လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်လႄႈ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵၼ်မႃးၸိူင်ႉႁိုဝ်?

မိူင်းၸိုင်ႈတႆး ႁူမ်ႈႁွမ်းဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸွမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ၊ ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မႃးသေတႃႉ မိူဝ်ႈလဵဝ် ၶၢဝ်းလႆႈမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 70 ပီပၢႆယဝ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းယင်းပႆႇမီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼိမ်သဝ်း။ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆးၵေႃႈ မီးမႃးလၢႆသိုပ်ႇလၢႆပၢၼ်။

ၵွပ်ႈၼႆ မိူဝ်ႈၽွင်း 1957 တေႃႇထိုင် 1960 ပၢႆပၢႆၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈသင်၊ ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် သူၼ်ၸႂ်ၶဝ်ႈၸႂ်ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသေ ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၼၼ်ႉ လွင်ႈတၢင်းမၼ်းပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၽႂ်သူၼ်းတုမ်။ လွင်ႈၼႆႉ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ်၊ ၽူႈၵွၼ်းလုမ်း PI ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းမိူင်း ဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

ထၢမ်-ၽွင်းၼၼ်ႉ (ၸူဝ်ႈၸႃႈ 1957 တေႃႇထိုင် 1960 ပၢႆပၢႆၼၼ်ႉ) ၵိူတ်ႇပိူင်ပဵၼ်သင်၊ ၵွပ်ႈသင်လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵမ်ႈၼမ် ဢွၵ်ႇၸႂ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသေ ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ?။

တွပ်ႇ-ပေႃးဝၢႆးသေမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈလႆႈၵွၼ်းၶေႃ တီႈဢိင်းၵလဵတ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ ၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်ႈမႃးမိူင်းတႆး၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ယၢင်းၵေႃႈသမ်ႉလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသေ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးထႅင်ႈ။ ပေႃးၸိူင်ႉၼႆ မိူင်းတႆးၼႆႉတိုၼ်းဝႃႈ ဢမ်ႇၵတ်းဢမ်ႇယဵၼ်၊ ပေႃးယၢင်းတင်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်ႈမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈၼႄလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉ သေ ၶိုၼ်ႈမႃးယိုတ်း(သိမ်း)မိူင်းတႆး။ ပေႃးယိုတ်းမိူင်းတႆးယဝ်ႉၵေႃႈ လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း လွင်ႈလူလၢႆၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမႃးၸွမ်း။

ပေႃးမႃးၸွမ်းၵေႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်တႅမ်ႈလိၵ်ႈသေသၢၼ်ၶတ်းမီး ဢူးထုၼ်းမိၼ်ႉ (တွင်ႇၵျီး၊ တႅမ်ႈလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ရှမ်းပြည်နှင့်စော်ဘွား၊ သျှမ်းပြည်ဘယ်လ၊ ခွဲရေးတွဲရေးပြဿနာ၊ ရှမ်းပြည်နယ်၏ နစ်နာချက်များ၊ ပြည်ထောင်စုတွင်းမှ တန်းတူသောရှမ်းပြည်၊ ရှမ်းပြည်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၊ ပြည်ထောင်စုစစ်စစ်မူ)၊ ၸဝ်ႈၶိူဝ်းသိူဝ် (တႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆး “ ၶိူဝ်းတႆး မိူင်းတႆး 1947 ။ လၢႆးၾၼ်းမိူင်း 1957 လႄႈ ႁူႉတူဝ်တႃႉတႆး 1958” ။

ပေႃးတူၺ်းလွင်ႈတူင်ႉၼိုင် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် တႄႇဢဝ် 1957 တေႃႇ 60 ပၢႆၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈႁၼ် လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ်ၶဝ်တႅမ်ႈဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈတႆးၼုမ်ႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ (ႁွင်ႉၸဝ်ႈၸၢင်ႉ) ၶဝ်တႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး (ၸၢႆးပၼ်)ၶဝ်တႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉပၢႆးဝူၼ်ႉၶဝ်ၶႅမ်ႉတႄႉတႄႉ။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်ယူႇၼႂ်းဢေႃးၸႃႇလိၵ်ႈလၢႆးၸိူဝ်းၼႆႉသေယႂ်ႇမႃး။

ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် 1958 ပေႃးၸဝ်ႈၼွႆႉ (သေႃးၼၼ်ႇတ) လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ၊ တင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ယဝ်ႉၵေႃႈ ဝၢႆးၼႆႉမႃးဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၸၢႆးထုၼ်းဢေး (မိူင်းၼၢင်း) ဢၼ်တိုၵ်ႉယဝ်ႉၾၢႆႇမၢႆမီႈၵေႃႈၶဝ်ႈ မႃးၸူးတီႈၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် မိူင်းပၼ်ႇ ၸင်ႇသိုပ်ႇၶဝ်ႈမႃးတီႈပၢင်တွင်း။ ၵမ်းၼႆႉ ၸဝ်ႈၼွႆႉၸင်ႇလၢတ်ႈတီႈ ၸၢႆးထုၼ်းဢေး ဝႃႈ- ႁႂ်ႈပွၵ်ႈမိူဝ်း သူၼ်းတုမ်ထႅင်ႈ၊ ပေႃးမိူဝ်းသူၼ်းတုမ်ထႅင်ႈၵေႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉၶဝ်ႈမႃး တင်းၼမ်။

[1959 ၸွမ်းၼင်ႇလႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈမိူဝ်းသူၼ်းတုမ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ်လႄႈ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၼႂ်းဝဵင်းသေ ၸၢႆးထုၼ်းဢေး ၸင်ႇမိူဝ်းၵပ်းသိုပ်ႇဝႆႉၸၢႆးပၼ် (ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး) ၊ ၸၢႆးယွတ်ႈ ၶဝ်သေယဝ်ႉ ၸူဝ်းႁွင်ႉဢဝ်ၸဝ်ႈၵျေႃႇထုၼ်း (ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း) မိူင်းယႆလႄႈ ၸၢႆးၵျေႃႇၸိင်ႇ (ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ) သီႇပေႃႉၶဝ်ပႃးမႃးၸွမ်း လွႆဢၢင်ႇၶၢင်။]

ၼႂ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵမ်ႈၼမ် ၶဝ်တင်ႈၸိုဝ်ႈသိူဝ်သေမႃး။ ၵေႃႉတင်ႈပၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇၼႃႇၵိင်ႇ (ၸဝ်ႈၽူႈယၢမ်ႈၼင်ႈဝတ်ႉမႂ်ႇ သႃထုပရႃႇတိတ်ႇ မိူင်းၵွၵ်ႇ)၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉမီး ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း (ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇမိူဝ်ႈယိုတ်း တၢင်ႉယၢၼ်း)၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၼ်ႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ (ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢၼ်မႃးၶဝ်ႈတီႈပၢင်တွင်း ပႆႇပႃးၸဝ်ႈၸၢင်ႉ။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇတင်ႈၸိုဝ်ႈသိူဝ်သေမႃးၶဝ်ႈမီး ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း (ၶုၼ်ၵျႃႇၼူႉ)လႄႈ ၶုၼ်တေႃႇတႃႇ။

ၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးယူႇၼႂ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်သေ ဝၢႆးၼႆႉမႃး 1960 ၶဝ်ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်သေ မႃးတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ (SSIA) ၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်မႁႃႇ မိူင်းယႆ ဢွၼ်ႁူဝ် (ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင်)၊ ၵႅမ်ပဵၼ်ၸၢႆးထုၼ်းဢေး (ၵမ်ႉႁူဝ်ပဝ်ႈ)။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၶဝ်တိုၵ်ႉတင်ႈၸိုဝ်ႈ သိူဝ်ၵၼ်ယူႇ၊ ၸၢႆးၵျေႃႇဝိၼ်း (ဢင်းသႃး) ပဵၼ်မႃးသိူဝ်ၼွင်၊ ၸၢႆးတိၼ်ႇၽေႇ ပဵၼ်မႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ဢွၼ်ႇ၊ ၽွင်း 1963-64 ၊ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝၢႆးၼေႇဝိၼ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇယဝ်ႉ ၸင်ႇၶဝ်ႈမႃး။ မႃးၵၼ်လၢႆလၢႆၵေႃႉ ပႃးတင်းၸဝ်ႈၸၢင်ႉ။

