ၼမ်ႉထူမ်ႈႁၢႆႉႁႅင်းၼႂ်းမိူင်းတႆးပီၼႆႉ ယွၼ်ႉသင်၊ ၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်းၽႂ် ?

ၼႂ်းလိူၼ်လုၵ်ႈဢေႃႊၵတ်ႊသ်ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ  ၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်းသေ ၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆး လၢႆၸႄႈဝဵင်း ႁၢဝ်ႈႁႅင်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း မိူင်းတူၼ်၊ တႃႈၶီႈလဵၵ်းလႄႈ ၵဵင်းတုင် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ထိုင်တီႈရူတ်ႉၵႃး၊ ၶူဝ်းႁိူၼ်းယေး၊ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၼႂ်းႁၢၼ်ႉ ၼႂ်းၵၢတ်ႇ သူၼ်ႁႆႈၼႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ လူႉသုမ်းၼမ် ၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်သႅၼ်ပျႃး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶူဝ်ၵၢႆႇၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်ႇပင်းပဵၼ်လၢႆ တီႈ  ။  ၵူၼ်းလူႉ တၢႆၸွမ်းၵေႃႈမီး ပဵၼ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၵဵင်းတုင်၊ သီႇပေႃႉ ၊ မိူင်းမိတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ႁိူၼ်းယေး လႆလွင်ႈၸွမ်း ၼမ်ႉထႅင်ႈ ပဵၼ်လၢႆလင်။ ႁူဝ်ႉဢုတ်ႇၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈၵူၼ်ႇပင်းပဵၼ်လၢႆတီႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ဢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉသုတ်းပဵၼ် တၢင်းထုင်ႉပူင်း ၸႄႈဝဵင်းသီႇသႅင်ႇ၊ မိူင်းၼၢႆး၊ ၵဵင်းတွင်း၊ မိူင်းပၼ်ႇ၊ လၢင်းၶိူဝ်းလႄႈ လႃႈသဵဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ  ၼမ်ႉႁူၺ်ႈ/ လွႆ လႆထူမ်ႈသႂ်ႇႁိူၼ်းယေးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈလႄႈ သူၼ်ႁႆႈၼႃး လူႉသုမ်းတင်းၼမ် ။ မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းထုင်ႉပုင်း ၸႄႈဝဵင်းသီႇသႅင်ႇၼႆႉ ၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈၼႃးၵူၼ်းမိူင်း လူႉသုမ်းဢမ်ႇယွမ်း 2 မိုၼ်ႇဢေႊၶိူဝ်ႊ။ ၶဝ်ႈၼႃးလူႉသုမ်းမူတ်းလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီမႆႈၸႂ်ၶဝ်ႈၵိၼ်တႃႇပီတေမႃး။

ၽွင်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးတူၵ်းႁႅင်း ၵူၼ်းမိူင်းသမ်ႉထူပ်းၽေးသၽႃႇဝ ထႅင်ႈ။ ယွၼ်ႉသင်လႄႈပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ။ ၼင်ႇႁိုဝ်တေလွတ်ႈၽေးသၽႃႇဝ ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလႆႈႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်    ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ လႆႈတွင်ႈထၢမ်ဝႆႉ ၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင် ၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး ဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

ထၢမ် – မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ ပီႈၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင်။ ၼႂ်းပီၼႆႉ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းႁွင်ႇ ထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈႁႅင်းလိူဝ်ၵူႈပီ။ ယွၼ်ႉသင်လႄႈပဵၼ်ၼႆၶႃႈ။  ?

