Tuesday, March 19, 2024

ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း

Must read

ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း

ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၼႆႉမီးၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ ၵေႃႇတင်ႈဝဵင်း တိတ်းဢိူမ်ႈ ၾင်ႇၼမ်ႉသၢႆ လႄႈ ဝဵင်းမႄႈသၢႆ လႅၼ် လိၼ် တႆး – ထႆး ။ မိူဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈဝဵင်း တႃႈၶၢမ်ႈၼမ်ႉမႄႈသၢႆ မီးပႃႇမႆႉၶီႈလဵၵ်း (တူၼ်ႈမႆႉ မွၵ်ႇၸလီႇ) လႄႈ ၸပ်းၸိုဝ်ႈ ဝဵင်း တႃႈၶီႈလဵၵ်းမႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼႆႉ ၵေႃႇတင်ႈမႃး ပၢၵ်ႇပီပၢႆ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ၵွၼ်ႇပႆႇၵွၼ်းၶေႃ ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း တႆး ယူၼ်း၊ တႆးလိုဝ်ႉ၊ ယူႇ သဝ်းၸွမ်းတူင်ႈ ၸွမ်းၼႃးၼမ်။ ဝၢၼ်ႈမိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၸွမ်းၵၢပ်ႈၸွမ်းၶၢဝ်းသေ တႃႉ တႆးယူၼ်း ၶၢႆႉယူႇလၢႆႇၼႃႈ ၾင်ႇတၢင်း မႄႈသၢႆ မိူင်းထႆး ၼမ်ၼႆသေတႃႉ ၸိူဝ်ႉသၢႆ ယူၼ်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉယူႇသဝ်းၼမ်ယူႇ။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸႃတိ ၼွၵ်ႈသေ ၶိူဝ်းတႆး မီး ၸၢဝ်းဢႃးၶႃႇ၊ လႃးႁူႇ၊ ဝႃႉ၊ လွႆလႃႉ ဢိၵ်ႇတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွင်ႈသေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇမႃးၸွမ်း ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ မႃးႁႃၵိၼ် ႁူဝ်ၵူၼ်း ပေႃၶႂ်ႈၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈၵႂႃႇ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶိူဝ်းၶႄႇ၊ ၵြႃး ၵေႃႈမီး။

- Subscription -

မိူဝ်ႈၽွင်းသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈ 2 ၽွင်းၵျပၢၼ်ႇ ၶဝ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းတႆး တင်ႈတႄႇ ပီ 1942 တေႃႇ 1945 ယၢမ်ႈတူၵ်းပဵၼ် မိူင်းထႆး။ သိုၵ်းႁေႃၶမ်းထႆး ယၢမ်ႈမိူဝ်းပၵ်းသဝ်း တမ်းဝၢင်းၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၽွင်းငမ်းထိုင် ၵဵင်းတုင်၊ မိူင်းသၢတ်ႇသေ ၵုမ်း ၵမ်ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ ဝၢႆးၵျပၢၼ်ႇထွႆဢွၵ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ ၾရင်ႊသဵတ်ႈေၵႃႈ ထွၼ်ဢွၵ်ႇမိူင်းထႆး – သိုၵ်းထႆးၵေႃႈ လႆႈထွၼ် ဢွၵ်ႇၸွမ်းသေ ၸဝ်ႈၾႃႉၵဵင်းတုင် ၸဝ်ႈၵွင်တႆး ၼမ်းဢဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁူမ်ႈၵိုၵ်း ႁူမ်ႈတုမ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၸိုင်ႈတႆး။

1947 ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး လူင်းလႆၢးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ပၢင်လူင်ၸွမ်း ၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်း၊ 1948 မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ႁူမ်ႈမိူင်း မၢၼ်ႈ ဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃၵေႃႈ ၽႅၼ်ႇလိၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉ ဝဵင်းၵဵင်းတုင် ပႃးဝဵင်းတႃႈ ၶီႈလဵၵ်း မိူင်းသၢတ်ႇ မိူင်းတူၼ် တူၵ်းပဵၼ် ၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မႃးၸွမ်း တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ပဵၼ်ၸၼ်ႉထမူင်ၽွင်းငမ်း ယူႇတႂ်ႈ ဢႃႇၼႃႇၸၢၵ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၵဵင်းတုင်။

ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ 1962 ယဝ်ႉ ၾၢႆႇၽွင်းငမ်း သိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼေႇဝိၼ်း မႃးတမ်း ၽွင်းၵွၼ်းၸႄႈတွၼ်ႈ ၾၢႆႇလႅၼ်လိၼ် တီႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၊ တႄႇၼၼ်ႉမႃး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၵေႃႈ ၶၢႆႉမႃးႁဵတ်းမုင်ႉႁဵတ်းႁၢင်း၊ တၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵေႃႈ မႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၼမ်မႃး။

ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၵေႃႇတင်ႈဝႆႉၼိူဝ် သဵၼ်သၢႆလူၵ်ႈ 20°27′N 99°53′E ၊ သုင်လိူဝ်ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ 1200 ထတ်း ပၢႆပၢႆ ။ ႁႅင်းမႆႈ ၽတ်ႉၽဵင်ႇ တင်းပီ ယူႇၼႂ်းၵႄႈ 18 ဢူင်းသႃ တေႃႇ 31 ဢူင်းသႃ ။ ႁူဝ်ၵူၼ်းယူႇၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း မီး 51553 ၵေႃႉ ( ၶေႃႈမုလ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပီ 2014)

ၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီလဵၵ်း မီးသၢမ်ဝဵင်း (1) ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ (2) ဝဵင်းၵဵင်းလၢပ်ႈ၊ (3) ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ။ ပေႃးသွၼ်ႇမူႇပွၵ်ႉ ၼႂ်းဝဵင်း ဝႃႈ ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း မီး 6 ပွၵ်ႉ – ပွၵ်ႉပုင်းထုၼ်၊ ပွၵ်ႈတႃႈလေႃႉ၊ ပွၵ်ႉဝၢၼ်ႈၵွင်း၊ ပွၵ်ႉမၢၵ်ႇၵႃႇႁူဝ်ၶမ်း၊ ပွၵ်ႉသၢၼ်သၢႆး( ပွၵ်ႉ သၢၼ်သၢႆးတႆး၊ ပွၵ်ႉသၢၼ်သၢႆလိုဝ်ႉ)၊ ပွၵ်ႉမႄႈၶၢဝ် ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယင်းမီး ပွၵ်ႉဝၢၼ်ႈႁွင်ႇ ႁွင်ႈလိုၵ်ႉ ယူႇၼႂ်းဝဵင်းသေတႃႉ ၾၢႆႇၽွင်းငမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ တိုၵ်ႉဝႆႉပဵၼ် ၸၼ်ႉ ႁူဝ်ဢိူင်ႇ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ မီး ပွၵ်ႉ – ဝၢၼ်ႈလူင်၊ ၻွၼ်းၸႆး၊ တေႃႇၵေႃႉၼႂ်း၊ တေႃႇၵေႃႉၼွၵ်ႈ၊ ပႃႇသၵ်း၊ ဝဵင်းၵႅဝ်ႈ၊ ပွၵ်ႉဝၢၼ်ႈမႂ်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးယူႇ 14 ဝၢၼ်ႈ။

ဝဵင်းၵဵင်းလၢပ်ႈ သမ်ႉမီး 3 ပွၵ်ႉ – ၼပ်ႉပဵၼ် ပွၵ်ႉ 1 တေႃႇ ပွၵ်ႉ 2 ။ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ၵေႃႈတေႃႈၼင်ႇၼၼ် တင်းမူတ်းမီး 4 ပွၵ်ႉ – ၼပ်ႉပဵၼ် ပွၵ်ႉ 1 တေႃႇပွၵ်ႉ 4 ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ဢၼ်ၶဝ်ႈတႂ်ႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း တင်းမူတ်း မီး 13 ဢိူင်ႇ၊ မူႇဝၢၼ်ႈသမ်ႉ မီး 286 ဝၢၼ်ႈ (ဢၼ်ၶၢႆႉဢၼ်လၢႆႈ ၸၢင်ႈမီးထႅင်ႈ ၶေႃႈမုလ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပီ 2014 )

ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼႆႉ ယူႇထုင်ႉလိုမ် သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း လႅၼ်လိၼ် တိတ်းၵပ်း မိူင်းထႆး၊ မိူင်းလၢဝ်း ။ ၶူဝ်ၵၢႆႇ ၶဝ်ႈၸူး မိူင်းထႆး မီးၶူဝ် (ၶူဝ်မိတ်ႉသႁၢႆ ထႆး – မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ) မၢႆ (1) တင်း မၢႆ (2) ၊ ဢၼ်ၵၢႆႇ ၸူးမိူင်းလၢဝ်းသမ်ႉ မီႈတီႈ ဝဵင်းၵဵင်းလၢပ်ႈ ပဵၼ် ၶူဝ် မိတ်ႉသႁၢႆ လၢဝ်း – တင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ။ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် ဢေႊသျိူဝ်ႊ မၢႆAH 4 တႄႇ တီႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၵႂႃႇၸူးၵဵင်းတုင်၊ တူၼ်ႈတီး ဝဵင်းလိူဝ်ႇ – မုင်ႈၸူး မိူင်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ။

ၶူင်ႇႁိူဝ်းမိၼ် ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၵေႃႈ ဝိၼ်ၸူး ၵဵင်းတုင်၊ လႃႈသဵဝ်ႈ၊ တူၼ်ႈတီး၊ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ တင်း တႃႈၵုင်ႈ ၵေႃႈလႆႈ။ သဵၼ်ႈ တၢင်းၵႃး ဢၼ်လုၵ်ႉတႃႈၶီႈလဵၵ်း မိူဝ်းပွင်ႇၵဵင်းတုင် ၼၼ်ႉ သိုပ်ႇၵႂႃႇ မိူင်းလႃး- သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး မိူင်းၶႄႇၵေႃႈလႆႈ။

ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ပၵ်းငဝ်ႈလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈ – ၽွင်းငမ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ၊ ၵဵတ်ႉလၢၼ်ႇ ၵၢၼ်ၶွၼ်ႇ တင်း သဵင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇ သူင်ႇၵူၼ်းၵုမ်းၵမ်ၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ၶွၼ်ႇဢၼ်ၶဝ်ႈတီႈလႅၼ်လိၼ်တႃႈၶီႈလဵၵ်း တေႃႇ ဝၼ်း ၼပ်ႉႁူဝ်လၢၼ်ႉေၻႃႊလိူဝ်ႊ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး လႆႈ ႁပ်ႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 100% တေႃႇ 3% ။ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းတႆးဢွၵ်ႇ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ ၽၵ်းမီႇ၊ မႆႉသၵ်း ၊ မႆႉတိုင်း ၊ မႆႉၽႆႇ(မႆႉၵူင်) ၊ ထၢၼ်ႇႁိၼ်။ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႉ တၢင်းမိူင်းထႆး ၶဝ်ႈႄတႉ ၼမ်လိူဝ် ၾၢႆႇမိူင်းတႆး သူင်ႇၸူးမိူင်းထႆး။

ယၢမ်းလဵဝ် တႂ်ႈၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈၶီႈလဵၵ်း မီး ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၽျၢၵ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယွင်း၊ ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်း တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၵိင်ႇၸႄႈ ဝဵင်းၵဵင်းလၢပ်ႈ – ယူႇတႂ်ႈၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယူႉ သမ်ႉယူႇတႂ်ႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယွင်း။

သၢမ်မူၼ်း

ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 007 August, 2018

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း