ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးလႅင်လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ဝဵင်းသိူဝ် ၸေႈတွၼ်ႈၵၢတ်ႇသႃ (ၵတႃႇ) တိူင်းၸေႈၵႅင်း ႁူမ်ႈၵၼ် ပူၵ်းပၵ်းႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ဝဵင်းသိူဝ် ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈ ၸမ်တေယဝ်ႉတူဝ်ႈ။
ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈသွၼ်းလေႃႇၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ဝဵင်းသိူဝ် ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈ ၼႆႉ သုင် 18 ထတ်း။ မေႃသွၼ်းႁၢင်ႈမေႃၶႅၵ်းႁၢင်ႈ သုမျိၼ်ႉတဵင်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၵေႃႉၶႅၵ်းပၼ်သေ ဝၼ်းတီႈ 14 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊပူၼ်ႉမႃး ဢဝ်ၶိုၼ်ႈမႃးဝဵင်းသိူဝ် (၀န်းသို) ။ ဝၼ်းတီႈ 6/8/2020 ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးလႅင် လႄႈၵူၼ်းမိူင်း တႄႇပူၵ်းပၵ်းႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ တီႈႁူဝ်ဝဵင်း ဝဵင်းသိူဝ်။
သိူဝ်ဝၼ်းၾႃႉ ႁူဝ်ပဝ်ႈၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးလႅင် လၢတ်ႈဝႃႈ – “ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈဝဵင်းသိူဝ် ဝဵင်းလဵဝ်ၵူၺ်း ။ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇလီတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶႃႈဢေႃႈ။ ၵွပ်ႈၼႆ ႁဝ်းၶႃႈတၵ်းလႆႈသႂ်ႇၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢဝ်မုၼ်ဝႆႉၶႃႈဢေႃႈ ”-ဝႃႈၼႆ။
တွၼ်ႈတႃႇတေပူၵ်းပၵ်းႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ႁဵတ်းသူၼ်မွၵ်ႇ တီႈလိုဝ်ႈယဵၼ်ၼၼ်ႉ ဢူးဝိၼ်းပူဝ်ႇ ၵူၼ်းဝဵင်းသိူဝ် လူႇပၼ်တီႈလိၼ်သုၼ်ႇတူဝ်မၼ်းၸၢႆး လွၵ်းၼိုင်ႈ လႄႈၵူၼ်းမိူင်းဝဵင်းသိူဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်သေ လူႇပၼ်လွၵ်းလိၼ်ထႅင်ႈလွၵ်းၼိုင်ႈ။
ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၼႆႉ ဢၢၼ်းတေပူၵ်းပၵ်းႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ ၼႂ်းႁၢင်လိူၼ်ဢေႃးၵတ်ႉသ် ၼႆႉဝႃႈၼႆ ။
ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ဝဵင်းသိူဝ် ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈ ၸဝ်ႈၽူႈဢၼ် ယိပ်းၵွင်ႈ တိုၵ်းလိုပ်ႈ ၵလႃးၼႃႈၽိူၵ်ႇ ၽွင်းပၢၼ် ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၸဝ်ႈသီႇပေႃႉ ၺႃးယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းပိုၼ်း ၽူႈႁတ်းငၢၼ် ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၼႂ်းပိုၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။
ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ဝဵင်းသိူဝ် ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈၼႆႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႃႇ လႄႈ ၸဝ်ႈၼၢင်းၻူၺ်းၽိဝ်ႇ။ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1862 ။ မီးပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ 7 ၵေႃႉ။ ၽွင်းဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 23 ပီၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉဝဵင်းသိူဝ်။ ဝၢႆးၼၼ်ႉပီၼိုင်ႈ လႆႈၵူပ်ႉၵူႈပဵၼ်ႁိူၼ်းၵၼ်တင်း ၸဝ်ႈသူၺ်ႇၵျီႇ လုၵ်ႈယိင်းၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸၢမ်ၵႃး။
ဝၢႆး ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းသီႇပေႃႉ ၺႃးဢိင်းၵလဵတ်ႈ တီႉၺွပ်း ယဝ်ႉ ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တိုၵ်းလိုပ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၼႃႈၽိူၵ်ႇ ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈပၢႆႈၵႂႃႇယူႇမိူင်းလႃႈ ၸၼ်းတႃ (ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇပီႈၼွင်ႉတႆး ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ) ၶၢဝ်းတၢင်း 30 ပီ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈပွၵ်ႈမႃးယူႇၸွမ်းၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ယွင်ႁူၺ်ႈၶိုၼ်းသေ မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈလူႉလွၼ်ႇၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇမိူဝ်ႈပီ 1965 ၽွင်းဢႃယုၸဝ်ႈ လႆႈ 103 ပီ။ ၶုမ်ၵုတ်းမၼ်းၸဝ်ႈမီးတီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။
