ဝၼ်းတီႈ 3/5/2022 ၼႆႉ UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization ၸုမ်းၾၢႆႇပၢႆးပိင်ႇၺႃႇ၊ ပၢႆးသၢႆႈလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉပဵၼ် ဝၼ်း လွတ်ႈလႅဝ်း ၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ လုမ်ႈၾႃႉ World Press Freedom Day လႄႈ လၢႆလၢႆမိူင်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၵဵဝ်ႇၵပ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇယူႇ။
မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈတႄႉ သိုၵ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းတီႉၺွပ်းၵုမ်းၶင်ဝႆႉ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇမီး 100 ပၢႆ ပႆႇပွႆႇပၼ်ၶိုၼ်း၊ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယင်းပိၵ်ႉႁၢမ်ႈၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇ ၊ ပိၵ်ႉၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်ဢိၼ်ႊတိူဝ်ႊၼႅတ်ႉသေ တဵၵ်းတဵင် သုၼ်ႇလႆႈလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလၢတ်ႈၸႃ ဝႆႉ၊ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈဝၼ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းသေ ပႆႇၸၢင်ႈမီးလွင်ႈတူင်ႉၼိုင်သင်။
ၸၢႆးယီႈၽူင်းမိူင်း ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ASP ၵေႃသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇတႆး ၊ ဢၼ်ပဵၼ် ၵုမ်းထတ်းထွင်လိၵ်ႈ ဢႄႇတီႇတိူဝ်ႇၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ -“ မိူဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ World Press Freedom Day ။ ပေႃးႁဝ်းတူၺ်းၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႆ ၵၢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ လီၶေႃးၶူမ်တႄႉ၊ ဢိင်ၼိူဝ်သိုၵ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇသေ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်လႆႈပိၵ်ႉႁပ်း၊ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၺႃးယိုဝ်းတၢႆ၊ ၺႃးတီႉမတ်ႉယဵတ်ႈၶွၵ်ႈ၊ တင်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ပေႃးမိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ် သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၵိၼ်းၸႂ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈမိူင်းၼိုင်ႈ။”
သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပေႃးဝႃႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းဝၼ်းတီႈ 1/2/2021 ၼၼ်ႉၵေႃႈ သင်ႇပိၵ်ႉၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶၢဝ်ႇငၢဝ်းပႅတ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းသေဢမ်ႇၵႃး ယင်းပၢႆ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၵိုတ်းယိုတ်းဝႂ်မၢႆၾၢင် ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ယႂ်ႇလူင်ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလၢႆလၢႆၸုမ်းမိူၼ်ၼင်ႇ ၸုမ်း DVB ၊ Mizzima ၊ 7 Day ၊ Khit Thit ၊ Myanmar Now ၸိူဝ်းၼႆႉဝႆႉ။
ၸၢႆးယီႈၽူင်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈထႅင်ႈဝႃႈ -“မူႇၸုမ်းဢၼ်ဢမ်ႇၵမ်ႉထႅမ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၶဝ်ၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းဢမ်ႇၵမ်ႉထႅမ် ပိူင်မိူင်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႊသီႊ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ မူႇၸုမ်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ ၼႆႉ တိုၼ်းဢမ်ႇပၼ်ႁႂ်ႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်း။ တေတီႉတေၵမ် တေႁႄႉတႄႁၢမ်ႈ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၼႂ်းဝၼ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း မေႃၸႂ်ႉသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းသေ ၵႅတ်ႇၵင်ႈ သုၼ်ႇလႆႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ႁူမ်ႈသူၼ်းဢီးသႄႇၵုၺ်ႉ ႁႂ်ႈၸုမ်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ ၶဝ် ၸဵဝ်းၵူၼ်ႇပင်းသေၵမ်း။” -ဝႃႈၼႆ။
ဝၢႆးယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းယဝ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ လိုပ်ႈလမ်းတီႉၺွပ်း ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၶင်ၶွၵ်ႈ ၊ ယိုတ်းၶူဝ်းၶွင်ႁိူၼ်းယေးၸိူဝ်းၶဝ်လႆႈပၢႆႈဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈမိူင်း တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။
ၸွမ်းၼင်ႇ ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇဢမ်ႇမီးၶွပ်ႇလႅၼ် RSF နယ်စည်းမခြားသတင်းထောက်အဖွဲ့ ၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆသေ ဢွၵ်ႇဝႆႉတႄႉဝႃႈ – ဝၢႆးလင်သိုၵ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႆႉ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၼႂ်းပတ်းပိုၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ၺႃးၶႃႈႁႅမ်တၢႆ မီး 3 ၵေႃႉ။ ဢၼ်ၺႃးတီႉၺွပ်း မီး 115 ၵေႃႉ၊ ဢၼ်ပူၼ်ႉလွတ်ႈဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်းမီးၽွင်ႈသေ ဢၼ်ၺႃးတႅပ်းတတ်းတြႃးတူတ်ႈၶွၵ်ႈမီး 14 ၵေႃႉ ၊ ဢၼ်တိုၵ်ႉၺႃးၵုမ်းၶင်ဝႆႉၼႂ်းၶွၵ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈမီး 57 ၵေႃႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၺႃးတီႉၺွပ်းယဵတ်ႈၶွၵ်ႈဝႆႉဢမ်ႇယွမ်း 10 ။ ပဵၼ်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇယိင်း ၵမ်ႈၼမ် ။
တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇ ဢၼ်ၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈသင်ႇပိၵ်ႉဝႆႉ/ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢဝ်လိူင်ႈဝႆႉမီး 12 ဢၼ်၊ မိူၼ်ၼင်ႇၼႂ်းတိူင်းၸႄႈၵႅင်း ယၢမ်းလဵဝ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈပိၵ်ႉဢိၼ်ႊထိူဝ်ႊၼႅတ်ႇ၊ ၾူၼ်း လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇသၢၼ်ၶၢတ်ႇသေ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ် ၶႃႈႁႅမ်တဵၵ်းတဵင်ႁဵတ်းဢမ်ႇတြႃးၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းယူႇ။ RSF ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသိုဝ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ ယၢမ်းလဵဝ် တူၵ်းလူင်းၵႂႃႇမီးထိုင်ၸၼ်ႉ 140 ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ 190 မိူင်း ပၢႆ ဝႃႈၼႆ။