တွပ်ႇ – ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈႁႅင်းၼႆႉ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈတၢင်းပိူင်ပဵၼ်ၵူႈဢၼ်ဢၼ်သေ ပဵၼ်မႃး။ ဢွၼ်တၢင်း သုတ်းတႄႉ ယွၼ်ႉၾိင်ႈၾႃႉရႃႇသီႇလႅၵ်ႈလၢႆႈ- ဢမ်ႇလီ ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။ ၾိင်ႈၾႃႉရႃႇသီႇလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢမ်ႇလီ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်မႃး ႁင်းၵူၺ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈပိူင်ပဵၼ်ၼႆႉမႃး ယွၼ်ႉၵူၼ်းႁဝ်းတႅပ်းမႆႉ ယႃႉပႃႇထိူၼ်ႈ ၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။

ပေႃးၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်းဢိတ်းၼိုင်ႈၵေႃႈၼမ်ႉတေထူမ်ႈၵမ်းလဵဝ်။  ၵွပ်ႈသင်လႄႈ ၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်းၼႆ မၼ်းတေၵဵဝ်ႇၵပ်း ၸွမ်း လူၺ်ႈသၽႃႇဝသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ ထၢတ်ႈလိၼ်၊ ၼမ်ႉ၊ လူမ်း၊ ၾႆး၊ တူၼ်ႈမႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ထၢတ်ႈမီးၸႂ် ၵူႈဢၼ် ဢၼ် ။ ယွၼ်ႉမၼ်းမီးထၢတ်ႈဝႆႉၵူႈဢၼ်လႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈတိုၼ်းသၽႃႇဝမၼ်း ဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈၼိုင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၸင်ႇပဵၼ် မႃးၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်း၊ မႆႈႁႅင်း၊ ၵတ်းႁႅင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။  ၵွပ်ႈသင် ပီၼႆႉ ၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်း ယွၼ်ႉပဵၼ်ၶၢဝ်းမၼ်းၵေႃႈၸႂ်ႈ၊  တူၼ်ႈမႆႉ တႃႇတေၸုပ်ႇၼမ်ႉဝႆႉ၊ ၵႅတ်ႇၵင်ႈၵုမ်းထိင်းၼမ်ႉဝႆႉသမ်ႉဢမ်ႇမီးယဝ်ႉလႄႈ ပေႃးၾူၼ်တူၵ်း ၼမ်ႉၸင်ႇလုပ်ႇထူမ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း မႃးၸိူင်ႉၼႆ။

ထၢမ် – မိူၼ်ၼင်ႇတၢင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၵဵင်းတုင် တၢင်းဢွၵ်ႇၶူင်းလၢႆလၢႆဝဵင်းပီၼႆႉ ႁၼ်ၼမ်ႉထူမ်ႈႁႅင်း ပီၼႆႉ။ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈယင်းလၢတ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉယၢမ်ႈႁၼ်ၼမ်ႉထူမ်ႈႁႅင်းၸိူင်ႉၼႆမႃးသေပွၵ်ႈၼႆ။ ဢၼ်ၼႆႉၶႃႈလူး ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈမၼ်းပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ။

တွပ်ႇ – မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၵဵင်းတုင်၊ မိူင်းတူၼ် ၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈႁႅင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းတႅပ်းမႆႉယႃႉပႃႇထိူၼ်ႇ တေႃႉမႆႉဢွၵ်ႇၼမ်။  ၶဝ် လူဝ်ႇၽုၵ်ႇတူၼ်ႈယၢင်လႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းမႆႉ မူၺ်ႉပႃႇ။  တူၼ်ႈမႆႉသၽႃႇဝလႄႈ တူၼ်ႈယၢင်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ။ တူၼ်ႈမႆႉတူၼ်ႈတွၵ်ႇၵူႈဢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်း ၼမ်ႉၼၵ်းသႅၼ်းမၼ်း ထၢတ်ႈမၼ်း တေဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ ၵွပ်ႈၵူၼ်းႁဝ်း မူၺ်ႉပႅတ်ႈတူၼ်ႈမႆႉတူၼ်ႈတွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ၼမ်ႉၸင်ႇလႆလုပ်ႇထူမ်ႈႁႅင်း။ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမီးတူၼ်ႈမႆႈတူၼ်ႈတွၵ်ႇႁႄႉၵင်ႈဝႆႉလႄႈ ပေႃးၾူၼ်တူၵ်းၼႆၵေႃႈ ၼမ်ႉႁူၺ်ႈ/ လွႆၼႆႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉ လႆၼွင်းလုပ်ႇထူမ်ႈ မႃးၵမ်ႈလဵဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်း တၢင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼႆႉသမ်ႉ ပဵၼ်ဝဵင်း တိတ်းၸပ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸမ်မႄႈၼမ်ႉၶွင် ထႅင်ႈသေ တၢင်းၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၶွင်ၼၼ်ႉ ၶႄႇၶဝ်သမ်ႉ ႁဵတ်းၾၢႆ။ ၶႄႇၶဝ်ၼႅတ်ႈပွႆႇၼမ်ႉၾၢႆ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇပွႆၸိုင် ၼမ်ႉတေလုပ်ႇ ထူမ်ႈမိူင်းၶဝ်။ သင်ဝႃႈ ၶႄႇပွႆႇၼမ်ႉတီႈၾၢႆၶဝ်ယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ၾၢႆတၢင်းတႂ်ႈဢၼ်မီးဝႆႉယူႇ မိူၼ်ၸိူင်ႉမိူင်းလၢဝ်းၼႆႉ ၵႃႈလႆႈပွႆႇၼမ်ႉ တီႈၾၢႆၶဝ် သင်ဢမ်ႇပွႆႇၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ။

