ၶၢဝ်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ထႆးပိၵ်ႉလႅၼ်လိၼ်ၵူႈႁူးလႄႈ တႆးပၢႆႈၽေး ၼပ်ႉႁဵင် တူၵ်းၵိၼ်း

ဢိင်ၼိူဝ်တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၶိုၼ်းၽႄႈလၢမ်းပွၵ်ႈၵမ်း 2 ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ၸိူဝ်ႉမႅင်းတေဢမ်ႇၽႄႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈထႆး ၶဵင်ႈၶႅင်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈတၢင်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ မိူင်းထႆး ၵူႈႁူး ၵူႈတၢင်းလႄႈ တုမ်ႉတိူဝ်ႉၵူၼ်ႈပၢႆႈၽေးၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင် ႁဵတ်းႁႂ်ႈယူႇယၢပ်ႇၵိၼ်းၸႂ်။

တင်ႈတႄႇၽွင်းႁူဝ်လိူၼ် သႅပ်ႊထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ 2020 ၼႆႉမႃး ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ဢွၵ်ႇၶေႃႈပူင်သင်ႇ ႁႂ်ႈၶဵင်ႈၶႅင်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် 10 ၸႄႈတွၼ်ႈ ၸိူဝ်းမီးသၢပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ်တိတ်းၸပ်း ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇ။ ၸီႉသင်ႇလူင်း တီႈၾၢႆႇသိုၵ်း/ပလိၵ်ႈ၊ ၾၢႆႇၽွင်းငမ်း ၸၼ်ႉၸႄႈတွၼ်ႈ၊ ၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်း၊ ၸၼ်ႉဢိူင်ႇၸၼ်ႉဝၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈၸွႆႈၵၼ်ပဵၼ်ႁူပဵၼ်တႃ လူလွမ်ပၵ်းတႃတူၺ်း လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ထႆး-မၢၼ်ႈ၊ လူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်း ယွၼ်ႉၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်ႉမႅင်း ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 လၢမ်းၽႄႈ ပွၵ်ႈၵမ်း 2 မႃးႁၢဝ်ႈႁႅင်း၊ ၵူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လၵ်ႉၶဝ်ႈမိူင်း ၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ႁူးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႅၼ်လိၼ် ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ဢဝ်ၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ် ၸပ်းလၢမ်းၽႄႈၶဝ်ႈ မိူင်းထႆး- ၼႆယဝ်ႉ။

ပူႇၵႄႇဝၢၼ်ႈၵူၼ်းပၢႆႈၽေး လွႆၵေႃႇဝၼ်း လၢတ်ႈဝႃႈ– “ပွတ်းပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးလွႆၵေႃႇဝၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈလိူၼ်ပူၼ်ႉမႃးၵေႃႈသုၵ်ႉသၵ်ႉ၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ယဵၼ်သီႇသီႇဝႆႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈပၢႆႈၽေးႁဝ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ လွင်ႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၼႆႉ ၵိၼ်းလိူဝ်ႁႅင်း၊ မၢင်ၵေႃႉၺႃးၶဝ်ႈတူမ်ႈၵူၺ်းၵွၼ်ႇဢေႃႈ။ ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ တၢင်းလႂ်၊ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်းလႂ်လႄႈ မၼ်းၵေႃႈတူၵ်းၵိၼ်း။ ဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉႁဝ်း မႃးၸွႆႈ ထႅမ်ႁဝ်းၶႃႈတႄႉ ထီႉၼိုင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၶဝ်ႈသၢၼ်လႄႈ ယႃႈယႃ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈၵူၼ်းပဵၼ်ႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈ ဢဝ်လူင်းယူတ်းယႃၼႂ်းမိူင်းထႆး၊ ထႆးၶဝ်ဢမ်ႇႁပ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးတၢင်းၵိၼ် ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉၸပ်းတၢင်းပဵၼ်၊ ပေႃးၸပ်းတၢင်းပဵၼ်မႃးၵေႃႈ လႆႈယူတ်းယႃၵၼ်ထႅင်ႈ” ဝႃႈၼႆ။

ငဝ်းလၢႆးၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ် တႆး-ထႆးၼႆႉ တီႈၼိုင်ႈလႄႈတီႈၼိုင်ႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ တၢင်းလွႆၵေႃႇဝၼ်း ယူႇတီႈၶွမ်ႊမတီႊၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး လႆႈၵႂႃႇၸွႆႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် ၼိုင်ႈဝူင်ႈၼိုင်ႈပွၵ်ႈ။ တၢင်းၵွင်းမုင်ႈမိူင်း ဢၼ်တေႃႇၼႃႈၸႄႈဝဵင်းပၢင်မၢၵ်ႇၽႃႈၼၼ်ႉ ပိၵ်ႉဢိုတ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပၼ်ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇသေဢိတ်း။

ၼၢင်းငိုၼ်းႁွမ် ၽူႈၵပ်းသၢၼ် ၵေႃႇမတီႇ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ပၢႆႈၽေးလႅၼ်လိၼ်တႆး- ထႆး SSRC – TB လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ဝႃႈ –“မိူဝ်ႈၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ပေႃးပိၵ်ႉဢိုတ်းဝႆႉ ယူႇယဝ်ႉ၊ ၵၢၼ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ၊ ၸွမ်းပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈၼိုင်ႈဝူင်ႈၼိုင်ႈပွၵ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ် လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈလႅၼ်လိၼ် ၶဵင်ႈၶႅင်ၶိုၼ်း၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၽႄႈလၢမ်းၶိုၼ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း။ မိူၼ်ၼင်ႇပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေး တီႈၵွင်းမုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ဢမ်ႇပၼ်ၵူၼ်းၶဝ်ႈၵူၼ်းဢွၵ်ႇယဝ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇထိုင်ဝၼ်းတီႈ 20 ။ တီႈလွႆၵေႃႇဝၼ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈၼိုင်ႈဝူင်ႈၼိုင်ႈပွၵ်ႈ၊ တီႈလွႆတႆးလႅင်းတႄႉ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈၼိုင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈပွၵ်ႈ၊ ငဝ်းလၢႆးတီႈၼိုင်ႈလႄႈတီႈၼိုင်ႈၵေႃႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်” ဝႃႈၼႆ။

ပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ယူႇၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် မီး 6 တီႈ – မီးတီႈ လွႆတႆးလႅင်း၊ လွႆလမ်၊ လွႆၵေႃႇဝၼ်း၊ လွႆသၼ်ၸူႉ၊ လွႆသၢမ်သိပ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၼႂ်းလိၼ်တႆး၊ ပၢင်သဝ်း ဝၢၼ်ႈၵုင်းၵျေႃႇသမ်ႉ မီးၼႂ်းလိၼ်ထႆး။ တင်း 6 တီႈ ၼႆႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး မီး 6000 ပၢႆ ။ ၸိူဝ်းၶဝ်ၼႆႉၵမ်ႈၼမ်လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းၵၢင် ပၢႆႈၽေးသိုၵ်း မၢၼ်ႈမႃးမိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 1996-98။ ၽွင်းၼၼ်ႉၵူၼ်းပၢႆႈ မီး 3 သႅၼ်ပၢႆ ၊ ၵမ်ႈၼမ် ပၢႆႈၶဝ်ႈ ႁႃႁဵတ်း ၵၢၼ် မိူင်းထႆးသေတႃႉ ၸိူဝ်းၶဝ် ႁူဝ်ၵူၼ်းၼပ်ႉႁဵင်ၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇၵႂႃႇ ယူႇသဝ်းမႃး တေႃႇထိုင် ဝၼ်းၼႆႉ။ ၶၢဝ်းၶူဝ်းဝိတ်ႉၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ဢိုတ်းႁႅတ်ႉလႅၼ်လိၼ်ၵူႈႁူးလႄႈ ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇၸွမ်း။

ၸၢႆးသႅင်မိူင်း မင်းၵွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူင်းထႆးတွၼ်ႈၼိူဝ်/ ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်လူင် ႁူင်းပွႆႇသဵင် FM 99 ၵဵင်းမႆႇ လၢတ်ႈဝႃႈ-“ငဝ်းလၢႆးၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ မီးၵူၼ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉ ၼမ်မႃး၊ လႆႈဝႃႈၼမ်မႃးလိူဝ်ႁႅင်းဝႆႉသေ လီၵူဝ်ဝႆႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး မီးၶေႃႈ ၸီႉသင်ႇ ႁႂ်ႈၽူႈၵွၼ်းၸႄႈတွၼ်ႈ 10 ၸႄႈတွၼ်ႈ ဢၼ်မီးသၢပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ်  မိူင်းထႆးလႄႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ ၸပ်းၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ တၵ်းတေလႆႈၵမ်ၵိၼ်း ႁၢမ်ႈႁႄႉလႄႈထတ်းတူၺ်း ၵူၼ်းဢၼ်တေလၵ်ႉ ၶဝ်ႈမိူင်း၊ မိူၼ်ၼင်ႇလုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ်ႈမႃး။ သင်ဝႃႈမီးၵူၼ်းလၵ်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႆ တၵ်းတေလႆႈတီႉ ၺွပ်းသူင်ႇပွၵ်ႈၶိုၼ်း” ဝႃႈၼႆ။

မိူင်းၸိုင်ႈထႆးလႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးသၢပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ် တိတ်းၸပ်းၵၼ် ၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်ၵီႊလူဝ်ႊ။ တွၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းထႆးၼၼ်ႉ တင်ႈတႄႇၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းႁၢႆး၊ ၵဵင်းမႆႇ၊ မႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ တၢၵ်ႇ၊ ၵၢၼ်းၸၼပုရီး၊ ရၢတ်ႉၶျပုရီး၊ ၽဵတ်းပုရီး၊ ၶျုမ်းၽွၼ်း၊ ရၼွင်း၊ ပရႃႇၸူပ်ႇၶီးရီးၶၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တၢင်းယၢဝ်းမီး 2,401 ၵီႊလူဝ်ႊ (1,491) လၵ်း။ မီးသဵၼ်ႈတၢင်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ/ၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ် ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် 4 တီႈ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ႁူးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႅၼ်လိၼ် ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်မီး 36 တီႈ-ၼႆယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ပဵၼ်တင်ႈတႄႇပွတ်းတွၼ်ႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း ၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း မႃးတၢင်းၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းသၢတ်ႇ၊ လၢင်းၶိူဝ်း ၵႂႃႇတေႃႇထိုင် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်၊ ယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ မိူင်းမွၼ်း၊ တိူင်းတၼၢဝ်းသီ ႁိုဝ် တၼိၼ်းသႃႇရီ။