လုၵ်ႈၸုမ်း The Elders ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈ ၽူႈၵၢၼ်မိူင်းၼႂ်းတႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ ” ႁဝ်းႁႃး လီယႅၵ်ႈႁၼ်ဝႃႈ မဢလ လႄႈ တပ်ႉမတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉတွၼ်ႈၽႂ်တွၼ်ႈမၼ်းၼႆၸင်ႇ တေၵေႈၶႆလႆႈ လိူင်ႈပၼ် ႁႃၵၢၼ်မိူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈဢိူဝ်ႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မဢလသေ တပ်ႉသိုၵ်းလႆႈပဵၼ်ၶွၼ်ႉတဝ်ႉယူႉၼၼ်ႉ လီတူၺ်း ႁၼ်ပွင်ႇၸႂ်ယူႇ”ၼႆယဝ်ႉ။
The Elders ၼႆႉ ပဵၼ်ၸုမ်း ႁူဝ်ၼႃႈၵဝ်ႉၵႄႇၵူႈမိူင်းမိူင်း ဢၼ် Nelson Mandela ဢွၼ်တင်ႈမႃး မိူဝ်ႈ 2007 ၊ ဢဵၼ်းဢၢၼ်း တႃႇႁူမ်ႈပွင် လွင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ လွင်ႈတဵင်ႈထမ်း လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တၢင်တူဝ် The Elders သေ ပင်ႊၵီႊမုၼ်ႊ တိုၵ်ႉမႃးၶဝ်ႈႁႃ မဢလ ၼႂ်းလိူၼ် April ပီ 2023 ပူၼ်ႉမႃးၼႆ တိုၵ်ႉတေတွင်းၵၼ်ယူႇ ။
ပၢႆးႁၼ်ဢၼ်ဝႃႈ လီယႅၵ်ႈႁႂ်ႈႁၼ် မဢလ လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ်တွၼ်ႈၽႂ်တွၼ်ႈမၼ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈငၢႆးၵၼ် တင်း ၶေႃႈႁၼ်ထိုင်ဢၼ်ဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇမီး မဢလ ၵေႃႈ တေၵေႈလိတ်ႈလႆႈပၼ်ႁႃ ၊ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ၼိမ်တဵင်ႈလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပၢႆးႁၼ်ဢၼ်ၼႆႈ ယၢမ်ႈမီးၶၢဝ်ႇဝႃႈ လုၵ်ႉတီႈႁူဝ်ၼႃႈမိူင်းၶႄႇၶဝ် ဝူၼ်ႉၶႆႈဢွၵ်ႇ မႃးၼႆသေ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ လႅပ်ႈၸိုမ်းၽႅဝ်ထိုင်တီႈ ၸိုင်ႈမိူင်းလုၵ်ႈၸုမ်း Asean ၵမ်ႈၽွင်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႇ ၶဝ်ဝူၼ်ႉႁၼ်ၸိုင် ” ၸုမ်းၸၢဝ်းၸိူဝ်းၵဵဝ်ႇတင်း လိူင်ႈၵၢၼ်မိူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တေလႆႈယွၼ်ႇယၢၼ်းၶဝ်ႈႁႃ ၵၼ်သေ ၸႅၵ်ႇမႅင်ႇ ဢႃႇၼႃႇၵႂႃႇ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ တင်းၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၵုမ်ႇတေၶိုင်ထူၺ်ႈႁၢၵ်ႈထွၼ်ငႃးၵၼ်ယူႇတႄႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ လၢႆးတေ ပဵၼ်ၵၢၼ်၊ ၸိူင်ႉၸိူဝ်ႈႁိုင်ၼၢၼ်းသေ တေပႃးၵၼ်ၵွႆမူတ်းၵွႆး ။ ငူပ်ႉငိၶဝ်ႈႁႃၵၼ်၊ ဢုပ်ႇဢူဝ်းယွၼ်ႇယၢၼ်းတေႃႇၵၼ်ၸင်ႇ တေၸဵဝ်းသၢင်ႈလႆႈ လွင်ႈၼိမ်မၼ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း..”ၼႆယဝ်ႉ။