သင်ဝႃႈ ၶဝ်ပွႆႇၼမ်ႉၾၢႆၼႆၵေႃႈ ၼမ်ႉၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉၶွင်ၼႆႉ ယိုင်ႈၶိုၼ်ႈၵမ်းဢိတ်းဢိတ်းသေ ၸင်ႇလႆထူမ်ႈတီႈၶူင်ႈယၢၼ်းမႃး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်း ၼမ်ႉႁူၺ်ႈ/ လွႆ လႆၼွင်းထူမ်ႈၸွမ်းႁွင်ႈ ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈပႃး ယွၼ်ႉၼမ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ ၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ မိူင်းတူၼ်၊ ၵဵင်းတုင် ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပႃးလူၺ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ မူတ်းမူတ်း ယဝ်ႉ။

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ တၢင်းပွတ်းတွၼ်ႈၼႆႉသမ်ႉ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ် ၽုၵ်ႇသူၼ်ယၢင် (ရႃႇပႃႇ) ၼမ် ။ထိုင်တီႈ တူၼ်ႈမႆႈတူၼ်ႈတွၵ်ႇသမ်ႉပေႃးမူၺ်ႉႁၢႆ၊ ပေႃးၾူၼ်တူၵ်းၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတူၼ်ႈမႆႉဢၼ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်၊ ယုမ်း ၽိူဝ်မႆႉၽိူဝ်တွၵ်ႇ တူၼ်ႈမႆႉတူၼ်ႈတွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵုမ်းထိင်း ၼမ်ႉ ႁႄႉၼမ်ႉဝႆႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉလႄႈ ၼမ်ႉႁူၺ်ႈ/ လွႆၼႆႉ ၸင်ႇၵိုင်ႉၵၢင်ႉလႆၼွင်းထူမ်ႈမႃးႁၢဝ်ႈႁႅင်း။

ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁွင်ႈၼမ်ႉၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် တေၵႆႉႁႅင်ႈ တၢင်းပွတ်းတွၼ်ႈၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵဵင်းတုင်၊ မိူင်းၽျႅၵ်ႈ၊ တႃႈၶီႈလဵၵ်း ပေႃးထိုင် ၶၢဝ်းမႆႈ/ ၶၢဝ်းႁႅင်ႈ မႃးၸိူင်ႉ ၼမ်ႉႁွင်ႈၼႆႉ ႁႅင်ႈႁႅင်းၼႃႇ ပေႃးႁႅင်ႈၼႆၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶီႈၵူမ်ႇငႂ်ႈလိၼ် ဢၼ်လႆလူင်း မႃးၼၼ်ႉ ၵိုတ်းၶင်ႉဝႆႉသေ ႁႅင်ႈၼႂ်းႁွင်ႈ။ ပေႃးၾူၼ်တူၵ်းမႃး လႆလူင်းၼႂ်းၼမ်ႉႁွင်ႈၼႆၵေႃႈ ၼမ်ႉၼႆႉ လႆဝႆး ဢမ်ႇမီးသင် ၵုမ်း ထိင်းႁႄႉၵင်ႈသင်ဝႆႉ  ၼမ်ႉၼႆႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉသေ လႆႈၼွင်းထူမ်ႈမႃး ၵမ်ႈလဵဝ်။

ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ မႃးတူၺ်းၸိုင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈႁႅင်းၼႆႉ လွင်ႈၾိင်ႈၾႃႉလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢမ်ႇလီၼႆႉၵေႃႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ႁွင်ႈၼမ်ႉႁႅင်ႈ/ ႁွင်ႈတိုၼ်ႈ/ တၼ်၊ ယႃႉပႃႇထိူၼ်ႇ တႅပ်းတူၼ်ႈမႆႉတူၼ်ႈတွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ မၢင်တီႈသမ်ႉ ထုၵ်ႇၼမ်ႉထူမ်ႈ ယွၼ်ႉပိူၼ်ႈပွႆႇၼမ်ႉၾၢႆၾႆးၾႃႉ (ရေကာတာ) ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ထၢမ်- လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးတေဝႃႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈၼႆ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းဝၢၼ်ႈ ႁဵတ်းၵိၼ်ႁႆႈသႆႉၵိၼ်သူၼ် ဢမ်ႇဝူၼ်ႉထိုင်ယိုၼ်းၶိုတ်းၵေႃႈယင်းတိုၵ်ႉမီးၼမ်တႄႉတႄႉဢေႃႈ။ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ တေမီးလွင်ႈသူၼ်ၸႂ်ၼိူဝ် သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ၊ မႄႈၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉမႃး၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၶဝ်ပေႃးတေသူၼ်ၸႂ်လွင်ႈႁၵ်ႉသႃသိမ်းပႅင်းၸိူဝ်းၼႆႉမႃးတေမီးလၢႆးတၢင်းမၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ။

တွပ်ႇ- မိူၼ်ၼင်ႇ မႄႈၼမ်ႉၶွင် (ၼမ်ႉၶူင်) ၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် မႄႈၼမ်ႉ/ ႁွင်ႈၼမ်ႉတိုၼ်ႈ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ တေလိုၵ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ထိုင်ၶၢဝ်းမႆႈ(ၶၢဝ်ႈႁႅင်ႈ) မႃးၼႆၸိုင် မႄႈၼမ်ႉၶွင်မၢင်တီႈၼႆႉ ၼမ်ႉမၼ်းလိုၵ်ႉပဵင်းႁူဝ်ၶဝ်ႇၼႆႉၵူၺ်း မီးဢေႃႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶၢဝ်ႇထႆး တႅမ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇဝႃႈ ႁၼ် ၼၵႃး ၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉၶွင် ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးတူၺ်းႁူဝ်ၶေႃႈၶၢဝ်ႇၶဝ် တႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းတေသူၼ်ၸႂ်သေ ဢွၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇတူၺ်း တီႈတႄႉမၼ်း ၶဝ်ၶႂ်ႈၼႄဝႃႈ မႄႈၼမ်ႉၶွင်ၼႆႉႁႅင်ႈၼႃႇယဝ်ႉ ပေႃးႁၼ်မၢၵ်ႇႁိၼ်ယဝ်ႉ ၶဝ်ၶႂ်ႈၼႄၵူၼ်းမိူင်း ဝႃႈ ၵွပ်ႈသင်လႄႈ ၼမ်ႉႁႅင်ႈ ၼႆၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈဝႃႈ ၽွင်းၶၢဝ်းမႆႈၼႆႉ ၶႄႇၶဝ် တေပိၵ်ႉဢိုတ်းၼမ်ႉဝႆႉ ၶဝ်ၵူဝ်ၼမ်ႉဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ/ ပဵင်းပေႃး မိူဝ်ႈၽွင်းၶဝ် ပိၵ်ႉဢိုတ်းၼၼ်ႉ ၶီႈၵူမ်ႇငႂ်ႈသၢႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆမႃးၵိုတ်းၶမ်ဝႆႉ ၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမႄႈၼမ်ႉတိုၼ်ႈ။ ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းၾူၼ်မႃး ၶဝ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈပိၵ်ႉၾၢႆၶဝ်ယဝ်ႉ ၵႃႈလႆႈပွႆႇၼမ်ႉလူင်း။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၶဝ်ပွႆႇၼမ်ႉတီႈၾၢႆၶဝ်ၵေႃႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်းၵေႃႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ မႄႈၼမ်ႉႁႅင်ႈ/ တိုၼ်ႈ ၸိူင်ႉၼႆ ပေႃးၶဝ်ပွႆႇၼမ်ႉလူင်းမႃးၵေႃႈ ၼမ်ႉၼႆႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉလႆၼွင်းထူမ်ႈ ဝဵင်းၸိူဝ်းယူႇတႅမ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉမႃး။

