းၼမ်ႉဢၢင်ႇၼမ်ႉ မွၵ်ႇမေႃႈၼမ်ႉ ဢၼ်တေၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈယုင်းဢွၵ်ႇမႃးငၢႆႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵႆႉလၢင်ႉၽဵဝ်ႈပၼ် ႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်သေႇသေႇ ၼႆယဝ်ႉ။
တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉတင်း ၶႆႈဝတ်း/ ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ တင်းသွင်မဵဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လီၵူဝ်တင်းသွင်ယဝ်ႉ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇၸဵဝ်း ယႃၼႆ တေၸဵဝ်းတၢႆ ၼၢင်းသီၼူၼ်း ၼၢင်းမေႃယႃ လုမ်းလႃးၵူၼ်းပဵၼ်လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈ ၼိုင်ႈပီ မီးမွၵ်ႈ 300 လၢၼ်ႉထိုင် 500 လၢၼ်ႉၵေႃႉ။ ၵမ်ႈၼမ်တေပဵၼ်ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်တိုၵ်ႉႁဵတ်းတႃႇႁုၼ်ႈမုၼ်း (Developing Country) ။မိူင်းဢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃတႃႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ယၢပ်ႇၼၼ်ႉ ယိင်ႈၶႅၼ်းမီးတိုဝ်ႉတၢင်းတႃႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇၼႆႉတိူဝ်းၼမ်လိူဝ်တၢင်ႇမိူင်း 12 ပိူဝ်ႊသႅၼ်ႊလႄႈ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ၾၢင်ႉယူႇၾၢင်ႉၵိၼ်ႁင်းၽႂ်မၼ်းသေၵမ်း ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ WHO လၢတ်ႈဝႆႉ ဝၼ်းႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉလုမ်ႈၾႃႉ ဝၼ်းတီႈ 25 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊပူၼ်ႉမႃးၼႆႉၼင်ႇၼႆ။