လၢႆးၵၢၼ်တႄႉ ပူတ်းပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ မဢလ လႄႈ ၵူၼ်းၸမ်ၸႂ်မၼ်းၸိူဝ်းႁူဝ်ၶႅင်ၼၼ်ႉသေ ပၼ်ႁူးဢွၵ်ႇၶဝ် ႁႂ်ႈလႆႈၵႂႃႇသွၼ်ႈယူႇ မိူင်းၼွၵ်ႈသေတီႈတီႈ၊ တႅၼ်းတီႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ႁႃပူဝ်ႇသိုၵ်းၸိူဝ်းမီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈပိၼ်ႇပႅင်ႈ ၼၼ်ႉၶဝ်ႈပုတ်ႈသေ ၸင်ႇပွႆႇလွတ်ႈ ဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ ၊ ၸွမ်ၸိုင်ႈဢူးဝိၼ်းမျိၼ်ႉ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႈယဝ်ႉ ႁႂ်ႈႁူမ်ႈၶိုင်ႁွင်ႉၶိုၼ်း ပၢင်ၵုမ်တႅၼ်းၽွင်း တႃႇပႆယၢင်ႈၶိုၼ်း သဵၼ်ႈတၢင်းၵဝ်ႇၵဝ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။
ပၢႆးဝူၼ်ႉႁၼ် ဢၼ်ဝႃႈမႃးၼႆႉ တေပဵၼ်လႆႈတေႉယူႇႁႃႉ၊ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈလေႃႇ။ ပေႃးတေဝႃႈၼႆ ၵေႃႉၶိုင်ၵၢ ၼ်သမ်ႉ ပဵၼ်မိူင်းၶႄႇ၊ တေႃႈၼင်ႇ ပၢင်တိုၵ်း1027 မၼ်းယင်း ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းလႆႈ၊ NUG, PDF, EAO ဢမ်ႇမီး ၸုမ်းလႂ် ဢၼ်ႁတ်းတိူဝ်ႉ သၢႆၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးမၼ်း၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ်ပေႃႈလဵင်ႉလူင် ၶွင်ၸၵၸ (စကစ) လူၺ်ႈလၢႆးဢွမ်ႈၼႆ ႁူႉၵၼ်မူတ်း။
ၸင်ႇၼၼ် ပေႃးမၼ်းတိုဝ်ႁဵတ်းပႄႇ ၶေးၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇ လူင်းမိုဝ်းႁဵတ်း ၵမ်းသိုဝ်ႈတႄႉ US လႄႈ ၸုမ်းတၢင်းတူၵ်း ၸွင်ႇတေၽွမ်ႉႁိုဝ်၊ တေဢမ်ႇၽွမ်ႉလႆႈသႄႈ။ ပိူဝ်ႈၼႆ ၶႄႇၸၢင်ႈသုပ်းၼႃႈၵၢၵ်ႇ Asean သေ ၶဝ်ႈၶိုင်ယူႇ။ ၵူၺ်းၼၼ်သေတႃႉ ဢၼ်မၼ်းတေလႆႈတေႃႇသူႈၼႆႉ ၼမ်ၼႃႇၼႅၼ်ႇ။
လွင်ႈတေလႆႈတေႃႇသူႈ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၸမ်း မဢလ ၸွင်ႇတေယွမ်းပူတ်းငၢႆႈငႅမ်ႈႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇငၢႆႈလႆႈ ၼင်ႇလၢမ်းထၢင်ႇသႄႈ။ သုတ်းတီႈမၼ်းယွင်ႇဢႃႇၼႃႇ၊ မၼ်းၵိူဝ်းပဵၼ် ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ လႄႈ ၸင်ႇယိုတ်းၸူၼ်ဢႃႇၼႃႇၼၼ်ႉယိုင်။ ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ ဢၼ်လႃႈလီႈလူတ်းလၢတ်းပႅတ်ႈ ၽၼ်ယွင်ႇ ၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇသူႈမီး၊ မူတၢႆမႃမၢတ်ႇ တိုၼ်းဝၵ်ႉငမ်ၵမ်မၼ်ႈသေ ပႃးတၢႆၵႂႃႇၵွႆး။
လမ်ႇလွင်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉသမ်ႉ ၵွမ်ႉၵႃႈပူတ်းပႅတ်ႈလႆႈ မဢလ သေ လွၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ တေၸၢႆႇႁၢႆၵႂႃႇၼႆ ၽႂ်တေႁပ်ႉပၢၵ်ႇလႆႈ?။ ၵေႃႉၶိုၼ်ႈမႃးပုတ်ႈတႅၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵေႃႉမီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈပိၼ်ႇပႅင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ လွၵ်းပိူင်ၾိင်ႈမိူင်း တေႉတေႇလႄႈ တေၶိုင်သၢင်ႈ လိူင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ တေမွၵ်ႇႁွင်ႉ ပၢင်ၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း၊ တေႁူမ်ႈမိုဝ်းၸွမ်း ႁူဝ်ၼႃႈၵဝ်ႇၵဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆၵွၼ်ႇ။