ထၢမ် – ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်း လွင်ႈတႅပ်းမႆႉယႃႉပႃႇထိူၼ်ႇၼႆႉၶႃႈလူး ၼႂ်းမိူင်းတႆး ႁဝ်းၶႃႈသမ်ႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႂ် တေမီးလၢႆ % ?

တွပ်ႇ – ပေႃးမႃးတူၺ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပတ်းပိုၼ်ႉၼႆၸိုင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈတႅပ်းမႆႉယႃႉပႃႇထိူၼ်ႇၼႆႉ ပႃႇထိူၼ်ႇမိူင်းတႆးမူၺ်ႉၵႂႃႇၼႆႉမီး 60 % ပၢႆယဝ်ႉၶႃႈဢေႃႈ  ။ဢၼ်ၵိုတ်းၼႆႉတေၵိုတ်း မွၵ်ႈ 40 % ၼႆႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။  တၢင်းပွတ်း ဢွၵ်ႇၶူင်းၼႆ ထိူၼ်ႇလိုၵ်ႉ ပႃႇမႆႉၼႃၼႆႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။   ပိူၼ်ႈၽဵဝ်ႈပႃႇထိူၼ်ႇသေ ၽုၵ်ႇတူၼ်ႈယၢင်တင်၊ ၽုၵ်ႇယႃႈၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၼႂ်းပီသွင်ပီၼႆႉသမ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၽုၵ်ႇၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ။ ၵမ်းၼႆႉသမ်ႉၶႄႇ-ထႆး ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉၶဝ်ႈၵၢပ်ႇလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇၶၢႆတီႈလႂ်။ ဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတူၼ်ႈၶဝ်ႈၵၢပ်ႇသေ ၽဝ်တင်းပႃႇတင်းႁူၺ်ႈတင်းလွႆ။ ပေႃးၽဝ် ၵႂၼ်းၾႆးဢမ်ႇၸိုၼ်ႈသႂ် ဢၼ်ပဵၼ်ထၢတ်ႈ ၵႃႊပုၼ်ႊတၢႆႊဢွၵ်ႊသၢႆႉ သမ်ႉတဵမ်ႁူၺ်ႈတဵမ်လွႆ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဢမ်ႇမီးတူၼ်ႈမႆႉ လုတ်ႇဢဝ်ၵႂၼ်း။ ထိုင်တီႈမိူင်းမူဝ်း၊ ၶိူင်ႈမိၼ်ပေႃးဢမ်ႇမိၼ်လႆႈ ၵေႃႈယၢမ်ႈပဵၼ်ယၢမ်ႈမီးမႃး။

  ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မႃးၾိင်ႈၾႃႉရႃႇသီႇလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢမ်ႇလီ ယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ထူပ်းၽေးသၽႃႇဝၼႆႉ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ထၢမ် – ၼင်ႇႁိုဝ် ပေႃးတေဢမ်ႇပဵၼ်ၽေးသၽႃႇဝ ၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈႁႅင်း ထႅင်ႈၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ ထုၵ်ႇလီဢွၼ် ၵၼ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ၸိူင်ႉႁိုဝ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶႂ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းပၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈ?

