ႁဝ်းၵိုင်ႇလီ တမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၶိူဝ်းတႆးမိူင်းတႆး ၸိူင်ႉႁိုဝ်?

မိူဝ်ႈၼႆႉဝၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလီပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ ပိူဝ်ႈတႃႇႁဝ်းၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉတင်းသဵင်ႈ ႁႂ်ႈလႆႈႁူမ်ၸူမ်း ႁပ်ႉတွၼ်ႈၵၼ်သေယဝ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈမီးလွင်ႈတၢင်းသိူဝ်းၸႂ် သိူဝ်းၵျေႃႇလူၺ်ႈပီမႂ်ႇၼႆ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ႁဝ်းၶႃႈယွၼ်းတူင်ႉတၵ်ႉၵၼ်ၶႃႈ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်းပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉၼႆလႄႈ ႁဝ်းၶႃႈၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး လုၵ်ႈၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉ ၼႆႉ ၵိုင်ႇလီတမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၶိူဝ်းတႆးမိူင်းတႆး ၸိူင်ႉၼင်ႇႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈႁႂ်ႈလႆႈယွၼ်းတေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄၵၼ်သေ ပၢႆးၼႄတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ႁဝ်းၵႂႃႇ ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈ။ တီႈၼႆႈတႄႉၵေႃႈ မၼ်းတေလႆႈလၢတ်ႈၵၼ်ႁၢမ်ႉၼမ်ဢိတ်းၼိုင်ႈ ၼႆလႄႈ ဝႆႉပဵၼ်ပွတ်းတွၼ်ႈၼိုင်ႈ ႁဝ်းၶႃႈႁႂ်ႈလႆႈယွၼ်းတေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄၵႂႃႇ သီႇႁႃႈႁူၵ်းၶေႃႈၶႃႈ။

ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ ၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ မႁႃႇပွင်ၵၢၼ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (National strategy) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈမီးမႃးယဝ်ႉႁႃႉ ဢၼ်မီးမႃးၼၼ်ႉပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈထုၵ်ႇလီၶိုၼ်းတႅမ်ႈမႂ်ႇယဝ်ႉႁႃႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီသၢင်ႈႁူမ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇၸိူင်ႉႁိုဝ် ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇႁဝ်းၶႃႈႁႂ်ႈလႆႈ ၸွႆႈၵၼ်ဝူၼ်ႉ။

ၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၶိူဝ်းတႆး မိူင်းတႆးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵွၼ်ႇႁဝ်းၶႃႈပႆႇလၢတ်ႈဢၼ်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈလႆႈဢီႈသင် ၶႂ်ႈပဵၼ်ဢီႈသင် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈဝူၼ်ႉဢၼ်ၼႆႉဢွၼ်တၢင်းၼႆ ႁဝ်းၶႃႈႁၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်။

ပေႃးဢဝ်ႁဝ်းၶႃႈ ၸဵမ်ၵူၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈပႃးတင်းပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်း ၽၵ်းၵႃႇ ပႃးတင်း ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ ၸုမ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ် မုင်ႈမွင်းဝႆႉတႄႉ ၼိုင်ႈ- ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈလႆႈဢီႈသင် ၶႂ်ႈလႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ၊ ၶႂ်ႈလႆႈသုၼ်ႇ ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် ၼႆႉပဵၼ်ပိူင်ယႂ်ႇမၼ်း။ ဢၼ်ဝႃႈ Self determination သုၼ်ႇလႆႈပူင်ပၢႆးတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်း။

