ၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈၵိုင်ႉၵၢင်ႉပုင်ႈၶိုၼ်ႈသုင် ၸဝ်ႈသူၼ် ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ထႆထုၺ်သူၼ်တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈ တႃႇႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ။
ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ 
ၸၢၵ်ႈထႆသူၼ်
ၽွင်းၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်းမႃး 8 လိူၼ်ပၢႆ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၽႄႈလၢမ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း ၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းသမ်ႉ ၵိုင်ႉ ၵၢင်ႉပုင်ႈၶိုၼ်ႈႁႅင်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၸၢၵ်ႈထႆသူၼ်/ ၼႃး ၸိူဝ်းႁပ်ႉၵိၼ်ၸၢင်ႈထႆပၼ် တၢင်းပွတ်းထုင်ႉပူင်း ၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း ဢွၼ်ၵၼ် ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လိူဝ်ႁႅင်း ။
ၸၢႆးဝုၼ်ႇၼ ၸဝ်ႈၸၢၵ်ႈ ၵိၼ်ၸၢင်ႈထႆသူၼ် ၼႂ်းထုင်ႉပူင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၶၢၼ်ၸႂ် တႄႉ တႄႉဝႃႈဝႃႈၶႃႈဢေႃႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈႁႅင်းၼႃႇဢႃးလႃးလႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တေၵႂႃႇထႆသူၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈၼႆ ပေႃးတေဢဝ်ၵႃႈၵိၼ်ၸၢင်ႈ မိူၼ်မိူဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈ၊ ပေႃးတေဢဝ်ၵႃႈယႂ်ႇသမ်ႉ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတႃႇၸဝ်ႈသူၼ်။ မိူဝ်ႈလဵဝ် လႆႈၵိုတ်းဝႆႉၶႃႈဢေႃႈ ။ ”- ဝႃႈၼႆ။
ၵူႈပီတႄႉ ၸဝ်ႈၸၢၵ်ႈထႆသူၼ် လႆႈငိုၼ်းၶဝ်ႈၼပ်ႉႁူဝ်သိပ်းသႅၼ်သေတႃႉ ပီၼႆႉ ယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆး ၵၢၼ်မိူင်း တၢင်းပဵၼ် ၵူႈလွင်ႈလႄႈ ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၶဝ်ႈ ၊ ၵၢၼ်ၵေႃႈ လႆႈ ၵိုတ်းယင်ႉဝႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ၵိၼ်းၸႂ်ၵၼ် တႃႇၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။
“ပေႃးပဵၼ်လႆႈတႄႉ ႁႂ်ႈမၼ်းပေႃးသၢင်ႇထုၵ်ႇတႃႇၶႃႈၶဝ် ၵူၼ်းၵိၼ်ၸၢင်ႈၼႆႉ ယဝ်ႉၵေႃႈ တႃႇၵူၼ်းႁဵတ်းသူၼ်/ၼႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ငဝ်းလၢႆးမၼ်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ၼႆယူႇ တိၵ်းတိၵ်းတႄႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ ၶႃႈၶဝ်တေဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ် ပေႃးၶႃႈၶဝ် ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းဢၼ်ႁဵတ်း သူၼ်/ ၼႃးၵေႃႈ ၵၢၼ်ၶဝ်တေဢမ်ႇယဝ်ႉလႆႈ။ ပေႃးၶဝ်ဢမ်ႇယဝ်ႉလႆႈ ၼိုင်ႈဝၼ်းၼႆ မၼ်းတေဢဝ်ႁိုင်ၵႂႃႇပႅတ်ႈ 3-4 ဝၼ်း မၼ်းတေပဵၼ်ပႅတ်ႈ ၸိူင်ႉၼၼ်။ တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵၼ်မူတ်းၶႃႈဢေႃႈ ၶႃႈႁဝ်းမုင်ႈမွင်းႁႂ်ႈငဝ်းလၢႆးၶိုၼ်းလီမႃး ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈလႄႈ ႁဝ်း လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃ ၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉငၢႆႈလူမ် မႃး”- ၸၢႆးဝုၼ်းၼ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။
လိူဝ်သေ ၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈပုင်ႈၶိုၼ်ႈသုင်ယဝ်ႉ ၶၼ်ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ တႃႇတေသိုဝ်ႉၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ထူပ်း တၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။ ယူႇတီႈ ၸဝ်ႈသူၼ်/ ၼႃးလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ မုင်ႈမွင်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၸဵဝ်းလီ ႁႂ်ႈၶိုၼ်းလႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉငၢႆႈလူမ်မိူၼ် ၵဝ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈႁူဝ်လိူၼ် သႅပ်ႉထႅမ်ႊပိူဝ်ႊၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ ၼိုင်ႈလိတ်ႉ 1000 – 1100 ပျႃး သေ ထိုင်ဝၼ်းတီႈ 14-15 ၵၢင်လိူၼ်မႃး ၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၵိုင်ႉၵၢင်ႈၶိုၼ်ႈၵႂႃႇထိုင် ၼိုင်ႈလိတ်ႉ 1700-1800 ပျႃး။
