ၼမ်ႉဢမ်ႇလူၼ်ႉတီႈသုင်- တၢင်းဢမ်ႇဢုင်တီႈၵႅၼ်ႇ၊ ၼမ်ႉဢမ်ႇလိူဝ်ၾၢႆ-ၵႂၢႆးဢမ်ႇလိူဝ်ဢႅၵ်ႇ၊ ၼမ်ႉသႃႇတႃႈလီ-ၵူၼ်းမီးၸႂ်ၵီႈ၊ ၼမ်ႉသႂ်ၵႃႈလႂ်-ၸႂ်လီၵႃႈၼၼ်ႈ၊ ၼမ်ႉယူႇၵႂ်ႈ-ၾႆးယူႇၸမ်ၼႆ ၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇတႆးႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵိုင်ႇငၢမ်ႇဢွပ်းမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၽဝႃႉၸၢတ်ႈပၢၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းတႄႉတႄႉ ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။
မိူၼ်ၼင်ႇ ၼမ်ႉဢမ်ႇလူၼ်ႉတီႈသုင်- တၢင်းဢမ်ႇဢုင်တီႈၵႅၼ်ႇ ၼႆသေတႃႉ ပေႃးဝႃႈၵေႃႇသၢင်ႈ ၾၢႆၼႂ်းမိူင်းတႆးမႃး လၢႆလၢႆတီႈၸိုင် တီႈသုင်ၵေႃႈၼမ်ႉတေယိုင်ႈထိုင် ၼမ်ႉတေၼွင်းလူၼ်ႉ၊ တီႈလိၼ်ၵႅၼ်ႇၵေႃႈ ႁူႉတေယဵၼ်းပဵၼ်လိၼ်ၵူမ်ႇလိၼ်ပိူဝ်ႉ ပဵၼ်ၵူမ်ႇပဵၼ်ဢုင်မႃးဢမ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၼ်ဝႃႈၵိုင်ႇငၢမ်ႇၵၼ်တင်း ၽဝႃႉၸၢတ်ႈပၢၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈၵေႃႈတႆးႁူႉယူႇၼႆ တၢင်ႇၶေႃႈတႄႉဢမ်ႇသပ်းလႅင်း ထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်းႁႂ်ႈလႆႈၶဝ်ႈလိူင်ႈၶဝ်ႈတၢင်းၵႂႃႇၵွၼ်ႇ။
ၶူင်းၵၢၼ်တဵင်ၾၢႆၼိူဝ်ၼမ်ႉတူႈ တင်း ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ပိူင်လူင်မၼ်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ ၵျွၵ်ႉမႄးၼၼ်ႉ မၼ်းၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ဝႆႉလၢႆလၢႆၼႆ လၢႆၵေႃႉလၢႆၵူၼ်းတေမီးတၢင်းႁၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇ။ ဝႃႈလူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉ မၼ်းပၼ်ႇတူင်ႇထူင်ႇထူၺ်ႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵွင်ႉၼွင်ႇၵပ်းၵၢႆႇ ၽတ်ႉ မတ်ႉ ႁတ်ႉၵၼ်လၢႆၸိူဝ်ႉလၢႆပိူင်ဝႆႉ။
ပိူင်ပဵၼ်ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး ဢမ်ႇပႆႇပႃႈပေႃးႁိုင်ၼႆႉ ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈ 25/6/2020 ၼၼ်ႉ သိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ (တပ်ႉၶလယ 256 ဢဵၼ်ႁႅင်း မွၵ်ႈ 20 ၵေႃႉ)သွၵ်ႈတဝ်ထိူၼ်ႇသေ ၽႃႇႁိုၵ်ႉၺႃးၵၼ်တင်းသိုၵ်း RCSS/SSA ၸိူဝ်းပၵ်းပႂ်ႉဢဝ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ တႃႇပၢင်ၽဝ်ယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်းဝၼ်းသၢၼ်ၶတ်း ယႃႈမဝ်းၵမ်လုမ်ႈၾႃႉ (26/6/2020) ဢၼ်တေၸတ်း ပၢင်ၽဝ်ယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်းဢိူင်ႇႁၢႆးၵုၺ်၊ သွင်ၾၢႆႇလႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်မႃး ၼႂ်းဢိူင်ႇပုင်ႇဝူဝ်း၊ ဢိူင်ႇပၢင်ႇလေႃႉ၊ ဢိူင်ႇမေႃႇမႃ ၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ တင်ႈတႄႇဝၼ်းတီႈ 25-29/06/2020 ၊ ပၢင်တိုၵ်းၵိုတ်းလိုဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 26 ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းသၢၼ်ၶတ်းယႃႈမဝ်းၵမ်လုမ်ႈၾႃႉ ၼၼ်ႉဝၼ်းလဵဝ်။
ပၢင်တိုၵ်းမီးတီႈလႂ် ဢၼ်တုမ်ႉတိူဝ်ႉၵမ်းသိုဝ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း။ ယွၼ်ႉၽေးပၢင်တိုၵ်းသေ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ႁူဝ်ၵူၼ်း 700 ပၢႆ လႆႈပၢႆႈယၢၼ်ႁိူၼ်းယေးတီႈယူႇ ဝၢၼ်ႈသူၼ် ၵႂႃႇပိုင်ႈဢိင်ယူႇသဝ်း ၸွမ်းဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ ဝိႁၢရ်ၵၢၼ်ႇၵျွင်း။
မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 28/6/2020 လုင်းမွင်ႇၶႄႇ ဢႃႇယု 56 ပီ၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈဢႅၵ်ႉၵီး ဢိူင်ႇပၢင်ႇလေႃႉ ၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ထဵတ်ႈထၢမ်ပေႃႉထုပ်ႉ တီႈၼႂ်းဝၢၼ်ႈဢႅၵ်ႉၵီး ထိုင်တီႈပေႃး တၢႆလိုမ်း ႁိုဝ် ႁိမ်းၸမ်တၢႆ-ၼႆယဝ်ႉ။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၸၢႆးထုၼ်းဝိၼ်း ၽူႈတႅၼ်းသၽႃးၸႄႈမိူင်း ၶဵတ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈမၢႆ 1 ၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး လၢတ်ႈဝႃႈ- “လုင်းမွင်ႇၶႄႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းလဵင်ႉၵႂၢႆး ယူႇဝႆႉၼႂ်းသုမ်ႉ တၢင်းၼွၵ်ႈဝၢၼ်ႈ၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ၊ မၼ်းသမ်ႉပွၵ်ႈမႃးၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းဝၢၼ်ႈ၊ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ႁၼ်မၼ်းသေ တီႉၺွပ်းထဵတ်ႈထၢမ် ပေႃႉထုပ်ႉမၼ်း”- ၼႆယဝ်ႉ။
ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 29/6/2020 သိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ တပ်ႉၶလယ 23 ၵႂႃႇယိုဝ်းတၢႆ လုင်းသူႉ ဢႃႇယု 60 ပီ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈပၢင်ၵႅၼ် ဢိူင်ႇႁၢႆးၵုၺ် ၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး၊ ယိုဝ်းလူမ်ႉတၢႆၵႂႃႇ တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမေးၼၢင်းမၼ်း ပႃႈသူၺ်ႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈပၢင်ၵႅၼ်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸိုဝ်ႈပႃႈသႂ်ယူင်ႇ ဢႃႇယု 55 ပီ၊ ၺႃးမၢၵ်ႇၵွင်ႈတိူဝ်ႉဝၢတ်ႇၸဵပ်း တီႈၵုမ်ႇၵူၼ်ႈ-ၼႆယဝ်ႉ။
ဢိင်ဢဝ်လွင်ႈတၢင်းပိူင်ပဵၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ 3 ၵေႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင်သေ ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 10/07/2020 ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း လၢႆဝၢၼ်ႈလၢႆဢိူင်ႇ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၼပ်ႉႁူဝ်မိုၼ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတူင်ႉၼိုင် လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇၼႄၵၢင်ၸႂ် သၢၼ်ၶတ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်မၢၼ်ႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း၊ ပေႃႉထုပ်ႉ ၶႃတူဝ်ၶႃၸႂ် ၶႃႈႁႅမ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၽွင်းႁၢင်လိူၼ်ၵျုၼ်ႊပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ။
တီႈပၢႆႉလိၵ်ႈဢၼ်ပူၵ်းသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တႅမ်ႈဝႆႉတႅၵ်ႇလႅင်းဝႃႈ- ႁဝ်းဢမ်ႇလူဝ်ႇသိုၵ်း တပ်ႉမတေႃႇမိူၵ်ႈ ၶႃႈႁႅမ်ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ယိုဝ်းၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးတၢင်းၽိတ်း တၢႆ/မၢတ်ႇ။ ပႃႈသႂ်ယူင်ႇ ဢႃႇယု 55 ပီ ထုၵ်ႇသိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇယိုဝ်းမၢတ်ႇ။ လုင်းသူႉ ဢႃႇယု 60 ပီ ထုၵ်ႇသိုၵ်း တပ်ႉမတေႃႇယိုဝ်းတၢႆ၊ လုင်းမွင်ႇၶႄႇ ဢႃႇယု 56 ပီ ထုၵ်ႇသိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇပေႃႉထုပ်ႉ- လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ဝၢႆးပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ ၼႂ်းဝၼ်းၼၼ်ႉ ယၢမ်းဝၢႆးဝၼ်း ၾၢႆႇသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေၸႅင်ႈၵႂၢမ်းၵၢဝ်ႇႁႃဢဝ်လိူင်ႈ (ၸွႆးတြႃး) ၽူႈၼမ်းပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ် 3 ၵေႃႉ- (1) လုင်းတၢၼ်းမွင်ႇ ၊ (2) လုင်းၸေႃးတိၵ၊ (3 ) လုင်းဢႃလိယျ- ၶၢဝ်းၶူဝ်းဝိတ်ႉ 19 ၽွင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁၢမ်ႈၵူၼ်းၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်၊ ဢိင်ဢၢင်ႈဝႃႈ ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉ ႁွင်ႉႁူၺ်းသူၼ်းၸူဝ်းၵူၼ်း ၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်- ဝႃႈၼင်ႇၼႆ။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းလုမ်း PI ၾၢႆႇၵမ်ႉထႅမ်ၶၵ်ႉၵၢၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လၢတ်ႈဝႃႈ- “လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၶဝ်မီးလွင်ႈလိူတ်ႇမႆႈ တႄႉတႄႉ မီးပၼ်ႁႃတႄႉတႄႉလႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇမႃးၼႄၵၢင်ၸႂ်။ လွင်ႈၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵေႃႈလီပၼ်ႁႅင်း၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇပိုတ်ႇပၼ်ဝႆႉဝွင်ႇတၢင်းၸိူင်ႉၼႆၸိုင် ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈတေ ဢမ်ႇႁူႉလၢႆးၵႄႈၶႆသေ ၸၢင်ႈၵႂႃႇၸႂ်ႉလၢႆးတၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇပိူင် လၢႆးႁၢဝ်ႈႁႅင်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ။ လၢႆးၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လၢႆးလီဢိူဝ်ႈၼႆ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ ၶဝ်လူဝ်ႇလႆႈႁူႉသေ လူဝ်ႇလႆႈႁႃတၢင်းၵႄႈလိတ်ႈ ပၼ်”- ဝႃႈၼႆ။
မၼ်းၸဝ်ႈ သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ- “ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈယွၼ်း ဢၼုၺၢတ်ႈသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ် ၼႆၵေႃႈ လွင်ႈဢမ်ႇယွၼ်းဢၼုၺၢတ်ႈသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီဝႆႉပဵၼ်ပၼ်ႁႃယႂ်ႇသေ ပၼ်ႁႃၶွင်ၵူၼ်းမိူင်းၼႆႉသမ်ႉဝႆႉပဵၼ်လွင်ႈလဵၵ်ႉ၊ မၼ်းဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယွၼ်းဢၼုၺၢတ်ႈသေ မႃးဢဝ်လိူင်ႈၼႆႉ တေလႆႈပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းထီႉ 2 ၵူၺ်း၊ လွင်ႈတၢင်းထီႉ 1 ဢၼ်လူဝ်ႇၵႄႈၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ပၼ်ႁႃ လွင်ႈလိူတ်ႇမႆႈၶွင်ၵူၼ်းမိူင်းဢိူဝ်ႈ။”
ပၼ်ႁႃမၢၵ်ႇယုမ်ႁႆလူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၵႃႈပူၼ်ႉမႃး ယူႇတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတုၵ်းယွၼ်းမႃး တႃႇသေႇဝႃႈ ႁႂ်ႈၵႄႈလိတ်ႈၵၢၼ်မိူင်း လူၺ်ႈလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း၊ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈဢဝ်လၢႆးႁုၵ်းႁၢႆႉၵၢၼ်သိုၵ်းသေ ၵႄႈလိတ်ႈတေႃႇၵၼ်၊ ပေႃးဢမ်ႇၼၼ် တေပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၼႂ်းမိူင်း ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇတူဝ်ႈ ဢမ်ႇယဵၼ်ဢမ်ႇဝၢႆး။
“ပေႃးၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ပၼ်ႁႃၵူၼ်းမိူင်း ၸွမ်းၼင်ႇလၢႆးၵတ်းယဵၼ်ၸိုင် ပိူဝ်ႈတႃႇတေၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈ လၢႆးသိုၵ်းလၢႆးသိူဝ်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇမီး၊ ၵႃႈပူၼ်ႉၵွၼ်ႇပႃႈလင်မႃးၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢမ်ႇဢဝ်လၢႆးၵၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇဢဝ်လၢႆးၵတ်းယဵၼ်သေၵႄႈလိတ်ႈလႄႈ မၼ်းၸင်ႇမီးမႃးသိုၵ်းသိူဝ်ဢိူဝ်ႈ။ ၼင်ႇႁိုဝ်မိူဝ်းၼႃႈ ပေႃးတေဢမ်ႇမီးသိုၵ်းသိူဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈႁႃလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း၊ လၢႆးဢၼ်ၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉသေ ၵႄႈလိတ်ႈၵႂႃႇဢိူဝ်ႈ” ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် တိုၵ်းသူၼ်းၼင်ႇၼႆ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈ 13/07/2020 ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး 36 ၸုမ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ဢွၵ်ႇၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၵမ်ႉထႅမ်ပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ် ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းၵျွၵ်ႉမႄး မိူဝ်ႈ 10/07/ 2020 ဢၼ်တုၵ်းယွၼ်း လွင်ႈပဵၼ်ထမ်းတြႃး တႃႇၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းထုၵ်ႇသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ယိုဝ်းတၢႆ၊ ၶႃၸႂ်လႄႈလႆႈဝၢတ်ႇၸဵပ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 29/06/2020 ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ။