ထၢမ်-တၢင်းႁၼ်ထိုင်မိူဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၽိူဝ်ႇၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယဝ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ တၢင်းဢၼ်ဝူၼ်ႉဝႆႉလႄႈၽိူဝ်ႇလႆႈမႃးႁဵတ်းတူဝ်ထူပ်းတႄႉ မၼ်းပိူင်ႈၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယဝ်ႉၸွင်ႇလီႁၢၼ်ႉၸႂ်ၶႃႈ?။

တွပ်ႇ-ဝၢႆးသေၼေႇဝိၼ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇယဝ်ႉ ၶႅၼ်းဢမ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်း၊ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵေႃႈဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈမႃး ႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပဵၼ်ၾုင်ပဵၼ်ၵႄ၊ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၼႆႉ မီးၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၼွင်၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဢွၼ်ႇ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်ၽႂ်မၼ်းသေ ပေႃးဢဝ်တူဝ်ထူပ်းႁဝ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ႁဝ်းႁၼ်ဝႃႈ- မဝ်ၸိူဝ်တူင်းၼႆႉ မၼ်းတင်ႈပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉသေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတိုၵ်းတေႃးမႃးတင်ႈတႄႇ 1921 ထိုင်မႃး 1949 ၸင်ႇပေႉလႆႈ၊ မၼ်းလႆႈတိုၵ်းၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင်ပဵၼ် 28 ပီ။ ႁဝ်းၵေႃႈယႂ်ႇမႃးၸွမ်းပပ်ႉလိၵ်ႈၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်တႅမ်ႈလွင်ႈမဝ်ၸိူဝ်တူင်း ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ- လၢဝ်လႅင်ၼိူဝ်မိူင်းၶႄႇ (Red Star over China) ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းႁၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တေလႆႈတိုၵ်းၶၢဝ်းယၢဝ်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ၊ ၶၢဝ်းပွတ်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ သမ်ႉမႅၼ်ႈမိူဝ်ႈၽွင်းဝၢႆးမိူင်းၶိဝ်ႊၿႃႊ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၾၢႆႊၻဵလ်ႊ ၶၢတ်ႊထရူဝ်ႊ (Fidel Castro) ၶဝ်၊ ၶျေႊ ၵူၺ်ႊဝႃႊရႃႊ (Che Guevara) ၶဝ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ၊ ၶဝ်တိုၵ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီသေပေႉၵႂႃႇ။

ႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈၵိူဝ်းမၢင်ႇဝႃႈ- လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇယၢပ်ႇသင်၊ ပေႃးဝႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမႃး ႁဵတ်းသိုၵ်းၼႆၵေႃႈ လူဝ်ႇမေႃႁေႃးတြႃးသေသူၼ်းတုမ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ ပေႃးဝႃႈလူဝ်ႇမီးၵွင်ႈမၢၵ်ႇၵွင်ႈ မၢၵ်ႇမိုဝ်ႈ ၸိုၼ်းယၢမ်းၼႆၵေႃႈ ႁဵတ်းလၢႆးသိုၵ်းမုတ်းသေ ဢဝ်ၵွင်ႈမၢၼ်ႈမႃးပဵၼ်ၵွင်ႈႁဝ်း၊ ဢဝ်မၢၵ်ႇၵွင်ႈမၢၼ်ႈမႃး ပဵၼ်မၢၵ်ႇၵွင်ႈႁဝ်း၊ ႁဝ်းၵေႃႈဝူၼ်ႉၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း၊ ဝူၼ်ႉငၢႆႈငၢႆႈၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈၽိူဝ်ႇမႃးႁဵတ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်၊ ပေႃးမႃးႁဵတ်းၼႆ 1.တႃႇတေသူၼ်းတုမ်ၵူၼ်းမိူင်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းပေႃးပဵၼ်ၸႂ်ႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ငၢႆႈငၢႆႈ။ 2.တႃႇတေၵႂႃႇႁဵတ်းသိုၵ်းမုတ်း တိုၵ်းဢဝ်ႁိမ်ဢဝ်ၵွင်ႈ/မၢၵ်ႇၵွင်ႈမၢၼ်ႈ ၵေႃႈမၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၢၼ်ႈၵေႃႈမၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းၶုၺ်ႈလူး။

ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် တႃႇႁႂ်ႈမီးၵွင်ႈမၢၵ်ႇၵွင်ႈၼႆႉ တေလႆႈႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ် ႁႃတၢင်းမၼ်း။ မၼ်းလူဝ်ႇလႆႈသိုဝ်ႉ ဢဝ်ဢိူဝ်ႈ၊ ပေႃးပဵၼ်မႃးၸိူင်ႉၼႆၵေႃႈ လွင်ႈဢဝ်ယႃႈသေလႅၵ်ႈၵွင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမႃးၸွမ်း။ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ဢဝ်ယႃႈသေလႅၵ်ႈၵွင်ႈၼႆႉ ၼိုင်ႈပီလႆႈၵွင်ႈ 2-3 ပၢၵ်ႇလဝ်းၵူၺ်း တေႁဵတ်းႁိုဝ်ပေႉမၢၼ်ႈလႃႇၼႆႉ၊ ၼိုင်ႈပီမၢၼ်ႈ သမ်ႉပေႃးသိုဝ်ႉဢၢၼ်ႇႁဵင်မၼ်း၊ ႁဝ်းသိုဝ်ႉသမ်ႉဢၢၼ်ႇပၢၵ်ႇမၼ်း ႁဝ်းတေႁဵတ်းႁိုဝ်ပေႉၶဝ်။ ၵမ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ႁဝ်းၵႂႃႇၸူးတီႈၶႄႇလႅင်ၵူၺ်းယဝ်ႉ၊ ပေႃးၵႂႃႇၸူးတီႈၶႄႇလႅင်ၼႆ တေလႆႈၵွင်ႈလၢႆ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇၵႂႃႇၸူးၶႄႇလႅင်ယဝ်ႉ ၶႄႇလႅင်သမ်ႉဢီးမႃးပၼ် ပၵပ (ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ) ။

ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် 1975 ၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၼ်ႇၶဝ်၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢိင်ၼိူဝ်ၶဝ်ပဵၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်း၊ ဢွၼ်ႁူဝ်သေၶဝ်ႈပႃးမႃး၊ ၶဝ်ၵႂႃႇၸူးတီႈၶႄႇလႅင်သေ ၶဝ်ၵေႃႈလႆႈၵွင်ႈမႃးၼမ်တႄႉယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လႆႈၵွင်ႈမႃးၼမ်ၼႆသေတႃႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်းၼင်ႇၼၼ်ၼႆႉ ၵၢၼ်မိူင်းဢွၼ်ႁူဝ် ဢမ်ႇပေႃးမီး၊ မၼ်းပဵၼ် ၵၢၼ်သိုၵ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၺ်း။ ၽႂ်ယိပ်းသိုၵ်းသေတိုၵ်းသိုၵ်းၶႅၼ်ႇၵေႃႈ မၼ်းယိပ်းၵုမ်းၵမ်ပႃးဢႃႇၼႃႇ၊ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA) ႁဝ်းၼႆႉ ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်းထုၵ်ႇပူတ်း၊ ပေႃးၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း ထုၵ်ႇပူတ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၸၢင်ႉၵေႃႈပေႃး (ယွၼ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်သိုၵ်း)၊ ၸဝ်ႈၸွႆႉၵေႃႈပေႃး။ ၵူၼ်းႁူႉလိၵ်ႈႁူႉလၢႆး ၵူၼ်းၶႅၼ်ႇၶႅၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ပေႃးၵၢၼ်သိုၵ်း။ SSA ႁဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း (လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵျွင်း)၊ ပေႃးၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈပႅတ်ႈယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ႁဵတ်းၵႂႃႇႁဵတ်းၶိုၼ်း ဢၼ်ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝၢႆးၼႆႉမႃးမၼ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းၸိုဝ်ႈမၼ်းၵူၺ်း။

