ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉလႄႈ ဝၼ်းၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႉ

ပီမႂ်ႇတႆးယဝ်ႉ ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ၊ ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ ပီမႂ်ႇၶႄႇ၊ ပီမႂ်ႇၶႄႇယဝ်ႉ ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ− မႃးၸိူင်ႉၼႆ။ ပီမႂ်ႇတႆးၼႆႉ ဢဝ်ၸွမ်း ၾိင်ႈယူႇၵိၼ်ၵူၼ်းတႆးသေ မၵ်းမၼ်ႈႁဵတ်းမႃး၊ ပီမႂ်ႇၶႄႇၵေႃႈ ဢဝ်ၸွမ်းၾိင်ႈယူႇၵိၼ်သဝ်းၸၢဝ်းၶႄႇၶဝ်သေ မၵ်းမၼ်ႈ ႁဵတ်းမႃး။ တင်းသွင်ပီမႂ်ႇ ပဵၼ်ၼႂ်းလုၵ်ႈလိူၼ်ၸဵင် ၶိူဝ်းၽႂ်ၶိူဝ်းမၼ်းလႄႈ ႁွင်ႉပီမႂ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း။ ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ ပဵၼ်ပီမႂ်ႇၸၢဝ်း ပုတ်ႉထ (ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼပ်ႉယမ်သႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထ)လႄႈ ပဵၼ်ပီမႂ်ႇယိမ် − ယိမ်မႃးတီႈသႃႇသၼႃႇပြႃႇႁမၼ(ဢၼ်ဝၢႆးမႃးႁွင်ႉ သႃႇသၼႃႇႁိၼ်တူ) ၼႂ်းမိူင်းဢိၼ်ႊတိယိူဝ်ႊ။

ၼၼ်သေေၵႃႈယႃႇ မႃးၼႂ်းပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၾိင်ႈသွၼ်းၼမ်ႉၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းၵလႃးၶဝ် ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ၾိင်ႈပီမႂ်ႇတႄႉ တိုၵ်ႉၸႂ်ႉတိုဝ်း ယူႇမိူၼ်ၵဝ်ႇ၊ ပဵၼ်ၼႂ်းလိူၼ်ႁႃႈတႆးႁဝ်း ၵွႆးပဵၼ်လိူၼ်ၼိုင်ႈၶဝ် (ၶဝ်ၸဝ်ႈႁွင်ႉဢေးၵသၵ်ႉၵ− ပွင်ႇဝႃႈလိူၼ်ဢၢႆႈ ႁိုဝ် လိူၼ် ၸဵင် မိူၼ်တႆးႁဝ်းၸႂ်ႉ) ၼၼ်ႉယူႇ− ၸိူင်ႉၼႆ။

ၾိင်ႈပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉၼႆႉ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထၼိၵႆထေႇရဝႃႇတ (5) မိူင်းၵွႆး ဢၼ်ႁပ်ႉမႃးၸႂ်ႉတိုဝ်း မိူၼ်ၾိင်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၼၼ်ႉ။ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထတၢင်ႇၼိၵၢႆၸိူင်ႉၼင်ႇ− ၼိၵၢႆဢႃႇၸရိယဝႃႇတ၊ ၼိၵၢႆၸျႃႇၼ (ၸဵၼ်ႈ) လႄႈ ၼိၵၢႆဝၸ်ႉၸရ (မိူင်းတိ ပႅတ်ႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉဢဝ်မႃးပဵၼ်ၾိင်ႈပီမႂ်ႇၵိုၵ်းသႃႇသၼႃႇၶိူဝ်းၵူၼ်း တူဝ်ၵဝ်ႇမိူၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်း− ၼႆ။

မီးၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထၵွႆး ဢၼ်ၼပ်ႉထိုဝ်ဝႃႈ ပဵၼ်ပီမႂ်ႇတႆး (မိူၼ်ပဵၼ်ပီမႂ်ႇၶွင်ၶိူဝ်းတႆး ႁဝ်းၶိူဝ်းလဵဝ်) ၼၼ်ႉ။ ထႆးၵေႃႈဝႃႈ ပီမႂ်ႇထႆး၊ ယူၼ်းတင်း ၶိုၼ်ၵေႃႈ ဝႃႈပီမႂ်ႇမိူင်း (ပီမႂ်ႇမိူင်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈပီမႂ်ႇယူၼ်း ပီမႂ်ႇၶိုၼ်ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ)။ လၢဝ်းၵေႃႈဝႃႈ ပီမႂ်ႇၸၢဝ်းလၢဝ်း၊ လိုဝ်ႉ၊ လႅမ်း၊ တႆးၼိူဝ်၊ တႆးမၢဝ်း၊ တႆးတႂ်ႈ (တႆးၼႂ်းမိူင်းတႆး) ၵေႃႈဝႃႈ ပီမႂ်ႇတႆး− ၸိူင်ႉၼႆ မႃးၵၼ် ယၢင်ႇၼဵဝ်ၼႅၼ်ႈ။ တီႈၸိုဝ်ႈမၼ်း ပဵၼ်ပီမႂ်ႇ ယိမ်ၼႆၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းဢဝ်လလိုမ်းပႅတ်ႈလူၺ်ႈဢမ်ႇ တၼ်းႁူႉတူဝ်− ၼႆယူႇ။ ၸင်ႇဝႃႈပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ မိူဝ်ႈလိူၼ်ႁႃႈ ယိမ်မႃးတီႈၾိင်ႈၸၢဝ်းၵလႃးၶဝ်၊ ပီမႂ်ႇၵိၼ်ဝေႃး ယိမ်မႃးတီႈၾိင်ႈၸၢဝ်းၶႄႇ လူင်ၶဝ်− ၸိူင်ႉၼႆ။ ၼၼ်သေတႃႉ ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉၼၼ်ႉ တႆးႁဝ်းၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း ၼပ်ႉဢဝ်ဝႃႈပဵၼ်ပီမႂ်ႇၸၢဝ်းတႆးၼႆသေ ပီမႂ်ႇ ၵိၼ်ဝေႃးၵေႃႈ ၼပ်ႉဢဝ်ပဵၼ်ပီမႂ်ႇၸၢဝ်းတႆးၼိူဝ်ၼႆၵၼ်မႃး ပဵၼ်ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် သမ်ႉပေႃးလိုမ်းပႅတ်ႈ ပီ မႂ်ႇၵိုၵ်းၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၾိင်ႈလၵ်းၼီႈ ပီတႆးပီၵၢပ်ႇၸႆႈ 60 လွၵ်းၼၼ်ႉၵၼ်ႁႄ − ၼႆယူႇ။

ပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ(ပီမႂ်ႇသႃၵူလ်း) ဢၼ်ပဵၼ်လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈ လုမ်ႈၾႃႉ မၵ်းမၼ်ႈ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်လႄႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈဢဝ်ၵၼ်ၼပ်ႉထိုဝ်ႁဵတ်းၸွမ်း။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပီမႂ်ႇၾိင်ႈၵူၼ်းလႄႈ တင်းဢမ်ႇ ၸႂ်ႈပီမႂ်ႇသႃႇသၼႃႇ၊ ပဵၼ်ပီမႂ်ႇၸွမ်းၵူတ်းမၢႆၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉလႆႈၼပ်ႉယမ်ႁဵတ်းၸွမ်း − ၼႆ။

ၼၼ်သေတႃႉ ၸၢဝ်းၶရိသ်ႉသျၢၼ်ႊတူဝ်ႈတင်းလုမ်ႈၾႃႉ ဢၼ်မီးဝဵင်းလူင်ဝႃႊတီႊၵၢၼ်ႊ(ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းငဝ်ႈငုၼ်းၶရိသ်ႉ ထ်) ၼမ်းႁူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ဢဝ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇၸဝ်ႈယေႊသုၶရိသ်ႉထ် ဝၼ်းထိ 25 လိူၼ်သႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ၼႂ်းပီၵဝ်ႇ ပဵၼ်ဝၼ်းၶရိသ်ႉထ် မၢသ်ႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ဝၼ်းထိ 1 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ၼႂ်းပီမႂ်ႇ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်း ပဵၼ်ဝၼ်းပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈတင်း 2 ဝၼ်း လႄႈ ႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ − ဝၼ်းၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈတင်း ဝၼ်းပီမႂ်ႇ− ၼႆၵၼ်။

ပွႆးၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈလႄႈ ပွႆးပီမႂ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းတင်ႈတႄႇ ဝၼ်းထိ 24 လိူၼ်တီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ၼႂ်းပီၵဝ်ႇတေႃႇထိုင် ဝၼ်းထိ 6  လိူၼ် ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ၼႂ်းပီမႂ်ႇ၊ ႁူမ်ႈယဝ်ႉ 14 ဝၼ်း (ပီၵဝ်ႇ 8 ဝၼ်းလႄႈ ပီမႂ်ႇ 6 ဝၼ်း)။ ၼႆႉပဵၼ် ဝၼ်းပွႆးၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈလႄႈ ဝၼ်းပွႆးပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ (ပွႆးၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈ 5 ဝၼ်း၊ ပွႆးပီမႂ်ႇ 9 ဝၼ်းၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ) − ၸိူင်ႉၼႆ။

ဝၼ်းၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ၸႅၵ်ႇဝႆႉဝၼ်း − 1) ဝၼ်းၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈဢိပ်ႉ(Christmas Eve) − ဝၼ်းႁပ်ႉတွၼ်ႈ ဝၼ်းၵိူတ်ႇၸဝ်ႈယေႊသု ၶရိသ်ႉထ်။ 2) ဝၼ်းၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈ (Christmas’ Day)− ဝၼ်းၵိူတ်ႇၸဝ်ႈယေႊသု ၶရိသ်ႉထ် လႄႈ 3) ဝၼ်းပွၵ်ႉသိင်ႊတေႊ(Boxing Day) ဝၼ်းပိူတ်ႇထူင်ငိုၼ်းမႅင်ႇ ယိုၼ်ႈပၼ် ၽူႈၸိူဝ်းဢမ်ႇပဵင်းပေႃးလွင်ႈၽဝတူဝ် ၵဝ်ႇလႄႈ လွင်ႈၼႃႈႁိူၼ်း (တႅၵ်ႈလႆႈဝႃႈ မိူၼ်− ဝၼ်းတုမ်း၊ ဝၼ်းသိလ်၊ ဝၼ်းၸႃႇၵ ၼႂ်းသႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထ) − ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။

ၽွင်းဝၼ်းၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶရိသ်ႉထ်သျၢၼ်ႊ (Christians) ၶဝ်တီႈဢေႇသုတ်း တေႁဵတ်းၵၢၼ် (2) ယိူင်ႈ ၸိူင်ႉ ၼင်ႇ− ၵၢၼ်သုတွင်း သူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇပၼ်ပိူၼ်ႈ (ပၢႆးထမ်ႇမ)။ ၵၢၼ်ယိုၼ်ႈမႅင်ႇ ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်းၸွႆႈပိူၼ်ႈတၢင်ႇၵေႃႉ (ပၢႆးဝတ်ႉ ထု) − ၼႆၵၼ်။

တင်ႈဢဝ်ဝၼ်းတီႈ 29 ၼႂ်းပီၵဝ်ႇတေႃႇထိုင် ဝၼ်းတီႈ 6 ၼႂ်းပီမႂ်ႇ ပဵၼ်ဝၼ်းပွႆးပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ။ ၽႃးသႃဢင်ႈၵိသျ်း (တင်း လိၵ်ႈတင်းၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ) ၵေႃႈ ဢဝ်ပဵၼ်လွင်ႈတိတ်းတေႃႇၵပ်းသၢၼ်ၵၼ် ၵူႈၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတင်း လုမ်ႈၾႃႉ။ ၸင်ႇပဵၼ်ဝႃႈ ၽွင်းဝၼ်းၶရိသ်ႉထ်မၢသ်ႈ 6 ဝၼ်းလႄႈပီမႂ်ႇ 8 ဝၼ်းၼႆႉ ၸၢဝ်းၶရိသ်ႉထ်ၶဝ် မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ၽွင်းပွႆးပီမႂ်ႇၼႆသေ မီးၵိၸ်းၸ ၵမ် (လၢႆးၵၢၼ်) လၢႆလၢႆလွင်ႈ တင်းလၢႆးၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း၊ လၢႆးၵၢၼ်ၾိင်ႈၵူၼ်းလႄႈ လၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ− ၸိူင်ႉၼႆ။

ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ပေႃးမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်း ၵိၸ်ႉၸၵမ် (လၢႆးၵၢၼ်) ၽွင်းဝၼ်းပီမႂ်ႇ 14 ဝၼ်းၼႆႉ တေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ− ၼိုင်ႈ သဝ်းၵၢၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇလိုဝ်ႈတူဝ်ယွၼ်ႇၸႂ်။ သွင် လိုဝ်ႈသဝ်း ပိူဝ်ႈတႃႇၾႅမ်ႉမရီႊလႆႈယူႇ ၸွမ်းၵၼ်မူၼ်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်းသိူဝ်း။ သၢမ် မီးလၢႆးၵၢၼ် ၾၢႆႇသႃႇသၼႃႇ ႁူမ်ႈၵၼ်။ သီႇ ႁူမ်ႈၵၼ်ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၾိင်ႈၵူၼ်းဢၼ်ၵဝ်ႇၵႄႇ။ ႁႃႈ  သုၼ်ႇတူဝ်လႂ် ႁူမ်ႈၵၼ်လႂ် ၸွႆႈထႅမ်ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၼႂ်းၽွင်းဝၼ်းပီမႂ်ႇ 14 ဝၼ်းၼႆႉ − ၼႆယူႇ။

ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸိူဝ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ၼႂ်းဝၼ်းပီမႂ်ႇသႃၵူလ်းၼႆႉ လၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၽႂ်မၼ်း၊ လၢႆးၵၢၼ် ယုၵ်ႉယွင်ႈၾိင်ႈၵူၼ်း ၶိူဝ်းၽႂ်ၶိူဝ်းမၼ်း၊ လၢႆးၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လီဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈႁႂ်ႈပဵၼ် လွင်ႈၸွႆႈထႅမ် ၾိင်ႈၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉၵၼ်ယူႇ။ ၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵွပ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ် ႁဵတ်းပိူဝ်ႈတႃႇၽွၼ်းလီၵူၼ်းတင်းၼမ်လႄႈ တိုၼ်းပဵၼ်ပုၼ်ႈ ၽွၼ်းၵူၼ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။

လိုၼ်းသုတ်းၼႆႉ တႄႇဢဝ်ၽွင်းဝၼ်းပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉၵႂႃႇၼႆႉ ႁႂ်ႈၶတ်းၸႂ်ဝဵၼ်ႉဝႄႈလႆႈၵၢၼ်လႃႇ ဝႃႈၵၼ်၊ ၵၢၼ်ပႅင်းၸင်းၵၼ်၊ ၵၢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၼိူဝ်ၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေယဝ်ႉ ႁႂ်ႈမေႃၶတ်းၸႂ်ႈၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်ၼင်ႇ ၵႃႈႁဵတ်းလႆႈ၊ ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်းမိူဝ်ႈႁၼ်ၵၼ် လႆႈလီသိူဝ်းမူၼ်ႈလႄႈ တိုၼ်ႇတူဝ်ၾၢင်ႉႁႅၼ်ၸႂ်မေႃးႁ ဢၼ်ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိူတ်ႇမီးၸႂ်လေႃးၽ၊ ၸႂ်မႃႇၼ၊ ၸႂ်တေႃးသ၊ ၸႂ် ဢတ်ႉတ တဵၵ်ႉထိ ၸိူဝ်းၼႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ ႁႂ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် ၵေႃႇသၢင်ႈလႆႈဢၼႃႇၵၢတ်ႈ ဢၼ်ႁၢမ်းလွင်ႈၽေးၶဵၼ်ႁၢႆ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၵူၼ်းၵၼ်သေ ၵမ်းၼႆ ယွၼ်းသူးဝၢၼ်းသူင်ႇၽွၼ်းလီပီမႂ်ႇသႃၵူလ်းထိုင်ၵူႈၵေႃႉၼင်ႇၼႆ။