သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇမီးလၵ်းၼမ်း ပိူင်တိုဝ်းၵမ်လီလႄႈ ပၵ်းပိူင် (ၵူတ်းမၢႆ)

ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ပဵၼ်ပၢၼ်ထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊ technology ၻီႊၵျီႊထလ်ႊ Digital ဢေႊဢၢႆႊ AI တၢင်ႇၵေႃႉ တၢင်ႇမီး ၶိူင်ႈမိုဝ်း(ၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ်) ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ယင်းမီးလွၵ်းလၢႆးသၢင်ႈ ႁွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်သုၼ်ႇ တူဝ် သူင်ႇလႄႈႁပ်ႉ လိၵ်ႈၶဝ်ႈ ဢွၵ်ႇ ႁၼ်ပႃးႁၢင်ႈ ႁၢင်ႈတူင်ႉ ဢိၵ်ႇတင်းၶေႃႈၵႂၢမ်း လူၺ်ႈၵၢၼ်တူင်ႉတၵ်ႉ ၵၼ်ၵေႃႈလီ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵေႃႈလီ ၵၢၼ်တိတ်းတေႃႇ ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ် ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ် တၢင်း ဢွၼ်ႊလၢႆႊၼ် တင်းသဵင် တင်းႁၢင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းမိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈ သူင်ႇတၢင်းၼမ်ႉ(ႁိူဝ်း) တၢင်းလိၼ်(ရူထ်ႉ – ၵႃး- ရူထ်ႉၾႆး)  တၢင်းဢႃးၵၢသ်ႇ(ႁိူဝ်းဝိၼ်) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉယင်းဝႆးၶိုတ်းၸႂ်တၼ်းၸႂ်လီၶိုၵ်ႉ။

လူၺ်ႈၽူႈသူင် ၵၢၼ်ပဵၼ်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ႁိုဝ် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈငၢႆႈငႅမ်ႈ ၵွႆးၵႃႈတွၼ်ႈတႃႇ ၵူႈၵေႃႉတေသၢင်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉ လႄႈၵၢဝ်ႉယၢင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးပဵၼ်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလီလီၶႅၼ်ႇၶႅၼ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ် လမ်ႇလွင်ႈတႄႉတႄႉ။ ၵၢၼ်ပဵၼ်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉ  ဢမ်ႇၵွမ်ႉ တၵ်းတေလႆႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်ႁႃၶၢဝ်ႇတႅမ်ႈၶၢဝ်ႇၵွႆး ပိူင်ၵၢၼ်တိုဝ်းၵမ် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလႄႈ လၵ်းၵၢၼ်ၶွင်မၼ်းလိူဝ်သေတၵ်းလႆႈမီး သၸ်ႉၸႃ လႄႈ ၾိင်ႈယၢမ်ႈလီ ယဝ်ႉၶေႃႈၵႅမ်းၾၢင်ႉ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇမီးထႅင်ႈတင်းၼမ်။ ပိူင်လူင်မၼ်းၵေႃႈတၵ်းလႆႈႁဵၼ်းႁူႉႁႂ်ႈပဵၼ် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ လီၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်။

ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ဢၼ်ႁဵတ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ တၵ်းဢမ်ႇပိုၼ်ႉပႅတ်ႈလႆႈ ၸရိယထမ်း (ၾိင်ႈယၢမ်ႈလီ) လႄႈ ၵူတ်းမၢႆ (ပိူင်မၢႆမီႈ) ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ  Professional journalist ၸင်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈၶၢဝ်ႇ မီးၵႃႈၶၼ်လႆႈ။ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ (ၾိုၵ်း ၵၢၼ်) ႁိုဝ် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ  ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ  ပဵၼ်လၵ်းလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လူၺ်ႈၼႃႈတီႈၵၢၼ်ငၢၼ်း တၵ်းလႆႈႁၢပ်ႇၼၵ်း ပုၼ်ႈၽွၼ်းဢၼ်ၶဵင်ႈၶႅင် ၸွမ်းပၵ်းပိူင် လၵ်းၵၢၼ် တင်းၽူႈၾိုၵ်း လႄႈ ၽူႈထိုဝ်ဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ်ၼႃႈၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ တၵ်းလႆႈတိုဝ်းၵမ်ၸရိယထမ်း (ၾိင်ႈယၢမ်ႈလီ) လႄႈ ၵူတ်းမၢႆ (ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ) ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ။

လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈ  ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ သႅၼ်းၵဝ်ႇ  လႄႈ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ  ပႃႈတႂ်ႈလၵ်းၵၢၼ် ၸရိယထမ်း ၼႂ်းတူင်ႇၶွပ်ႇ ၵူတ်းမၢႆ ဢၼ်တၵ်းလႆႈယိုတ်းထိုဝ် ၵၢၼ်သၢင်ႈၵုၼ်းၵႃႈၶၼ်ၶၢဝ်ႇႁႂ်ႈပဵၼ်“ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇဢႃႊၶျိပ်ႉ” (ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလဵင်ႉတွင်ႉ) ဢမ်ႇၸႂ်ႉၵွမ်ႉၵႃႈ “ဢႃႊၶျိပ်ႉၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ” (ၽူႈႁဵတ်းၵိၼ်ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ) ၼႂ်းၸဵင်ႇမုင်ႈၶွင်ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈသၽႃးၼႂ်းပၺ်ႇၺႃႇၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇဝိထယု လႄႈထီႊဝီႊ ၼႂ်းထႆး။

ပူၼ်ႉမႃးဝၼ်းတီႈ 5 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် မိူဝ်ႈပီ 1955 ၼၼ်ႉ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလၢႆၵေႃႉ လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ “သမႃႊၶူမ်ႊၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၸိုင်ႈထႆး”(ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၸိုင်ႈထႆး) မႃးတေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉလႄႈ ပေႃးထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 5 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ၵူႈပီ ၸင်ႇမၵ်းမၢႆပဵၼ်ဝၼ်းတီႈ မၢႆတွင်း “ဝၼ်းၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ႁိုဝ် ဝၼ်းသိုဝ်ႇသၢရ်မူၼ်းမူႇၾုင်ၵူၼ်း ၸိုင်ႈထႆး။

မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 5 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ပီၼႆႉပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼၢႆႊသုပၼ်ႉ ရၵ်ႉၶျိူဝ်ႉ ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈသၽႃးၵၢၼ်သိုဝ်ႇလဵင်ႉတွင်ႉၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ဝိထယုလႄႈထီႊဝီႊထႆးပိုတ်ႇၽိူၺ်ထိုင်ၸဵင်ႇမုင်ႈ ၼႂ်းတိုဝ်ႉတၢင်းဝၼ်းၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ(ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ) ထိုင်လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ဝူင်ႈၵၢင် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႂ်းဢၻိတ်ႇ(ပူၼ်ႉမႃး) လႄႈ ပၸ်ႉၸုၿၼ်ႊ(ယၢမ်းလဵဝ်) လူၺ်ႈတေႁၼ်ဝႃႈၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇႁုၼ်ႈသႅၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ယင်းၶၢတ်ႇၵၢၼ် ၶူၼ်ႉၶႂႃႉလႄႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းထႅမ်တိူမ်းၶွင်ၼိူဝ်ႉမွၼ်းၶၢဝ်ႇ ၶႄးယွၼ်ႉလူၺ်ႈမၢင်ၼႅဝ်းတၢင်းၶွင် ၿၼ်ႊၼႃႊထိၵၢၼ် Editorial Team ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတေၸီႈၸႅင်ႈလႆႈဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈပဵၼ်မႃးတင်းမူတ်းလႆႈ။

ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ တၵ်းသူၼ်ၸႂ်ငဝ်းလၢႆးၶၢဝ်ႇၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼႆႉ တၵ်းယိပ်းဢဝ်လွင်ႈတၢင်းမၼ်းႁႂ်ႈလႆႈ။ လၢႆၵေႃႉ မႆႈၸႂ်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇသႅၼ်းႁုၼ်ႈမႂ်ႇ မၢင်ၸိူဝ်းတေယိပ်းၵမ်ဢဝ်ၼိူဝ်ႉမွၼ်းလွၼ်ႉၵႅၼ်မၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ပႂ်ႉၶေႃႈမုလ်းၶွင် ၿၼ်ႊၼႃႊထိၵၢၼ် Editorial။ ယွၼ်ႉၼၼ် မိူဝ်ႈဢမ်ႇမီးႁဵတ်ႇ လွင်ႈတၢင်းၶၢဝ်ႇ လိူင်ႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတေ တွင်ႈထၢမ် တွပ်ႇၵႄႈ လႅင်ႇၶၢဝ်ႇလႆႈ

ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢႆယဵၼ်းပဵၼ် ၶိူင်ႈဝူၵ်ႇသဵင်ၼမ်းလဝ်ႈၶၢဝ်ႇ။

ယွၼ်ႉၼၼ် ပေႃးပဵၼ်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၵေႃႈတၵ်းလႆႉႈၾိုၵ်းၽူၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇႁႂ်ႈပဵၼ်ၼၵ်ႇၶၢဝ်ႇဢႃၶျိပ်ႉ(ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလဵင်ႉတွင်ႉ) ဢမ်ႇၸႂ်ႉၵွမ်ႉ လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ဢႃၶျိပ်ႉၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ(ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလဵင်ႉတွင်ႉ) ႁူမ်ႈဝႃႈ ၵူႈဝၼ်းၼႆႉ လၢႆၵေႃႉယင်းႁၼ်ဝႃႈ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈပဵၼ်ၼၵ်ႉၶၢဝဝ်ႇလႆႈ ၵွမ်ႉၵႃႈမီးၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ်လႄႈ ပိုၼ်ႉတီႈၼိူဝ်လူၵ်ႈဢွၼ်းလၢႆႊၼ် မၼ်းၵေႃႈၶႄးၸႂ်ႈယူႇသူၼ်ႇၼိုင်ႈၼႂ်းၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢရ် ႁဵတ်ႇၵၢၼ် လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ထူပ်းႁၼ် ၵွႆးၵႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈတင်းမူတ်းဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈလႆႈဝႃႈ “သိုဝ်ႇ” ၵွပ်ႈဝႃႈႁူဝ်ၸႂ်ၵၢၼ်ပဵၼ်“သိုဝ်ႇ”ၼၼ်ႉၵေႃႈ  ၼိူဝ်ႉလိူင်ႈမွၼ်းၵႅၼ်ၶွင်ၶၢဝ်ႇ လိူင်ႈလၢဝ်းဢၼ် ၼမ်းလဝ်ႈၼၼ်ႉ တၵ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈၶၢတ်ႈလၢမ်း ထၢင်ႇဝႃႈ လႄႈၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ် ၸိမ်သွတ်ႇထႅမ်မီႇၵီး။ သိုဝ်ႇဢၼ်ပဵၼ်လၵ်း တၵ်းၼမ်းလိူင်ႈ ၼိူဝ်သိုဝ်ႇသူဝ်ႊသျဵလ်ႊ တၵ်းမီးၵၢၼ်ၵူတ်ႇသွပ်ႇထတ်းထွင် လွင်ႈပဵၼ်မီးတႄႉ ထိုင်တီႈၵႂႃႇတီႈမႃးၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇလႄႈ သိုဝ်ႇသၢရ်ဢွၵ်ႇၵႂႃႇၼႂ်းၵူႈ ၸွၵ်ႉၸဵင်ႇပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်မိူၼ်လႄႈဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈ။

ၸုတ်းယမ်ၶွင်သိုဝ်ႇႁုၼ်ႈသႅၼ်းမႂ်ႇပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် မီးၵၢၼ်လႅၼ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊ ၶေႃႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တင်းသိုဝ်ႇသႅၼ်းႁုၼ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၶိူင်ႈထဵၵ်းၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊၶိုတ်းၵၢပ်ႈပဵင်းမိူၼ်ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်လႄႈ လႆႈဢဝ်ၵၢၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်လူင်ႉ လႅၼ်ႇတူဝ်ထူပ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇမႃးပဵၼ်ၵၢၼ်ႁွင်းႁပ်ႉၼႂ်းၼႃႈတီႈၵၢၼ်သိုဝ်ႇ ႁဵတ်းႁိုဝ်လႄႈတေသၢင်ႈၵုၼ်းၵႃႈၶၼ် ၶွင်ၶၢဝ်ႇ ၵူပ်ႉၵူႈၵၢၼ် ယိုတ်းလၵ်းၸရိယထမ်း(လၵ်းၵၢၼ်ထမ်း)လႄႈၸၼ်ႊယႃႊၿၼ်ႊ(ၶေႃႈတိုဝ်းၵမ်)ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ။

လူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉသၽႃး“ဢႃၶျိပ်ႉၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ(သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလဵင်ႉတွင်ႉ) ဝိထယုလႄႈထီႊဝီႊၶွင်ထႆး မီးဢူငဝ်းၼႂ်းၵၢၼ်လူလွမ်ၸရိယထမ်း ၶွင်သိုဝ်ႇတင်းလၢႆ ပဵၼ်ၵၢၼ်လူလွမ်ၵုမ်းၵမ်ၵၼ်ႁင်းၵွႆး လူၺ်ႈတေသိုဝ်ႇသၢရ်တၢင်းႁွင်ႈၵၢၼ်တင်းလၢႆ ဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ထိုင် လွင်ႈတၢင်းၶွင်ၶၢဝ်ႇ ႁူမ်ႈပႃးၵၢၼ်ၼမ်းလဝ်ႈၶၢဝ်ႇလၢႆလၢႆငဝ်းလၢႆး ၸင်ႇယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈ မၢင်းပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၶႄးၸၢင်ႈမီး ပၺ်ႁႃ(ပၼ်ႁႃ) ယွၼ်ႉလူၺ်ႈသိုဝ်ႇလႂ်သိုဝ်ႇၼိုင်ႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတေသိုဝ်ႇထိုင်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလႆႈတင်းမူတ်း  ၶႄးၸၢင်ႈပဵၼ်လိူင်ႈၶွပ်ႇတူင်ႇၶၢဝ်းယၢမ်း ဢမ်ႇ ၼၼ် လူၺ်ႈလၵ်းၼမ်းၶွင်သိုဝ်ႇလႂ်သိုဝ်ႇၼိုင်ႈ ၸင်ႇမီးၵၢၼ်တင်ႈၵႂၢမ်းထၢမ် ၵၢၼ်ၼမ်းလဝ်ႈၶွင်သိုဝ်ႇၼႂ်း ပၸ်ႉၸုၿၼ်ႊ (ယၢမ်းလဵဝ်) ယူႇၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်း ပွင်ႇဝႃႈလႆႈႁပ်ႉၵၢၼ်ႁူမ်ႈမိုဝ်းသိုဝ်ႇ လၢႆလၢႆၾၢႆႇလူၺ်ႈလီ။ ယၢမ်းလဵဝ်မီးသိုဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း မွၵ်ႈ 20 ၸုမ်း တင်းဝိထယုလႄႈထီးဝီး ႁူမ်ႈပႃးတင်းၶေႊၿိူလ်ႊ။

လူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉသေလႄႈသၽႃးဝိၶျႃႊၶျိၽ်ႉ(ပၺ်ႇၺႃႇၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ) ၶၢဝ်ႇဝိထယုလႄႈထီႊဝီႊ ၶွင်ထႆး ယင်းၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈပၼ်ႁႅင်းၸႂ်

သိုဝ်ႇမူၼ်းမူႇၾုင်ၵူၼ်း ၵူႈၵေႃႉဢၼ်မုင်ႈမၼ်ႈႁဵတ်းၶၢဝ်ႇဢၼ်တေတုမ်ႉယွၼ်ႈတေႃႇ လိူင်ႈပဵၼ်မီးတႄႉ ႁႂ်ႈတူင်ႇဝူင်းလႆႈႁပ်ႉႁူႉပၢႆးတႂ်ႈ လၵ်း ၸရိယထမ်း လႄႈၶွပ်ႇဝူင်း ၶွင်ၵူတ်းမၢႆ ႁူမ်ႈတင်းၾၢၵ်ႇၸူးထိုင်သိုဝ်ႇဢၼ်တၵ်းလႆႈႁပ်ႉၽိတ်းထုၵ်ႇ ၼိူဝ်ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈၵႂၢမ်းလီလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၶွင်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇသၢရ်လႆႈလီငၢမ်း။

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)