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၼ်ႇၵေႃႈလူႉမိူဝ်ႈ 1978 ပွတ်းသီႇပေႃႉ၊ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈသေ မၢၵ်ႇမႃးတူၵ်းသႂ်ႇသေ တူၵ်းသုမ်း။ မၼ်းၸဝ်ႈ တင်းၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမိူင်းၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးၵႂႃႇၵၼ်ႁိုင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမိူင်းသမ်ႉ တူၵ်းသုမ်းတီႈတၢင်းႁိၼ်တႅၵ်ႇ။

ထၢမ်- ၵွပ်ႈသင် ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ ယၢမ်ႈၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵၢၼ်သိုၵ်းလႄႈၵၢၼ်မိူင်း တီႈၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၽိူဝ်ႇမႃးၶဝ်ႈသိုၵ်းသမ်ႉ မႃးၶဝ်ႈတီႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း တၢင်းပဵင်းလူင်၊ ဢႃးၸၢၼ်ၵေႃႈ ၵွပ်ႈသင် ထိုင်တီႈလႆႈမႃးၶဝ်ႈတီႈၸုမ်းၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း?။

တွပ်ႇ- ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈၶဝ်ၼႆႉမႃး 1984 ။ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်မိူင်းတီႈၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမိူင်း။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမိူင်းလၢတ်ႈဝႃႈ- “မႂ်းတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉယူႇ ႁႂ်ႈမိူဝ်းသိုပ်ႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶိုၼ်း”။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽွင်းၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ (ၸၢႆးႁၢၼ်ၸဵင်) တိုၵ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈယူႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမိူင်း သမ်ႉဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လူင်းမႃးပွတ်းလႅၼ်လိၼ်မိူင်းထႆးသေ မႃးတူၵ်းသုမ်းပႅတ်ႈတီႈ တၢင်းႁိၼ်တႅၵ်ႇ 1978 တူၵ်းသုမ်းတင်း ၸဝ်ႈပၢၼ်းဢွင်ႇ။ ပေႃးတူၵ်းသုမ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ၵၢၼ်းယွတ်ႈသိုပ်ႇယူႇႁူင်းႁဵၼ်းသေ ထိုင်မႃး 1984 ပႃးတင်ႈၸဝ်ႈပိုၼ်ၶမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸုမ်းၸိူဝ်းၶဝ်မီး 23 ၵေႃႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈမႃး။

ၸိူဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းတီႈ ၸၵၢႆးၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေး (စစ်ကိုင်းဖွံ့ဖြိုးရေး) ယူႇတီႈ ဢူးၼေႇဝိၼ်းသေ တင်ႈဝႆႉပၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းတီႈၸၵၢႆး၊ ပိူဝ်ႈတႃႇတေပူၵ်းပွင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် ႁႂ်ႈႁူႉလိၵ်ႈႁူႉလၢႆး၊ သမ်ႉႁူႉပႃးဝႃႇတၵၢင်ၸႂ် သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵၼ်းပၢႆးဝူၼ်ႉသူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉသေ ဝၢႆးမႃးသမ်ႉမႃးသၢၼ်ၶတ်းၶိုၼ်းလွၵ်းပိူင် သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉ။

မိူဝ်ႈၽွင်း 1983 ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး (SURA) ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈ ႁွင်ႉလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ၊ ပေႃးႁဝ်းႁွင်ႉလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵေႃႈ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉဢွၼ်ၵၼ်သူၼ်ၸႂ်သေ 1984 ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈမႃး။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈဢၼ်ႁဝ်း လႆႈၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႄႉ မိူဝ်ႈႁၢင်ပီ 1968 ႁဝ်းၵႂႃႇၽႅဝ်တီႈၸၼ်ႉၸွမ် မၼ်းတလေး (ဝဵင်းလိူဝ်ႇ)၊ ပေႃးၽႅဝ်တီႈၼၼ်ႈႁဝ်းထူပ်းၺႃးတႆးၵေႃႉႁဝ်း ၸၢႆးၵွၼ်းမိူင်း (ႁွင်ႉၸၢႆးၵျူဝ်း) ဢၼ်ယူႇတၢင်းဝၢၼ်ႈၸၢမ်-မိူင်းမူႉ သေမႃးၶဝ်ႈတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ဝႆႉ၊ မၼ်းၼႆႉပဵၼ်လၢၼ်ၶွင်ၸဝ်ႈၶုၼ်သီႇရိ ၼႂ်း SSA ။ ႁဵတ်းၼၼ်သေ ႁဝ်းတိတ်းတေႃႇၵၼ်တင်ႈတႄႇ 1968 ၊ ထိုင်မႃး 1969 ႁဝ်းလႆႈၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း SSA တီႈၶဝ်။

မိူဝ်ႈပီ 1969 ၼႆႉ ၵိူတ်ႇပိူင်ပဵၼ် 2 လွင်ႈ။ 1.ႁဝ်းဢုပ်ႇလွင်ႈလိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇ လိၵ်ႈတႆးၵဝ်ႇၼႆႉ တၢင်းၾၢႆႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢမ်ႇႁပ်ႉ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉလႆႈထဵင်ၵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း။ ၼႂ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်တင်းၼမ်ႁၼ်ဝႃႈ- ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးယင်းဢမ်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈႁဵတ်း၊ ဢမ်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈၶိုင်ႈသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်၊ တႆးသမ်ႉတေႁဵတ်းႁိုဝ် ယူႇတႂ်ႈမၢၼ်ႈၵႂႃႇလႃႇၼႆႉ။ 2.မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ဢူးၼေႇဝိၼ်းပွႆႇဢွၵ်ႇမႃး ၵူၼ်းလူင်တႆးဢိၵ်ႇ ၵူၼ်းလူင်မၢၼ်ႈ ဢၼ်ၸိူဝ်းၶဝ်တီႉၺွပ်းၵုမ်းၶင်ဝႆႉမိူဝ်ႈ 1962 ၼၼ်ႉ တီႈၼႂ်းၶွၵ်ႈ။ ၶဝ်ပွႆႇမႃးၶိုၼ်းၵူၼ်း 33 ၵေႃႉ၊ ၼႂ်းၼၼ်ႉတႆးၵေႃႈမီးၼမ်။

ယူႇတီႈဢူးၼေႇဝိၼ်းၵေႃႈ ႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းတင်း 33 ၵေႃႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ မႃးၵိူဝ်းၵုမ်ဝႃႈ- မိူင်းႁဝ်းၼႆႉ တေလႆႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းၵႂႃႇၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ႁႂ်ႈသူၸဝ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ၼႄႉၼမ်းပၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉၵမ်ႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်တႅမ်ႈလွင်ႈၾႅတ်ႊၻရႄႊ၊ ဢွၼ်ၵၼ်ယွၼ်းလွင်ႈၾႅတ်ႊၻရႄႊ။ ဢူးၼေႇဝိၼ်းၼႆႉမိူဝ်ႈ 1962 ယွၼ်ႉမၼ်းဢမ်ႇဢဝ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊသေ မၼ်းၸင်ႇယိုတ်းဢႃႇၼႃႇမႃးယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1969 ၼႆႉ ၶဝ်တိုၵ်ႉမႃးတၢင်ႇယွၼ်းၾႅတ်ႊၻရႄႊထႅင်ႈယူႇ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပႃးတင်းႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ပေႃးတၢင်ႇၵေႃႈ ဢူးၼေႇဝိၼ်းပေႇပႅတ်ႈမူတ်း။