လွင်ႈလႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ် ဝူင်ႈၵၢင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တင်းသိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ မၼ်းၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵၼ်တင်း ၶူင်းၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉတူႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၾၢႆယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်။
ၼႂ်းၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး 36 ၸုမ်း လၢတ်ႈပႃးဝႃႈ- ပၢင်တိုၵ်းလႄႈလွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ် သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း 600 ပၢႆ၊ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈ၊ ၼၢင်းယိင်းလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႆႈပၢႆႈၽေးၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်းဝၢၼ်ႈလႄႈ ၵမ်ႈၼမ်ၵႂႃႇပိုင်ႈႁူမ်ႈယင်ႉလိုဝ်ႈ ဝႆႉတီႈဝတ်ႉသေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈယူႇႁၢင်ႇယၢၼ်ၵၼ် ၸွမ်းပိူင်တိုဝ်းၵမ်းလွၵ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈၸိူဝ်ႉမႅင်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ-19 ၼႆယဝ်ႉ။
လွင်ႈပူၼ်ႉသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ လိုၼ်းသုတ်းၼႆႉ ယင်းၸီႉၸႅင်ႈၼႄလွင်ႈဝႃႈ မီးၽေး တုမ်ႉတိူဝ်ႉႁၢဝ်ႈႁႅင်း။ ၶူင်းၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈၾၢႆၼႆႉ မၼ်းယႃႉၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃဝယႂ်ႇလူင်ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး မၼ်းပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်မီးပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ဝႆႉ၊ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းမႃးဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၶူင်းၵၢၼ်ၵေႃႈ ႁဵတ်းလွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ႁုၵ်းႁၢႆႉၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း လူၺ်ႈဢမ်ႇႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းသင်။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ႁဝ်းၶႃႈတုၵ်းယွၼ်းထႅင်ႈဝႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းပႅတ်ႈၶူင်းၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းလၢင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉဝႆႉ၊ မိူဝ်ႈလႂ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း မီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇလႄႈ မီးၵၢၼ်ၸႅၵ်ႇၽႄဢႃႇၼႃႇ ၼႂ်းလွၵ်းပိူင် ၽွင်းငမ်းမိူင်း ပိူင်ပိုင်းလၵ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႂ်ႇသေ ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈမီးသုၼ်ႇလႆႈ တႃႇႁႄႉၵင်ႈ တီႈလိၼ်လႄႈၶူဝ်းတိုၼ်း သၽႃဝၶဝ်မႃးယဝ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈၶပ်းၶိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ- ၼႆယဝ်ႉ။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၸၢႆးႁေႃသႅင် ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး (SHRF) လၢတ်ႈဝႃႈ- “ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ တီႈၾၢႆယေးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈသိုၵ်းသိူဝ်၊ မီးၵၢၼ်ယႃႉ ၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃႇဝ၊ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၶူင်းၵၢၼ်တဵင်ၾၢႆ ဢဝ်မႄႈၼမ်ႉႁဵတ်းၾၢႆၾႆးၾႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတေမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ သၽႃႇဝလႄႈတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းပႃး၊ ပေႃးဝႃႈၶဝ်ႁဵတ်းယဝ်ႉၼႆ မူႇဝၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇႁိမ်းၸမ်ၼၼ်ႉ တေၺႃးၼမ်ႉထူမ်ႈပႅတ်ႈၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၼမ်ႉၵေႃႈတေယိုင်ႈၶိုၼ်ႈ ထိုင်ပႃးဝဵင်းသီႇပေႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ၼႆႉၵေႃႈတေတုမ်ႉတိူဝ်ႉႁၢဝ်ႈႁႅင်း။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ ႁဝ်းၶႃႈတုၵ်းယွၼ်း ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶွမ်ႊပၼီႊၶဝ်ထွၼ်ဢွၵ်ႇ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း-ၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈၶဝ်မႃးလူင်းတိုၼ်း မၼ်းမိူၼ်ၸိူင်ႉၶဝ်ၵမ်ႉထႅမ် ပၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မိူၵ်ႈလိူင်းတေႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉၵူၺ်း၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶဝ်ထွၼ်ဢွၵ်ႇပၼ်။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈ တူင်ႇဝူင်းၵမ်ႇၽႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ႁပ်ႉႁူႉလွင်ႈၸဵပ်းသႅပ်ႇၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ၊ ဢၼ်လႆႈၸဵပ်းမႃးပီယၢဝ်း ၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉ မႃးတေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ ယင်းတိုၵ်ႉမီးယူႇ၊ ပေႃးမီးပၢင်တိုၵ်းတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ လႆႈၺႃးၸၢၵ်ႇ ၺႃးၶီႈသူမ်ႈမၼ်းၸွမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈလူလွမ်တူၺ်းထိုင် ၸိူဝ်းၼႆႉၽွင်ႈ။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၸၢင်ႈမူၼ်ႉမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ၊ တေၸၢင်ႈဢဝ်လိူင်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈသေ ပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်ႁႅင်းဢီးထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁဝ်းၶႃႈၸင်ႇလႆႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ- ၼႆယဝ်ႉ။
ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၶႃႈ သၢၼ်ၶတ်းလွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတၢင်းသင်သေ သူၼ်းသႄႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းလႄႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်း။ ပိူင်လူင်မၼ်း ႁဝ်းၶႃႈတိုၵ်းသူၼ်းထိုင်ၶွမ်ႊပၼီႊၼွၵ်ႈမိူင်း ႁႂ်ႈထွၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်းၵၢၼ်ႁူမ်ႈလူင်းတိုၼ်းလၢင်း ၵေႃႇသၢင်ႈ ၶူင်းၵၢၼ်ၾၢႆယေးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ် ပိူဝ်ႈတႃႇငိူင်ႉဝႄႈ လွင်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈသၢင်ႈတၢင်းၽိတ်းယႂ်ႇလူင် ၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ လၢတ်ႈပႃးၼင်ႇၼႆ။
ၶွမ်ႊပၼီႊလၢႆဢၼ် ၸိူဝ်းႁူမ်ႈလူင်းတိုၼ်း ၾၢႆယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်ၼႆႉ မီးမိူၼ်ၼင်ႇ- ၶွမ်ႊပၼီႊသဝိတ်ႊၸိူဝ်ႊလႅၼ်ႊ Switzerland’s Stucky SA ။ ၾရင်ႊသဵတ်ႊ France’s IPGRB ။ ၶႄႇ China’s Yunnan Machinery Import and Export Co. Ltd. တင်း Zhejiang Orient Engineering လႄႈၵျပၢၼ်ႊ Japan’s Toshiba and High Tech Concrete Technology Co Ltd. ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၾၢႆယေးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်ၼႆႉ တႄႇၵေႃႇသၢင်ႈမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 2008 ၊ ၽွင်းႁူဝ်ပီ 2020 မႃးၼႆႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉပဵၼ်ၶၢဝ်း ၸိူဝ်ႉမႅင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ -19 လၢမ်းၽႄႈတူဝ်ႈလူၵ်ႈသေ လၢႆဝၢၼ်ႈလၢႆမိူင်း မီးၵၢၼ် Lockdown ဢိုတ်းဝၢၼ်ႈဢိုတ်းမိူင်း ဢိုတ်းပိုၼ်ႉတီႈၵေႃႈ ၶွမ်ႊပၼီႊဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၼႆႉ ယင်းသိုပ်ႇႁဵတ်းယူႇဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇယင်ႉ။
ၶူင်းၵၢၼ်ၾႆးၾႃႉႁႅင်းၼမ်ႉ (ၾၢႆယႄးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်)ၼႆႉ တေႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈႁႅင်းၾႆးၾႃႉ 280 မႄႊၵႃႊဝတ်ႊ။ ပေႃးဝႃႈၵေႃႇသၢင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈမႃးၸိုင် ဢၢင်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉၾၢႆၼႆႉ ၼမ်ႉတေယိုင်ႈၶိုၼ်ႈ 60 ၵီႊလူဝ်ႊမီႊတိူဝ်ႊ ၸွမ်းသၢႆမႄႈၼမ်ႉ တေႃႇထိုင်ဝဵင်းသီႇပေႃႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၼမ်ႉတေလုပ်ႇထူမ်ႈ ပႅတ်ႈ လၢႆဝၢၼ်ႈလၢႆဢိူင်ႇလႄႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းမႃးလၢႆႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ၵႃႈၵွၼ်ႇပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းယူႇသၢင်ႈသဝ်းၸွမ်းသၢပ်ႇ မႄႈၼမ်ႉတူႈ ၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁူဝ်ႁဵင် ဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းမႃးႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း။
ၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင် ၸုမ်းပၵ်းတႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉၸိုင်ႈတႆး လၢတ်ႈဝႃႈ- “ၾၢႆလင်ၼႆႉ မီးၾၢႆႇတႂ်ႈဝၢၼ်ႈ တႃႈလူင် 15 ၵီႊလူဝ်ႊ။ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၽွင်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၼႆႉ လႆႈငိၼ်းဝႃႈ ၶဝ်တေႃႉၶူဝ်းၵႂႃႇ၊ ၵႂႃႇၸၢမ်းၼမ်ႉ၊ ပႂ်ႉတူၺ်းၼမ်ႉမၼ်း၊ ၶဝ်ၵႂႃႇႁူပ်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈသေ ထၢမ်ပၼ်လွင်ႈငိုၼ်းသၢႆႈတႅၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။ လွင်ႈပၼ်ငိုၼ်းၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၼႆႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵမ်ႈဢေႇၶႂ်ႈဢဝ်၊ ၵမ်ႈၼမ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈဢဝ်။ ၵူၼ်းၵမ်ႈဢေႇဝႃႈ ပေႃးပိူၼ်ႈမႃးႁဵတ်းၾၢႆမႃး ႁဝ်းၵေႃႈတေလႆႈပၢႆႈယူႇယဝ်ႉ ၶႅၼ်းသေႁဝ်း ဢမ်ႇလႆႈသင်။ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉဝႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇလူဝ်ႇဢဝ်သေဢိတ်း၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈတီႈဝၢၼ်ႈတႃႈလူင်တႄႉ ပႆႇတူၵ်းလူင်းဝႃႈတေဢဝ်၊ ၵူၼ်းမိူင်းပဵၼ်ဝႆႉယူႇၸိူင်ႉၼၼ်- ဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢၼ်တူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်းယူႇၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊမိူင်းမၢၼ်ႈၵူၺ်း။ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉ ၶွမ်ႊပၼီႊၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် မၼ်းပႆႇၶဝ်ႈမႃးလႆႈ၊ ၶွမ်ႊပၼီႊၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊ လူင်းတိုၼ်းပၼ်ငိုၼ်း။ လွင်ႈတေႃႉၶူဝ်း၊ ၵႂႃႇႁူပ်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ပဵၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊ/ ၵူၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၾၢႆႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈတႄႉ ၶဝ်တေလႅပ်ႈၵႂႃႇႁူပ်ႉပႃး တႅၼ်းၽွင်း သၽႃးၵျွၵ်ႉမႄးၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ၊ ၶဝ်ဢမ်ႇၼႄတူဝ်လီလီ၊ ၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁွင်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈမႃးၶွၼ်ႈတုမ် ၵၼ်သေႁဵတ်း၊ ၶဝ်ၵႂႃႇၸူးၵူၼ်းလူင်မၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈသေ ၵႂႃႇဢုပ်ႇၵမ်းသိုဝ်ႈ-ဝႃႈၼႆ။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ ၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင် လၢတ်ႈဝႃႈ- “ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸွမ်း ၾၢႆဢၼ်လဵဝ်တႄႉဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ မၼ်းတေပဵၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းတၢင်းလတ်း ဢၼ်မိူင်းၶႄႇတေႁဵတ်း တၢင်းရူတ်ႉၾႆး၊ သမ်ႉၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်တေမႃးၸၼ်ၶူင်းၵၢၼ်သေ မႃးႁဵတ်း BRI ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵွတ်ႇလူၵ်ႈ၊ မၼ်းတေၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပႃးၵမ်ႈၽွင်ႈ” -ဝႃႈၼႆ။
ၸၢႆးထမ်ႈဢၢႆႈ ၵူၼ်းသီႇပေႃႉ လၢတ်ႈၼႄငဝ်းလၢႆးၶူင်းၵၢၼ်ၾၢႆဝႃႈ- “မိူဝ်ႈလဵဝ် ၶဝ်ႁဵတ်းဝႆႉ ၵွင်မၢၵ်ႇႁိၼ်၊ တႅၼ်ႈၾၢႆၵေႃႈၶဝ်တႄႇၵေႃႇယဝ်ႉ၊ သဝ်လၵ်းၾႆးၾႃႉႁႅင်းသုင်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁဵတ်းယဝ်ႉမူတ်းယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းၽွင်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၼႆႉ တီႈယေးယႂႃႇၼႆႉဢမ်ႇၵိုတ်း၊ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ယူႇ။ ၶဝ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇတႃႇသေႇ ဢမ်ႇၵိုတ်းသေပွၵ်ႈ၊ တွၼ်းသေဝႃႈၶဝ်ႁဵတ်းထိူင်း ဢိတ်းၼိုင်ႈႁႃႉ မွၵ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်း။ တီႈဝႆႉၵွင်မၢၵ်ႇႁိၼ်၊ ႁူင်းတီႈလိုဝ်ႈသဝ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈသူၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢၢင်ႈဝႃႈပဵၼ်တီႈလိၼ် ၾၢႆႇပႃႇမႆႉၼႆသေ ႁုပ်ႈယိုတ်းဢဝ်ပႅတ်ႈ၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵေႃႈမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူဝ်ႁႄသေဢမ်ႇႁတ်းဝႃႈသင်- ဝႃၼႆ။
လွင်ႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ ၸၢႆးထမ်ႈဢၢႆး ပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ- ပေႃးတူၺ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၵမ်းသိုဝ်ႈတႄႉ မိူၼ်ဢမ်ႇပေႃးၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းတၢင်းၵၢၼ်မိူင်းတႄႉ မၼ်းၵေႃႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈယူႇ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈပၼ် ၶွမ်ႊပၼီႊၶဝ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ တူင်ႉၼိုင်ၵႂႃႇၵႂႃႇမႃးမႃး၊ ပေႃးဢမ်ႇမီးၶူင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တႃႇၶဝ်တေမႃးယူႇမႃးသဝ်း ၵေႃႈတေဢမ်ႇမီး-ၼႆယဝ်ႉ။
“ဢၼ်လႆႈမႆႈၸႂ် ပဵၼ်လွင်ႈၼမ်ႉထူမ်ႈ။ ၾၢႆၼႆႉပေႃးတဵင်ယဝ်ႉ ဢၼ်တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵမ်းသိုဝ်ႈ တူၵ်းၵိၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈတႃႈလူင်၊ ၶူဝ်းသူၼ်ၶူဝ်ႁိူၵ်ႈၶဝ်တေထူမ်ႈၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ၶႂ်ႈတုၵ်းယွၼ်းတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႃႈ ၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၼႆႉ ႁႂ်ႈၵိုတ်းဝႆႉၵွၼ်ႇ၊ ႁဝ်းၶႃႈႁဵတ်း ၵၢၼ်မိူင်းဢွၼ်တၢင်း၊ ပေႃးၵၢၼ်မိူင်းတႅတ်ႈတေႃးယဝ်ႉ ၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၼႆႉ ထုၵ်ႇလီႁဵတ်းႁႃႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီႁဵတ်းႁႃႉ ႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး တင်းတူဝ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးတႅပ်းတတ်း” ။
ၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၼႆႉ တၢင်းသုင်တေမီး 280 မီႊတိူဝ်ႊ။ ဝၢႆးၼႆႉမႃး ပေႃးမီးသုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်း ႁင်းၵူၺ်း၊ ထုၵ်ႇလီႁဵတ်းတႅမ်ႇလိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈႁဵတ်း၊ ယႃႇႁႂ်ႈတိူဝ်ႉၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းလႆႈယူႇ၊ မၼ်းယူႇတီႈႁဝ်းၵူၺ်း။ ပေႃးၶဝ်ႁဵတ်းတႅမ်ႇတႄႉ တေဢမ်ႇတိူဝ်ႉဝၢၼ်ႈတႃႈလူင်- ၸၢႆးထမ်ႈဢၢႆး ယင်းၸီႉၸမ်ႈၼႄႉၼမ်း ပႃးၼင်ႇၼႆ။