မိူဝ်ႈၸဝ်ႉသေၼႃႈၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈဢွၼ်ၵၼ်မုင်ႈမွင်းမႃးတႄႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈမွၵ်ႈၼႆႉၵူၺ်း မၼ်းတေပဵၼ် သုၼ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ ပွင်သၢင်ႈႁင်းၶေႃ ယိူင်းမၢင်ႇၸူးမိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်း ၼႆၵေႃႈ ၸၢင်ႈဝႃႈလႆႈ။ ၵူၺ်းပဵၼ်ၼၼ်သေတႃႉ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈမႃးဢုပ်ႇၵၼ်ၼႂ်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၵမ်းသိုဝ်ႈတႄႉ ႁႂ်ႈလႆႈထုၵ်ႇႁူၽူႈၸဝ်ႈၵူၼ်းလီၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၵူၺ်းတေပဵၼ် သုၼ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈမီးသုၼ်ႇပူင်ပၢႆးႁင်းၶေႃ ဢၼ်ဝႃႈ  Self determination ၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ၼႂ်း ဢၼ်ဝႃႈ Self determination ၸွမ်းၼင်ႇလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် တမ်းမီးဝႆႉၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈႁူမ်ႈၵၼ်ႁူႉၸၵ်းတႄႉ မၼ်းတေပႃးဢီႈသင်ၵူၺ်းၵူၺ်းၼႆ Share-rule ႁႂ်ႈလႆႈႁူမ်ႈၵၼ်ၽွင်းငမ်း။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လူင်ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းလဵဝ်ၵူၺ်း ၵူၼ်းၸုမ်းလဵဝ်ၵူၺ်းၽွင်းငမ်း၊ ၵူႈၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉႁႂ်ႈလႆႈမီးသုၼ်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇဝႃႈ Share-rule ဢၼ်ၼႆႉႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈမီး။

သွင်-ႁႂ်ႈလႆႈမီးၾိင်ႈမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇသေၽွင်းငမ်း။ ပေႃးလၢတ်ႈလွင်ႈ Full autonomy ၼႆမႃး ႁဝ်းၶႃႈၵႆႉၵႆႉပွင်ႇၽိတ်းဝႃႈ (ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး)။ တီႈတႄႉမၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ (ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး) ဢၼ်ပိူၼ်ႈတႅမ်ႈပၼ်ပိူင်မၼ်းသေ တူဝ်ႁဝ်းၶိုၼ်းၵႂႃႇၶဝ်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းၸိူင်ႉၼၼ်။ ဢၼ်ဝႃႈ Full autonomy ၼႆႉမၼ်းပဵၼ် ႁႂ်ႈလႆႈမီးၸိုင်ႈမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇသေ ၽွင်းငမ်းႁင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ တၢမ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တႅမ်ႈဢဝ်ႁင်းၵူၺ်းသေ တၢမ်ၼင်ႇႁဝ်းၶႃႈတႅမ်ႈဢဝ်ႁင်းၵူၺ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈၽွင်းငမ်းၵႂႃႇ ထၢင်ႇႁၢင်ႈ တႅတ်ႈတေႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ် Full autonomy ယဝ်ႉ။

ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈမီးသုၼ်ႇၸတ်းၵၢၼ်ငိုၼ်းတွင်း ႁင်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ဢၼ်ၼႆႉမၼ်း တႅတ်ႈတေႃးယဝ်ႉၶႃႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းတႆးၼႆႉ ပတ်ႊၵျႅတ်ႉ ငိုၼ်းငူပ်ႉ ပိူဝ်ႈတႃႇပီလႂ်ပီၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီ 7 ပီ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈလႆႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶႂ်ႈသၢင်ႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈတမ်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ႁင်းၵူၺ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ႁင်းၵူၺ်း ဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်။

ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းတေမီးထႅင်ႈ လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းႁိုဝ်ႉ၊ သုၼ်ႇလႆႈ ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊႁိုဝ်ႉ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈၵမ်းလိုၼ်းမႃး ၽႅၼ်ႇလိၼ်ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈတႅၵ်ႇၸတ်ႉ ငၢၵ်ႈဢွၵ်ႇ ၽၢတ်ႇၽႄၵႂႃႇႁိုဝ်ႉ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈတေပဵၼ် ဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၼႆ မႃးႁုပ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်သေလၢတ်ႈလႆႈယူႇၶႃႈ။ ၼႆႉတႄႉၵၼ်တွၼ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈဢီႈသင်၊ ႁဝ်းၶႂ်ႈပဵၼ်ဢီႈသင်။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၼင်ႇႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ႉသမ်ႉ ဢၼ်မႃးႁႄႉႁၢမ်ႈႁဝ်းၶႃႈ တေမီးဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ၊ ၽေးၶဵၼ်မၼ်းတေမီးသင်ၵူၺ်းၵူၺ်းၼႆ ႁဝ်းၶႃႈႁၼ်ထိုင်တႄႉ 1 လမ်ႇလွင်ႈတီႈသုတ်းၼႆႉ ဝႃႇတၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းယႂ်ႇၶွင်မၢၼ်ႈၶဝ် ဢၼ်ဝႃႈ (ဗမာလူမျိုးကြီး၀ါဒ) ဝႃႇတမၢၼ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းယႂ်ႇၼၼ်ႉ မႃးသုမ်ႇငုမ်းႁဝ်း၊ မႃးတဵၵ်းတဵင်ႁဝ်း၊ မႃးႁႄႉႁၢမ်ႈႁဝ်း။ သိုပ်ႇသေၼၼ်ႉ သမ်ႉတေမီးထႅင်ႈ ပိူင်ၽွင်းငမ်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ ( အာဏာရှင်စနစ်အုပ်ချုပ်ရေး) သွင်လွင်ႈၼႆႉ မႃးသုမ်ႇငမ်းဝႆႉ ႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉ ၶတ်းၶႂၢင်ႁဝ်းဝႆႉတၢင်းၼႃႈၼႆ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈႁၼ်ၽေးၶဵၼ်ယႂ်ႇလူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈဢွၼ်တၢင်း။