ႁဝ်းၸင်ႇဝႃႈ ၾႅတ်ႊၻရႄႊၼႆႉ တိုၼ်းဢမ်ႇလူဝ်ႇဝူၼ်ႉသေဢိတ်းယဝ်ႉ၊ လူဝ်ႇဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃၵူၺ်းယဝ်ႉၼႆသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း SSA ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတိူင်း 1 ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းတင်းသဵင်ႈ၊ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်မႄႈမၼ်းၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈမႄႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း ၵုမ်းယိပ်း၊ ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်းတႄႉ တိုၵ်ႉတူင်ႉၼိုင် ၵႂႃႇၵႂႃႇမႃးမႃးယူႇ။

ပေႃးဝႃႈမႃးၽႅဝ်တီႈမၼ်းၸဝ်ႈ (ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ)ယဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈသမ်ႉ တိုၵ်ႉတူၵ်ႇလၢတ်ႈၶိူဝ်း ၾႅတ်ႊၻရႄႊယူႇ။ ႁဝ်းၵေႃႈဝႃႈ သုတ်းတီႈဢမ်ႇၵျိူၵ်ႈၾႅတ်ႊၻရႄႊသေမႃး၊ ၽိူဝ်ႇမႃးသမ်ႉလၢတ်ႈၶိူဝ်း ၾႅတ်ႊၻရႄႊထႅင်ႈယူႇ။ ႁဝ်းဝႃႈ တၢင်းၸၢၼ်းၼႆႉ ပေႃႇလသီႇၶဝ် ဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ၊ ႁဝ်းတေဢဝ် ဢၼ်ၼႆႉၵူၺ်းယဝ်ႉ-ဝႃႈၼင်ႇၼႆ။ ပေႃးၼၼ်ၵေႃႈႁဝ်းယွၼ်းဢွၵ်ႇ။

မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်းၵေႃႈမီးတီႈၼၼ်ႈ၊ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈတိုၵ်ႉၶဝ်ႈသိုၵ်းမႂ်ႇၵူၺ်း။ ႁဝ်းတၼ်းလႆႈယူႇၼႂ်း SSA 2-3 လိူၼ်၊ ယွၼ်းဢွၵ်ႇသေလူင်းမႃးတၢင်းၸၢၼ်း၊ မႃးယူႇၸွမ်းၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း တီႈဝၢၼ်ႈၸိင်း (မိူင်းၼွင်)၊ ယူႇလႆႈမွၵ်ႈၼိုင်ႈပီ ၸင်ႇၵွႆႈၶဝ်ႈမႃးပဵင်းလူင် 1971 ။ ၸင်ႇဝႃႈ 1969 ၶဝ်ႈတီႈ SSA ၊ 1970 ယူႇတီႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၼွင်။ 1971 ၶဝ်ႈတီႈ SURA မႃးပဵင်းလူင်။

ၸဝ်ႈပွင်ၶိူဝ်း ပဵၼ်ၸုမ်းၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ။ ၸဝ်ႈပွင်ၶိူဝ်း၊ ၸဝ်ႈဢုမ်ႈၶိူဝ်း၊ ၸဝ်ႈပိုၼ်ၶမ်း၊ ၸၢႆးထုၼ်းလႅင်း ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၵူၼ်း 23 ၵေႃႉ၊ ၼႂ်းၶဝ်ၼႆႉဢမ်ႇမႃးၸွမ်းၵၼ်တင်းမူတ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈမႃးႁူပ်ႉၵၼ်တီႈ တၢင်းပဵင်းလူင် မီး 23 ၵေႃႉ။ ၸဝ်ႈပွင်ၶိူဝ်းယဝ်ႉၵၢၼ်ႁဵၼ်းတီႈ စစ်ကိုင်းဖွံ့ဖြိုးရေး သေမႃး၊ ဢၼ်ယဝ်ႉတီႈလဵဝ်ၵၼ်ၼႆႉ ပႃးတင်းၸၢႆးမူး (မေႃသွၼ်ႁူၺ်ႈၸွႆး) မိူင်းပၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵမ်ႈၼမ်ပၢၼ်ၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၸၼ်ႉၸွမ် လိူဝ်သေၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းၸၵၢႆးၵမ်ႈၼမ်။

ဝၼ်းလီ-ၶိုၼ်းလီ

ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႇၵသိၼ်း ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 19, July 2019