ၾၢႆၼမ်ႉတူႈ 3 ၾၢႆ ယူႇၼႂ်းၵႄႈၼမ်ႉသၼ်ႇ-သီႇပေႃႉ-ၼွင်ၶဵဝ်-ၵျွၵ်ႉမႄး-ပၢင်ႇဢူႈ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ။ ၼိူဝ်ၼမ်ႉတူႈ ၾၢႆၼမ်ႉတူႈမၢႆ-1 ႁွင်ႉဝႃႈ ၾၢႆၵိုင်ႇၵၢင် မီးၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ်၊ ၶွမ်ႊပၼီႊမိူင်း ၼေႃႊဝေႊ လူင်းတိုၼ်း၊ ႁႅင်းၾႆးၾႃႉတေဢွၵ်ႇ 700 မႄႊၵႃႊဝတ်ႉ။
ၾၢႆၼမ်ႉတူႈမၢႆ-2 ႁွင်ႉဝႃႈ ၾၢႆၽၢၵ်ႈၼိူဝ် ယူႇၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး၊ ၶွမ်ႊပၼီႊၵျိူဝ်ႊမၼီႊ၊ သဝိတ်ႊသိူဝ်ႊလႅၼ်ႊ လႄႈၵျပၢၼ်ႇ တေမႃးလူင်းတိုၼ်း၊ ႁႅင်းၾႆးၾႃႉတေဢွၵ်ႇ 280 မႄႊၵႃႊဝတ်ႉ လႄႈ 308 မႄႊၵႃႊဝတ်ႉ။ ၾၢႆၼမ်ႉတူႈမၢႆ-3 ႁွင်ႉဝႃႈ ၾၢႆၼမ်ႉတူႈ ယူႇၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ၊ ႁႅင်းၾႆးၾႃႉတေဢွၵ်ႇ 100 မီႊၵႃႊဝတ်ႉ။
မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 2019 ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆ မိူင်းၶႄႇ လႆႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်း ၸွမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မၢၼ်ႈ လႄႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈလူင်းတိုၼ်းလၢင်းမႂ်ႇ ၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၾႆးၾႃႉ ၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉၶူင်း ဢိၵ်ႇပႃးမႄႈၼမ်ႉပွၼ် တင်း မႄႈၼမ်ႉမၢဝ်း လႄႈ ၼမ်ႉတူႈ။ လွင်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၼႆႉ တေဢမ်ႇၵႃးၶူင်းၵၢၼ် သၢင်ႈၾၢႆပိူင်လဵဝ်၊ တေပႃးၸဵမ် ၶူင်းၵၢၼ်ဝေႃႇႁႄႈ ထၢၼ်ႇငိူၵ်ႈလႄႈတေႃႈၼမ်ႉမၼ်းၵႅတ်ႉ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၾႆး၊ သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၵႃးလႄႈ ၶူင်းၸၢၵ်ႈၶူင်းၵၢၼ် ဢၼ်တေမႃးတင်ႈတီႈလိၼ်လႅၼ် မိူင်းတႆး-မိူင်းၶႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20 ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ 2020 ၶၢဝ်ႇ Study Rise ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ- မိူင်းမၢၼ်ႈ လူင်းလၢႆးမိုဝ်း တင်းမိူင်းၶႄႇ လူၺ်ႈ (သဵၼ်ႈတၢင်းသၢႆဢႅဝ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး/ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵွတ်ႇလူၵ်ႈ Belt & Road Initiative-BRI)- (ၸွမ်းတၢင်းပႆပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶႄႇ တင်းမၢၼ်ႈ China Myanmar Economic Corridor-CMEC) တွၼ်ႈတႃႇသၢင်ႈၶူင်းၵၢၼ် 33 ဢၼ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ ၶူင်းၵၢၼ်ဢီႈသင်လၢႆလၢႆ။
ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းလၢင်း သၢင်ႈၶူင်းၵၢၼ်လူင် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တေႃႈလဵဝ်တေလႆႈယူႇတႂ်ႈ ၸတ်းၵၢၼ် (တၢင်းပႆပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶႄႇတင်းမၢၼ်ႈ China Myanmar Economic Corridor-CMEC) ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၵူႈသၢႆ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢိၵ်ႇပႃးမႄႈၼမ်ႉၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵူႈသၢႆ တေလႆႈယူႇတႂ်ႈ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၽွင်းငမ်းၸတ်းၵၢၼ်တႂ်ႈ CMEC ၼႆႉမူတ်းယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈသၢင်ႈရူတ်ႉၾႆး သၢင်ႈၶူင်းၸၢၵ်ႈ ၶူင်းၵၢၼ်လူင် ဢမ်ႇဝႃႈတီႈလႂ် လူဝ်ႇႁႅင်းၾႆးၾႃႉလႄႈ ထၢၼ်ႇငိူၵ်ႈဢမ်ႇႁၢင်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈမိူင်းၶႄႇ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းတႃႇႁဵတ်းၶူင်းၵၢၼ် 33 ၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉ တိုၼ်းတေလႆႈပႃး ၶူင်းၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆလႄႈ ထၢၼ်ႇငိူၵ်ႈ- ၼႆယဝ်ႉ။