သွင်-ၽေးၶဵၼ်တီႈ 2 ၼႆႉတႄႉပေႃးတေလၢတ်ႈ ပဵၼ်ၾႆးတၢင်းၼႂ်းၵေႃႈလႆႈ။ ပဵၼ်ဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ ႁဝ်းၶႃႈဝူၼ်ႉဝႃႈ ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၶိူဝ်းတႆး မိူင်းတႆး၊ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈယူႇသၢင်ႈသဝ်း ၵိၼ်ၸွမ်းၵၼ်မႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် 10 ပီ 100 ပီဢမ်ႇၵႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးၸွမ်းၵၼ်မႃးသေတႃႉၵေႃႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈငဝ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ မိူဝ်ႈလဵဝ် လုၵ်ႉတီႈၼႂ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၶႂ်ႈၸႅၵ်ႇၽႄၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ တင်ႈပဵၼ်ၸႄႈမိူင်းႁင်းၵူၺ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တီႈတၢင်းပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ တီႈတၢင်းပွတ်းႁွင်ႇ၊ တီႈတၢင်းမိူင်းတႆး ပွတ်းၸၢၼ်းၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်ၸိူဝ်းဢၼ်ၶႂ်ႈၸႅၵ်ႇဢဝ်မိူင်းတႆး ႁဵတ်းၵိင်ႇၸႄႈမိူင်းၶဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ်ပႃးမႃး။ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၼင်ႇၵၼ်ၵိူတ်ႇႁဵတ်းပဵၼ် ၾႆးတၢင်းၼႂ်းသေယဝ်ႉ ႁုပ်ႇမႆႈႁဝ်းယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈလူင်လိုမ်းဢမ်ႇလႆႈၶႃႈ။

ပေႃးဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ် ၾႆးတၢင်းၼွၵ်ႈ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းသဵင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈတေႃႇသူႈယူႇၼႆႉ သမ်ႉတေမီးဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ယႂ်ႇလိူဝ်သုတ်းပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ ဢၼ်မႃးသုမ်ႇငုမ်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝႃႇတၵၢၼ်သိုၵ်း။ မိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ မီးယူႇ 55 ၸႄႈဝဵင်း ၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းမိူဝ်ႈလဵဝ် မၵ်းတမ်း၊ ၼႂ်း 55 ၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ၵူၼ်းယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈမီးယူႇ 5 လၢၼ်ႉပၢႆ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်း 5 လၢၼ်ႉပၢႆ ပိူဝ်ႈတႃႇ 55 ၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပတ်းပိုၼ်ႉ ဢၼ်တိူင်းသိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇမီးယူႇ 14 တိူင်းၼၼ်ႉ မႃးဝႆႉပၼ်မႃးပၵ်းသဝ်းပၼ်ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ မီးယူႇ 4 တိူင်းၵမ်းလဵဝ်၊ တပ်ႉၵွင်မႃးႁူမ်ႈၵၼ် တေမီးယူႇ 200 ပၢႆၼၼ်ႉ ပႆႇၼပ်ႉပႃး (အရံတပ်ရင်း) ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈတပ်ႉၵႅမ်ႁႅင်းၶဝ်ထႅင်ႈၵွၼ်ႇ။ ၼႆႉပဵၼ်ၾၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵမ်းသိုဝ်ႈ၊ သမ်ႉၸိူဝ်းပဵၼ်ၵိင်ႇၽႄ ၶွၼ်ႉတဝ်ႉၶဝ် ပျီႇတုၸိတ်ႉႁိုဝ်ႉ BGF တပ်ႉပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ်ႁိုဝ်ႉ ဢၼ်ၶဝ်ၵေႃႉလဵင်ႉဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈသမ်ႉမီးထႅင်ႈ တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။

တီႈၼႆႈႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၼပ်ႉသွၼ်ႇပႃးၸုမ်းၸၢဝ်း ပျီႇတုၸိတ်ႉ ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းပျီႇတုၸိတ်ႉလႄႈ တပ်ႉ BGF ဢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ်ၶွၼ်ႉတဝ်ႉ မၢၼ်ႈမႅၵ်းမႅၵ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉသမ်ႉတေမီးထႅင်ႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၶွင်ၽႂ်မၼ်း၊ တႄႇဢဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးတေႃႇထိုင် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းဢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၵူၺ်းမီးဢၢၼ်ႇမိုၼ်ႇ မၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉမီးတပ်ႉသိုၵ်းၽႂ်မၼ်း ပဵၼ်ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဝႆႉၼႆ တီႈၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ၸင်ႇဝႃႈၼႂ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပတ်းပိုၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၼမ်လိူဝ်သေပိူၼ်ႈလိူင်ႇၽႄႈသေပိူၼ်ႈ၊ ၼႆႉသမ်ႉမႃးပဵၼ်ဝႆႉၾႆးတၢင်းၼွၵ်ႈ ပိူဝ်ႈတႃႇႁဝ်းၶႃႈ တေႁဵတ်းႁိုဝ်မွတ်ႇၵႄႈလိတ်ႈ။

ပေႃးၼႆ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမီးၾႆးတၢင်းၼႂ်း ၾႆးတၢင်းၼွၵ်ႈယဝ်ႉလႄႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၽႃၽႄၵၼ်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးၸွမ်းပၼ်ႁႃၼႆႉ တေမီးသင်ၵူၺ်းၵူၺ်း ၶႃႈလႃႇ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈမႃးဢမ်ႇဝႄႈႁူဝ် ဢမ်ႇဝႄႈၼႃႈသေ တေလႆႈလၢတ်ႈၵၼ်တႄႉ 1 ယႃႈမဝ်းၵမ် လိူင်ႇၽႄႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈယႃႈမဝ်းၵမ်လိူင်ႇၽႄႈလႄႈ ၵူၼ်းၶၢႆႉယၢႆႉတီႈယူႇသဝ်းၵေႃႈ လိူင်ႇၼမ်မႃး၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈသင်ၶႃႈလႃႇ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမီးပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်လိူင်ႇၼမ်၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈယႃႈမဝ်းၵမ်လိူင်ႇၼမ်မႃးလႄႈ ၵူၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈယူႇတီႈၼႂ်းမိူင်းၼႆႉသေလႄႈ ၶၢႆႉယၢႆႉဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈတၢင်းၼွၵ်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၶၢႆႉယၢႆႉဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈတၢင်းၼွၵ်ႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ပိူၼ်ႈသမ်ႉၶဝ်ႈမႃး ၸိမ်ၸွမ်းၼႆ ၵူၼ်းၶၢႆႉယၢႆႉမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းသေ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းၸႃႇတိမိူင်းႁဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉလိူင်ႇၼမ်မႃးတိၵ်းတိၵ်း ၼႆႉၵေႃႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃ။

ပၼ်ႁႃထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ပႃႇထိူၼ်ႇၶိူဝ်းၶဵဝ်ၼႆႉ လူႉၵွႆသေယဝ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁဝ်းတႅပ်းမႆႉ ၵႃႉမႆႉ တေႃႉမႆႉ တၢင်ႇၶၢႆဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉသေယဝ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉမႃးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ သမ်ႉပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ။ မိူၼ်တင်းပႃႇထိူၼ်ႇလူႉၵွႆၼင်ႇၵဝ်ႇ ၶူဝ်းၶွင်တိုၼ်းပဵၼ်ႁိၼ်ႁႄႈ ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸုတ်ႈယွမ်းၵႂႃႇ သုမ်းလၢႆၵႂႃႇ၊ ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇလႆႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈ ၽွၼ်းလီမၼ်းသင်သေဢိတ်းသေယဝ်ႉ ယူႇတီႈၸုမ်းလဵဝ်ၸၢဝ်းလဵဝ်သေ ႁဵတ်းၵႂႃႇၶၢႆၵႂႃႇ ဢဝ်ႁၢႆၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈမီးယူႇ ၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်း ၼႆႉၵေႃႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃဢၼ်ၼိုင်ႈ။

သိုပ်ႇသေၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆဢၼ်ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယေႈႁိုင်မႃး ယေႈလိူင်ႇၼမ်မႃးတိၵ်းတိၵ်း၊ ၼႂ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၼၼ်ႉပႃးၵူႈပိူင်ပိူင်၊ ပိူင်ဢၼ်ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢမ်ႇမီးၶွၼ်ႇ ဢမ်ႇလႆႈၶွၼ်ႇသေၵေႃႈလီ၊ ပိူင်ဢၼ်ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃႇ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇလႆႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈၽွၼ်းလီ ၸွမ်းၵေႃႈလီ ၸိူဝ်းၼႆႉတင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၼမ်လိူဝ်မႃး။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ လိူင်ႇၼမ်မႃးသေယဝ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ငၢၼ်း၊ ၵူၼ်းႁၢမ်းၵၢၼ်ငၢၼ်း ၵူၼ်းဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ငၢၼ်းၼႆႉ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးတိၵ်းတိၵ်း၊ ပေႃးဝႃႈၵူၼ်းႁၢမ်းၵၢၼ်ငၢၼ်းၼမ်လိူဝ်မႃး ၵူၼ်းလႆႈပၢႆႈၽေးသိုၵ်းၽေးသိူဝ်လႄႈ ၽေးတၢင်ႇပိူင်ၼမ်မႃးယဝ်ႉၼႆ သိုပ်ႇမၼ်းမႃးၵမ်းသိုဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ ၵူၼ်းဢမ်ႇမေႃလိၵ်ႈလၢႆးလိူင်ႇၼမ်မႃး။

ပေႃးဝႃႈၵူၼ်းဢမ်ႇမေႃလိၵ်ႈမေႃလၢႆးၼႆႉ လိူင်ႇၼမ်မႃး၊ ၵူၼ်းပၢႆးၽေးၵေႃႈလိူင်ႇၼမ်မႃး၊ ၵူၼ်းပၢႆႈ ဢွၵ်ႇမိူင်းၵေႃႈလိူင်ႇၼမ်မႃး၊ ၵူၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈပိုၼ်ႉတီႈၶၢႆႉမႃးယူႇၼႂ်းၼႃႈတီႈႁဝ်းၵေႃႈ လိူင်ႇၼမ်မႃးၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ဢီႈသင်မႃးၶႃႈလႃႇ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆးၵေႃႈဢေႇလူင်း ဢေႇလူင်းမႃးတိၵ်းတိၵ်း၊ ၸိူဝ်းၼႆႉမၼ်းပဵၼ်ပၼ်ႁႃဢၼ်ၵိူတ်ႇၸွမ်း ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမႃးၼႆၵေႃႈၸၢင်ႈဝႃႈလႆႈ။ ပေႃးဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ် ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉမၼ်းဢမ်ႇလီၼႆ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်ၶႃႈ၊ ပၼ်ႁႃၼႆႉၵိူတ်ႇမႃးၸွမ်း ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၵိူတ်ႇမႃးၸွမ်းၵၢၼ်ပတိၵ်ႈၶၢတ်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇၼႆၵေႃႈ ၸၢင်ႈဝႃႈလႆႈ။