တွပ်ႇ – ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၶႂ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇဝႃႈဝၢၼ်ႈၽႂ် ဝဵင်းမၼ်း ႁွင်ႈၼမ်ႉဢၼ် တိုၼ်ႈ/ တၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်လၢင်းၽဵဝ်ႈၵၼ်။ သင်ႁဝ်း တေပႂ်ႉပိူၼ်ႈမႃးႁဵတ်းပၼ်ၼႆ မၼ်းတေၼၢၼ်း၊ မၢင်တီႈ ပိူၼ်ႈ(ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း) ဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ်ဢမ်ႇမႃးႁဵတ်းပၼ်ဢမ်ႇမႃးတူၺ်းၵေႃႈမီး။    ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ဝၢၼ်ႈႁဝ်းၶႃႈ ဝဵင်းႁဝ်းၶႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇဢဵၼ်ႁႅင်းႁဝ်းမီးၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်လၢင်းၽဵဝ်ႈ ႁွင်ႈၼမ်ႉ ႁႂ်ႈၼမ်ႉလႆလႆႈလီ။ ယႃႇပႅတ်ႈယုၵ်းယၢၵ်းလူင်းၼမ်ႉ။ ယႃႇၶုတ်းသၢႆး ၶုတ်းႁိၼ်ၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉ။

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ပႃႇထိူၼ်ႇ ဢၼ်မူၺ်ႉၵႂႃႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လူဝ်ႇဢွၼ်ၵၼ် ၶိုၼ်းၽုၵ်ႇပၼ်တူၼ်ႈမႆႉ ဝႆးဝႆး ၼႆၸိုင် လွင်ႈၽေးသၽႃႇဝ ဢၼ်တေပဵၼ်မႃးထႅင်ႈၼႆႉ မၼ်းတေ ၸၢင်ႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ်ႁဝ်းလႆႈ။ တႃႇတေၽုၵ်ႇတူၼ်ႈမႆႉသေ ၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ်လႆႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁၢၼ်ႉတေႃႇတူၼ်ႈမႆႉပေႃးယႂ်ႇသုင်သမ်ႉ တေလႆႈပႂ်ႉၶၢဝ်းတၢင်း 4-5 ပီလႄႈ ၵွပ်ႈ ၼႆ လူဝ်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇပၼ်ဝႆးဝႆး။  

သင်ဝႃႈႁဝ်းၶႃႈ တေၽုၵ်ႇတူၼ်ႈမႆႉၼႆၸိုင် တူၼ်ႈမႆႉဢၼ်ႁဝ်းတေၽုၵ်ႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်တူၼ်ႈမႆႉ တီႈပိူၼ်ႈဢမ်ႇၸိူၵ်ႈ ဢၼ် ဢမ်ႇမီးၵႃႈၶၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယိုင်ႈၶႅၼ်းလီ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်တူၼ်ႈမႆႉ ဢၼ်ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ တူၼ်ႈမႆႉၸီႇလီႇ ၸိူဝ်း ၼႆႉ ႁႂ်ႈပေႃးပိတ်းမၢၵ်ႇၸီႇလီႇမႃးၵိၼ်လႆႈ။ တူၼ်ႈမႆႉ ဢၼ်ၵိၼ်လႆႈ မိူၼ်ၼင်ႇ မွၵ်ႇ/ မၢၵ်ႇ/ ယွတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ယိုင်ႈၶႅၼ်းလီ။ ပေႃးဝႃႈ ၽုၵ်ႇၼႆၵေႃႈ ၼႂ်းသူၼ် ၼႂ်းလွႆ ၼႂ်းထိူၼ်ႇၵေႃႈလႆႈ တူၼ်ႈမၢၵ်ႇၵႅင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၽုၵ်ႇလႆႈမူတ်း။ သင်ဝႃႈ ႁဝ်းၽုၵ်ႇ တူၼ်ႈမႆႉ ၼမ်မႃးယဝ်ႉၼႆၸိုင် မၼ်းတေၸၢင်ႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈလွင်ႈၽေးသၽႃႇဝ ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ။

 ဢေႃႈၶႃႈ- ၸႂ်ယႂ်ႇၸႂ်ယၢဝ်းသေ လၢတ်ႈပၼ်တွပ်ႇပၼ်လႄႈ ၶွပ်ႈၸႂ်ယႂ်ႇၼမ်ထိုင်ပီႈၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၶႃႈဢေႃႈ။