ပီမိူင်းၶရိသ်ႉတ်ၼႂ်းပီတႆး 2115 ၼီႈၼႆႉပေႃးထိုင်ဝၼ်းထိ 01 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊပီ 2021 မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈၼႆႉ လႆႈမႃးယဝ်ႉ 2021 ပီမိူင်းယဝ်ႉၼႆယူႇ။ ပီမႂ်ႇၸၢဝ်းၶရိသ်ႉတ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပီမႂ်ႇလူၵ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ ၵွပ်ႈၵူႈမိူင်းမိူင်းဢွၼ် ၵၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႆႉၼႂ်းယၢမ်းလဵဝ်။
ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၼိုင်ႈပီလႂ်တေထူပ်းၺႃးဝၼ်းပီမႂ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ပွႆးပီမႂ်ႇ (4) ပွၵ်ႈ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ− ပီမႂ်ႇတႆး မိူဝ်ႈလိူၼ်ၸဵင်၊ ပီ မႂ်ႇၶရိသ်ႉတ် ဢမ်ႇၼၼ် ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ မိူဝ်ႈလိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ၊ ပီမႂ်ႇၶႄႇ မိူဝ်ႈလိူၼ်သၢမ်လႄႈ ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ မိူဝ်ႈ လိူၼ်ဢေႊၿိူဝ်ႊလ် − ၸိူင်ႉၼႆ။ သီႇပွၵ်ႈသီႇပၢင်ၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းလႆႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ၊ လႆႈယုၵ်ႉယွင်ႈ၊ လႆႈၵျေႃႇမူၼ်ႈ၊ လႆႈ တူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းၵၢၼ်ငၢၼ်းယုၵ်ႉမုၼ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၸွမ်းၵူႈ ပွၵ်ႈပွၵ်ႈၵူႈပီပီ− ၸိူင်ႉၼႆ။
တၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈထူပ်းၺႃးလႄႈၶဝ်ႈတူင်ႉၼိုင်ၸွမ်း ၼိုင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈပၢင်၊ သွင်ပွၵ်ႈသွင်ၵမ်းၵႃႈၼႆႉ။ မႃးထိုင်ႁဝ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးၼႆႉ လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်း 4 ပွၵ်ႈသီႇပၢင်ၵမ်းလဵဝ်။ လႆႈဝႃႈမီႈဢူဝ်ႊၵၢသ်ႇ (သုၼ်ႇလႆႈလႄႈ တိုဝ်ႉတၢင်း) ၼမ်သေ ပိူၼ်ႈၼႆၵေႃႈ ဝႃႈလႆႈယူႇ။
ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈၵူၼ်းတႆးႁဝ်းၸႂ်ငၢႆႈႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ သူင်မိုတ်ႈတၢင်းၵျေႃႇႁိုဝ် ဢမ်ႇလၢတ်ႈလႆႈ။ ၾိင်ႈပီမႂ်ႇ ၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းတႄႉ ဢမ်ႇဢိုၼ်ပိူၼ်ႈလႆႈ၊ ၵွႆးၾိင်ႈပီမႂ်ႇပိူၼ်ႈသမ်ႉ ဢိုၼ်လႆႈႁဝ်းၶိူဝ်းတႆး၊ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – ၾိင်ႈပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ၊ ၾိင်ႈပီမႂ်ႇၶႄႇ ဢိၵ်ႇတင်းၾိင်ႈပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ (ၾိင်ႈပီမႂ်ႇသင်ၶၢၼ် – ႁိုဝ်ၵေႃႈ ၾိင်ႈပီမႂ်ႇသူင်ၵရၢၼ်ႊ) ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵူၼ်း တႆးႁဝ်းႁူႉၸၵ်ႉၵၼ်ဢေႇၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ဢမ်ႇတွင်းဝၼ်းလိူၼ်ထႅင်ႈသေၵွၼ်ႇ။ ၼႆႉတေၼႄးတၢင်းၽိတ်းၽႂ်လႃႇ? ဢမ်ႇ ၼၼ် ပုၼ်ႈၽွၼ်းလူင်မၼ်းမီးၼိူဝ်ၽႂ်? ပၼ်ၶေႃႈတွပ်ႇတူၺ်းၵၼ်ၶႃႈလူး?။
ၶႃႈႁဝ်းတေဢဝ်ၵႂၢမ်းမႃႇၵထဢၼ်ဝႃႈ – “ဢမ်ႇၵျိူၵ်ႈယႃႇၽိတ်းၸႂ် – ဝႃႈႁင်းၽႂ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ”- ၼႆၼၼ်ႉ တႄႇႁူဝ်သေ ယွၼ်း တွပ်ႇလၢတ်ႈဢိတ်းၼိုင်ႈၶႃႈ။ ၶႃႈႁဝ်းႁၼ်ထိုင်တႄႉ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းယႂ်ႇလူင်သေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈ ငႄႈတႆး – ၼႆၶႃႈ။
ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ႁူမ်ႈတင်းၵၼ်ပူၵ်းပွင်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼႆႉ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ထုၵ်ႇလီပဵၼ် ၵႅၼ်ၼမ်း၊ ထုၵ်ႇလီဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းၼႆယူႇ။ ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းယႂ်ႇလူင်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈဝႃႈပဝ်ႉမၢႆၵေႃလိၵ်ႈလၢႆး လႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ပဵၼ်ၵၢၼ်ယုၵ်ႉယွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆး – ပဵၼ်ၵၢၼ်ယုၵ်ႉယွင်ႈၾိင်ႈငႄႈၵမ်းသိုဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ – ၸိူင်ႉၼႆ။
လၢႆးတိုၵ်း (လၢႆးတူင်ႉၼိုင်) မၼ်းသမ်ႉတေမီး – ၵၢၼ်ပႂ်ႉပႃး (Treatment)၊ ၵၢၼ်ယုၵ်ႉယွင်ႈ (Development)၊ ၵၢၼ်ၽႄႈ တိူၼ်း (Propagation) လႄႈ ၵၢၼ်ႁႄႉၵင်ႈ (Protection) – ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႃႈၾိင်ႈပီမႂ်ႇၵွႆး၊ ၾိင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃ၊ ၾိင်ႈ ၶိုၼ်ႈၸဝ်ႈမိူင်း၊ ၾိင်ႈဢၢပ်ႇၼမ်ႉမႄႈပီ၊ ၾိင်ႈလၢဝ်ဝီးတဵင်ႈ ႁူမ်ႈတင်းၾိင်ႈၵိၼ်ၶႅၵ်ႇ၊ ၾိင်ႈၶိုၼ်ႈႁိူၼ်းမႂ်ႇ ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်း ၼႆႉ – ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ ၼႆပဵၼ်ၾိင်ႈသုၼ်ႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးတင်းပိုၵ်း။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ယင်းမီးၾိင်ႈငႄႈယိမ် (ၾိင်ႈႁူမ်ႈ) ဢၼ်ယိမ်ပိူၼ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်းမႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းမိူၼ်ၾိင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ ႁူမ်ႈတင်းပိူၼ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီးထႅင်ႈ တင်းၼမ်။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – ၾိင်ႈပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ၊ ၾိင်ႈၶဝ်ႈဝႃႇသႃ – ဢွၵ်ႇဝႃႇသႃ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၵွပ်ႈဝႃႈၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆ (Symbols) ၶွင်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလႂ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၼိုင်ႈလႄႈ မၼ်းၶိုၵ်ႉ ၶမ်ႇလမ်ႇလွင်ႈတႃႇပိုၼ်းၶိူဝ်းလႂ်ၶိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉတႄႉ။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵလႃး ပိူၼ်ႈမီးၾိင်ႈငႄႈသုၼ်ႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၽႂ်မၼ်း (ၸၢဝ်းၶႄႇမီးသဵၼ်ႈတၢင်းၾိင်ႈငႄႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃၶူင်ၸိုဝ်ႇ (Confucius)၊ ၸၢဝ်းၵလႃးမီးသဵၼ်ႈတၢင်းဝေး တၶွင်ပြႃႇႁ်မၼ (Brahmin) ပဵၼ်မႄႈပိူင်ၶွင်ၾိင်ႈငႄႈ)။ တင်းၶႄႇတင်းၵလႃး ပဵၵ်ႉဝႃႈၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်မီးၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလၢၵ်ႇလၢႆ မီးႁူဝ်ၵူၼ်းၼမ်ဢၢၼ်ႇပဵၼ်ႁူဝ်ႁဵင်လၢၼ်ႉမၼ်းသေတႃႉၵေႃႈ ၵွပ်ႈၶဝ်ဢဝ်ၸွမ်းဝႆႉမႄႈပိူင်ဢၼ်လဵဝ်လႄႈ ၾ်င်ႈငႄႈၶဝ် မၼ်ႈၵိုမ်း၊ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၶဝ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်။ ၶဝ်ၵႂႃႇမီးတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၾိင်ႈငႄႈၶဝ် ဢမ်ႇပိူင်ႈမႄႈပိူင်မၼ်း။
လွင်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းတႆးႁဝ်း လီဢဝ်ႁဵတ်းတူဝ်ႇယၢင်ႇလႄႈ ဝၢင်းၽႅၼ်ပၢႆးတိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (National Strategy) ႁဝ်းမႂ်ႇယူႇ ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။ တႃႇတေဝၢင်းၽႅၼ်ပၢႆးတိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႂ်ႇလႆႈၼႆႉသမ်ႉ ယူႇတီႈပၢႆးဝူၼ်ႉ၊ ပၢႆးယုမ်ႇယမ်၊ ပၢႆးယွမ်းႁပ်ႉ ဢၼ်ႁွင်ႉမၢႆႉသႅတ်ႉ (Mindset) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇမႃးၵထမီးဝႃႈ – ၾိင်ႈမိူင်းဢမ်ႇလီ – ယႃႉ၊ ပႅၵ်ႈၾႃႉဢမ်ႇလီ – ထွၼ် ၼႆၼၼ်ႉသေ လီလႅၵ်ႈလၢႆႈ – လီပဵၼ်ႇမႂ်ႇၵၼ်ယူႇႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။ တီႈတုမ်ပၢႆးဝူၼ်ႉသဵၼ်ႈတၢင်းတႃႇၵူၼ်းတႆးႁဝ်း ႁၼ် ထိုင်ဝႃႈ – လီဢိင်ဢဝ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၶူးမေႃၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ် ပိူင်လူင်မၼ်း – ၽိုၼ်လိၵ်ႈမင်ႇၵလႃႇလူင်ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ် – ၼႆ ၼၼ်ႉယူႇ။
ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢပ်ႈပၢၼ်တဵၵ်ႉၼိၵ်ႉ (လွၵ်းလၢႆးပၺ်ႇၺႃႇတၼ်းၵၢပ်ႈ) လႄႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ဢိၼ်ႊၾွမ်ႊမေႊသျၼ်ႊ (လွၵ်းလၢႆးၶေႃႈမုလ်းၶၢဝ်ႇသၢၼ်)။ ဢိင်ၼိူဝ်လွၵ်းလၢႆးၵဝ်ႇမွၼ်ႇပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်တီႈတင်ႈသေ လႅၵ်ႈလၢႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉၵၼ်၊ လႅၵ်ႈလၢႆႈလၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈ (လၢႆးတိုၵ်း) ၵၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ တေတင်ႈယူႇမၼ်ႈလႆႈၶၢဝ်းႁိုင် ၵိုၵ်းလုမ်ႈ ၾႃႉၼႆၵၼ်။ ၸင်ႇဝႃႈ တႆးႁဝ်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉမႂ်ႇယဝ်ႉ၊ ဢမ်ႇပဵၼ်ႇဢမ်ႇပဵၼ်ယဝ်ႉ၊ ၾိင်ႈၵိုၵ်းပိုၼ်းႁဝ်း တေ ထုၵ်ႇပိူၼ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်းဢိုၼ်ပႅတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်လေႃးလႄး (ဢဝ်ပဵၼ်ၾိင်ႈလေႃးလႄး) ပႅတ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ၊ ပေႃးၵေႃလိၵ်ႈ လၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇဢွၼ်ႁဵတ်းဢွၼ်သၢင်ႈ၊ ဢမ်ႇႁဵတ်းပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇ(မႄႈပိူင်) သေ ၼမ်းတၢင်းပဵၼ်ႇပၢႆႉ သႅတ်ႉမႂ်ႇၼႆႉ။ ပီမႂ်ႇတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ယၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးၶိုင်ႈလိူၼ်လိူဝ်ယဝ်ႉ၊ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၵေႃႈတိုၵ်ႉယူႇၼႂ်းၽွင်းဢၢႆႁႃႇ ထၢတ်ႈပႃႇပထိမ်ႈၽၢင်ႈၵမ်းသွင် (သႅၵ်ႉၶၼ်ႊလၢႆႉၼ်) ယူႇ။ ၼႆႉပဵၼ်ဢၼ်လွင်ႈတႆးႁဝ်းလီဝူၼ်ႉ၊ လီဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ် ၼၵ်းၼႃၵၼ်တႄႉတႄႉၼႆယူႇ။
ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ပီမႂ်ႇၶရိသ်ႉတ်ၼႆႉ ၸၢဝ်းၶရိသ်ႉတ်ၶဝ် ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇတႄႉတႄႉ။ ဝႆႈဝွၼ်းသူတ်ႇမူၼ်းၵၼ်၊ သူင်ႇ မဵတ်ႉတႃႇၸူးၵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ။ ပိူင်လူင်မၼ်း ၸိူဝ်းမီးငိုၼ်းတွင်းၶဝ်၊ ပေႃႈလဵင်ႉလၢဝ်းပၢၼ်းၶဝ်၊ ၸဝ်ႈၶွင်ႈၶွမ်ႊပၼီႊၶဝ် ဢွၼ် ၵၼ်ပိုတ်ႇလိမ်ႉငိုၼ်း (ၶုၺ်ႇငိုၼ်း၊ တိူၵ်ႈငိုၼ်း၊ ႁေႃႇငိုၼ်း) သေ ဢဝ်ၸႅၵ်ႇၸွႆႈပၼ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းၽဝ်ဢမ်ႇပႄႉတူဝ်ၶဝ်။ ၵမ်ႈၼမ်တေဢဝ်ၸွႆႈပၼ်တီႈမုၵ်ႉၸုမ်းၸွႆႈထႅမ် တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း (ဢဝ်ၸဵမ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ၊ ပၢႆးယူႇလီ၊ ပၢႆးဢႃႇႁႃႇရ၊ ပၢႆးသုၼ်ႇ လႆႈၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ၵၢၼ်သိုၵ်းလႄႈ ၵၢၼ်မိူင်းတႄႉ ၶဝ်ဢမ်ႇၸွႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ)။ ၵၢၼ်ၸႃႇၵၸိူင်ႉဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈတၢင်းသႃႇ သၼႃႇၸၢဝ်း ၶရိသ်ႉတ်ၶဝ်ၾိင်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်မႃးၵိုၵ်းပိုၼ်းသႃႇသၼႃႇၵျိဝ်ႊ (Judaism) ၶဝ်ၼၼ်ႉၼႆယူႇ။ ၾိင်ႈၸႃႇၵ ၽွင်း ဝၼ်းၶရိသ်ႉတ်မၢသ်ႉလႄႈ ဝၼ်းပီမႂ်ႇၼႆႉ ၶဝ်ႁွင်ႉၶၢၼ်ဝႃႈ – ဝၼ်းၶရိသ်ႉတ်မၢသ်ႉဢိပ်ႉ (Christmas Eve) ၼႆၵၼ်။
ၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ်ၼႄၼမ်ႉၸႂ်သတ်ႉထႃႇဢၼ်ယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်ၸႂ်ၵရုၼႃႇၸဝ်ႈယေႊသု ၶရိသ်ႉတ်လႄႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်း ဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽႄႈတိူၼ်းၸႂ်ၵရုၼႃႇၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ပီမႂ်ႇၶရိသ်ႉတ်ၼႆႉ ႁဝ်းတႆးတေၸၢင်ႈယိူင်ႈသင်? ယိူင်ႈဢဝ်လွင်ႈၵၢၼ်ၸႃႇၵ (ၶရိသ်ႉတ်မၢသ်ဢိပ်ႉ) တေလီႁိုဝ် လီဝူၼ်ႉ ၵၼ်ယူႇ။ ၵၢပ်ႈပၢၼ် 21 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉဝႃႈ – ၶၢဝ်းယၢမ်းၼမ်ၶႅင်ၸိူမ်ႈ (The Time of Melted Snow) ၼႆ။ ပေႃးၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆးႁဝ်း (ငဝ်ႈငုၼ်း) ဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈဝၼ်းၼမ်ႉၶႅင်ၸိူမ်ႈ (The Day of Melted Snow) လႆႈလႄႈ ဢဝ်ၶဝ်ႈႁွမ်းၼႂ်းၾိင်ႈဝၼ်းပီမႂ်ႇတႆးႁဝ်းလႆႈၼႆ ယူဝ်ၶႄးၽူႈမၢၵ်ႈမီးတႆးႁဝ်း၊ သထီသထေးတႆး ႁဝ်း၊ လၢဝ်းပၢၼ်းတႆးႁဝ်း၊ ၶွမ်ႊပၼီႊတႆးႁဝ်း တေၸၢင်ႈႁဵတ်းၸဝ်ႈတႃႇၼလႄႈ ၸႃႇၵငိုၼ်းတွင်းၸွႆႈၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း တႆးႁဝ်းၵူႈပၢႆးပၢႆးႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ၼႆႉပဵၼ် ၶွင်ၾၢၵ်ႇပၢႆးဝူၼ်းတႃႇပီမႂ်ႇၶရိသ်ႉတ်ဢမ်ႇၼၼ် ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ ပီ 2021 ၼႆႉသေ ……………..
မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)