ပေႃးၼႆ ပေႃးဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းလီသင်ၶႃႈယဝ်ႉႁႃႉ ၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈသမ်ႉမီးယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈတိုဝ်ႉတၢင်းလီဢၼ်ၼႆႉ ၸွင်ႇမၼ်းၸႂ်ႈတိုဝ်ႉတၢင်းလီတႄႉတႄႉသေ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈ မေႃၸႂ်ႉတိုဝ်းမၼ်းတႄႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈပိၼ်ႇပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်ၵႂႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈၾၢင်ႉမႅၼ်ႈ။ ၼၼ်ႉပဵၼ်ဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ မိူင်းတႆးၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၼ်းပဵၼ်လႅၼ်လိၼ်တိတ်းၸပ်းမိူင်းႁိမ်းႁွမ်း 3 မိူင်း မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းလၢဝ်းဝႆႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ မိူင်းတႆးၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈမႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ မႁႃႇပွင်ၵၢၼ်တႃႇပၢႆးမိူင်း ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃဢၼ်ဝႃႈ (Geopolitics) ၼၼ်ႉ။ ပွင်ႇဝႃႈတႄႉ မၼ်းပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ တႃႇတေတႄႇႁၢင်ႈ Games ၵၢၼ်မိူင်း ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃ (Geopolitics) တေႃႇလၢႆမိူင်းၼၼ်ႉၼႆလႄႈ မၼ်းပဵၼ်ၼႃႈတီႈလမ်ႇလွင်ႈလူင်တႄႉတႄႉ။ ၼႆႉသမ်ႉပဵၼ်ၶွင်လီၽွၼ်းလီ ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိုဝ်းႁဝ်း။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈတေမႃးတူၺ်းၸွမ်း ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈတေတမ်းဝၢင်း ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၶိူဝ်းတႆးလႄႈ မိူင်းတႆးၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈဝူၼ်ႉဝႃႈ ႁဝ်းႁူမ်ႈၵၼ်ၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ၶွင်ႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်၊ ၽေးၶဵၼ်ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈတေႃႇသူႈၼၼ်ႉ မီးဢီႈသင်ၵူၺ်းၵူၺ်း၊ ၼႂ်းဢၼ်ၽေးၶဵၼ်ၼၼ်ႉ ၽေးၶဵၼ်တၢင်းၼႂ်းပဵၼ်ဢီႈသင် ၽေးၶဵၼ်တၢင်းၼွၵ်ႈ ပဵၼ်ဢီႈသင်။ ၼွၵ်ႈလိူဝ်သေၼၼ်ႉသမ်ႉ တိုဝ်ႉတၢင်းၶွင်ႁဝ်းပဵၼ်ဢီႈသင် မီးဢီႈသင် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈၼပ်ႉသၢင်ႈထတ်းသၢင်လႆႈတႅတ်ႈတေႃးလီငၢမ်း သပ်းသေးလႆႈလီငၢမ်းၼႆတႄႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈၸၢင်ႈမုင်ႈၼႃႈလႆႈ ပိူဝ်ႈတႃႇမိူဝ်းၼႃႈ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆလႄႈ ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆး ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈလၢတ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ ၼႂ်းမိူင်း ႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ပိူဝ်ႈတႃႇဢၼ်တေမႃးပဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်မိူင်း ၶွင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးလႄႈ ၶွင်မိူင်းတႆးၼၼ်ႉ မီးဢီႈသင်ၵူၺ်းၵူၺ်း၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉသမ်ႉ တေမီးသုၼ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈမႃးၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈထုၵ်ႇလီႁဵတ်းသၢင်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ထုၵ်ႇလီၶွၼ်ႈႁႅင်းဢီႈသင်ၵူၺ်းၵူၺ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ထႅင်ႈၵမ်းတေမႃး ဝူင်ႈတေမႃး ပေႃးတွၼ်ႈ 2 ႁဝ်းၶႃႈၸင်ႇတေသိုပ်ႇတေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄၵၼ်။

ပိူဝ်ႈတႃႇဝူင်ႈၼႆႉတႄႉ ႁဝ်းၶႃႈႁႂ်ႈလႆႈဝူၼ်ႉၸွမ်း ဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈပဵၼ် ဢၼ်ႁဝ်းပဵၼ်လႆႈလႄႈ ၽေးၶဵၼ် ဢၼ်ႁဝ်းၸၢင်ႈလႆႈတေႃႇသူႈလႄႈ မႃႇႁႅင်းဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈမီးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်ၵူၺ်းၵူၺ်းၼႆ ဝူၼ်ႉၸွမ်းၸိူင်ႉၼၼ်သေယဝ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈၸိုၼ်ႈသႂ် မႂ်ႇသုင် ၵတ်းယဵၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ သေၵမ်း ယွၼ်းသူးၼင်ႇၼႆသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆႈ။ မႂ်ႇသုင်ၵၼ်ၶႃႈ။

ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း

31/01/2020