ဢိင်ၼိူဝ်ယုမ်ႇယမ်လၵ်းၼမ်းသင်ႉလၵ်း 4 ယိူင်ႈ (ထွတ်ႈမျၢတ်ႈ 4 ယိူင်ႈၵေႃႈဝႃႈ) သေ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 16/06/1983 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း၊ ၽူႈၼမ်း တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး (SURA-Shan United Revolutionary Army) [ဢၼ်ယၼ်ႇပၵ်းငဝ်ႈငုၼ်း တီႈပၢင်မႂ်ႇသုင် လႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး (မိူင်းတေႃႉ-မိူင်းထႃး)၊ ဢၼ်တေႃႇၼႃႈမိူင်းထႆး ဢိူင်ႇပဵင်းလူင် ဝဵင်းႁႅင်ၼၼ်ႉ] ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယိုၼ်းမိုဝ်း လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။
ဢိင်ၼိူဝ်ၽွၼ်းပၢင်ႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ယိုၼ်းမိုဝ်းႁွင်ႉႁႃ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉသေ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ 01/04/1984 ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်မႂ်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ် တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA) ပွတ်းၸၢၼ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်မႂ်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ် ပႃးၸဵမ်ၸဝ်ႈၵမ်ႉၶိူဝ်း ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁၼ်လီသဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈတႆးသေ လႆႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်း SURA ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRA) လႄႈ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRC) ဢၼ်ႁွင်ႉႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈၵိုၵ်း ၵပ်းၸပ်းၵၼ်ဝႃႈ (TRC/TRA) ။
ဝၢႆးၼၼ်ႉထိုင်မႃး ဝၼ်းထီႉ 3/3/1985 တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း (SUA) ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ် မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်း TRC/TRA ။ ဝၢႆးသေ 3 မူႇ 3 ၸုမ်းႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ယဝ်ႉ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRC) ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ်မႃး ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး (SSRC) ။ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRA) လႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈမႃးပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (MTA) သေၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈ၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း။
ဝၢႆးသၢင်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ (SURA+SSA ပွတ်းၸၢၼ်း + SUA) ယဝ်ႉသေပဵၼ်မႃး ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး/ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (SSRC/MTA) ၼၼ်ႉ မီးလၵ်းၼမ်းယိူင်းမၢႆလူင်ပဵၼ် ၵွၼ်းၶေႃ၊ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ၊ ၻီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇ၊ ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ၊ ၵတ်းယဵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ဢိင်ၼိူဝ်သၢင်ႈၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈယဝ်ႉသေ ႁူမ်ႈၵၼ်သူၼ်းတုမ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၶွၼ်ႈတုမ်ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်း ထိုင်တီႈၼမ်တိူဝ်းမႃးထိုင် 25,000-30,000 ၊ ၽွင်းၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်း ဢၼ်မီးဢဵၼ်ႁႅင်း ၵႅၼ်ႇၶႅင်ယႂ်ႇလူင်၊ မီးၶိူင်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶိုၼ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် လိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ။ [ဝၢႆးမႃးလႆႈၶၢႆႉငဝ်ႈၸိုင်ႈ လုၵ်ႉတီႈပၢင်မႂ်ႇသုင် ၵေႃႇတင်ႈငဝ်ႈၸိုင်ႈမႂ်ႇတီႈ ႁူဝ်မိူင်း ၼႂ်းပီ 1986 ။]
ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ႁွင်ႉ ပူဝ်ႇမူဝ်းႁဵင်း (ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းတႆး ယူႇဝၢၼ်ႈထၼေႃႉ၊ ဢိူင်ႇလၢႆႈသၢၵ်ႇ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ။ ၶဝ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်းၼႂ်း တပ်ႉသိုၵ်းၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ (CPB) မိူဝ်ႈ 1952 (ၸဵမ်မိူဝ်ႈလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းတႆးယင်းပႆႇမီး)။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ 1959 လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈၼႂ်း တပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၸွမ်းၸဝ်ႈၼွႆႉ။ ၵွပ်ႈပဵၼ်ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ႁတ်းတိုၵ်းႁတ်းတေႃးၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ လႆႈဝၢတ်ႇၸဵပ်းၼႂ်းပွႆးတိုၵ်း တေႃႇပေႃးလႆႈတႅပ်းပႅတ်ႈၶႅၼ်ၶွၼ်သၢႆႉ။
မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း ဢွၵ်ႇမိူင်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇသေဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈၵေႃႇတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA) ၼႂ်းပီ 1964 ၼၼ်ႉ လႆႈႁပ်ႉတႅင်ႇတင်ႈပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း SSA ။ ဝၢႆးမႃးၵွပ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းတႆး တႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ် ယွၼ်ႉဝႃႇတၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉလႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇပၢႆႈမႃးၵေႃႇတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး (SURA) တီႈလႅၼ်လိၼ်ထႆး တၢင်းပဵင်းလူင် ဝဵင်းႁႅင် မိူဝ်ႈပီ 1968 သေၶဝ်ႈပွႆးတိုၵ်းတႃႇမိူင်းတႆးမႃး။
ထိုင်မႃးပီ 1984 ၸင်ႇလႆႈႁွင်ႉလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ပဵၼ်မႃးၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၵိုၵ်းပိုၼ်းတႆး။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ လႆႈလူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇတီႈၵွင်းသၼ်ႁေႃသိလ် ႁိမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး-တႆး ဝၢၼ်ႈတိၼ်ထၢတ်ႈ ဢိူင်ႇပဵင်းလူင် ဝဵင်းႁႅင် ၸႄႈ တွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 11 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ 1991 ။ ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ ယင်းပဵၼ်တီႈၶွၼ်ႈ တုမ်ၵၼ်ယွင်ႈယေႃးၵုၼ်းမုၼ် ယူႇၵူႈပီပီ တေႃႇဝၼ်းၼႆႉ။
ဢိင်ၶေႃႈမုလ်းပပ်ႉၵွၼ်ၶေႃ မၢႆ 165 June, July 1999 လႄႈၵွၼ်းၶေႃမၢႆ 164 April, May 1999 ဢိၵ်ႇၽိုၼ်ပပ်ႉ ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်း ၸိုင်ႈတႆး (RCSS) ၶၢဝ်းတၢင်းၶွပ်ႈတဵမ် 20 ပီ လီဢိၵ်ႇၸႃႉဢမ်ႇၽႃႈဝၢင်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 018, June 2019