ပိူဝ်ႈတႃႇ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႉလႂ် တေႁပ်ႉပၢၵ်ႇႁဵတ်းပၼ်။
ၶေႃႈမုင်ႈမွင်းဢၼ်ဝႃႈ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ႁႂ်ႈလႆႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် ဢဝ်ၸဵမ်ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး တေႃႇထိုင် လိူင်ႈ ၵၼ်ၵူၼ်း ၼႆၼၼ်ႉ တေၸႂ်ယႂ်ႇၵေႃႉလႂ်ၸုမ်းလႂ် ပွႆႇႁႂ်ႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် လိုမ်းၸႂ်ယုမ်ႇယမ်။ မႃႉပိတ်ႉ ဢမ်ႇလိုမ်းတိၼ်ၼႆၼႃႇ၊ တွၼ်ႈသွၼ်ဢၼ်လႆႈမႃး ၼႂ်းၵႄႈ 2016 တေႃႇ 2020 ၽွင်းတပ်ႉမတေႃႇ လႄႈ ပႃႇတီႇ NLD ႁႃလီၵၼ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၵိုတ်းပဵၼ် ႁွႆးဢၢတ်းလူင်ၵိုၵ်း ၸပ်းၼႃႈလိၵ်ႈၵၢၼ်မိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယူႇ။ ပိူဝ်ႈတႃႇဢၼ်ၼႆႈ ၸွင်ႇမိူင်းၶႄႇလူင် မီးဝႆႉယႃႈၵေႈမၼ်းယူႇႁိုဝ်ၼႆ တေလႆႈၸႅင်ႈလႅင်းဝႆႉ လူင်ႈၼႃႈ ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
ပၼ်ႁႃထူၼ်ႈသွင် ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်လိပ်းၵၢၼ်တၢႆ တႃႇၾၢႆႇသိုၵ်း ၾၢႆႇမိူင်းၼႂ်းၸၢဝ်းမၢၼ်ႈၶဝ် တေလႆႈ ၵေႈလိတ်ႈၸမ်း ၸွင်ႇတေယွမ်းႁပ်ႉလႆႈ ပိူင်ၵၢၼ်မိူင်းၾႅတ်ႊတရႄႊ ဢၼ်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇတင်း လၵ်းမိူင်း2008 ၼၼ်ႉတေႉယူႇႁိုဝ် ၼႆယဝ်ႉ။
တပ်ႉသိုၵ်းတေဢမ်ႇလႆႈၵဵဝ်ႇၸွမ်းၵၢၼ်မိူင်း၊ တပ်ႉသိုၵ်းၼႆႉ တေလႆႈမႄးၽွတ်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်း ၾႅတ်ႊတရႄႊ ဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပၼ်ႇပုတ်ႈၵၼ်ၵုမ်းၵမ်။ ပႃႇတီႇလဵဝ် တေဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်ယႂ်ႇသေ ၶဝ်ႈႁိမ် ၶႅပ်းၵၢင်ၸႂ် တီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၸေႈမိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း၊ တေလႆႈဝႆႉႁူဝ်မႃႇပဵင်းၵၼ်သေ ႁူမ်ႈပၢၼ်ႇပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း ၼႆၼၼ်ႉ ၸွင်ႇတေႁပ်ႉႁဵတ်းပဵၼ်လႆႈတေႉႁိုဝ်။
ယႃႇၽူမ်ႈဝႃႈ NLD တေႃႈၼင်ႇ NUG ယင်းဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉလႆႈ တႃႇၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ၸေႈမိူင်းမၢၼ်ႈ၊ ၵွၼ်ႇပႆႇလႆႈ ယုၵ်ႉပၼ်ဢႃႇၼႃႇ တီႈၸေႈမိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း သမ်ႉပေႃးလွမ်ၶိုင်ၽွတ်ႈ ယူႊၼိတ်ႉၸေႈၵႅင်း၊ ယူႊၼိတ်ႉ မၵူၺ်းယူႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽႅၼ်သွၼ်ႉၽႅၼ် ဢၢၼ်းလဵၼ်ႈလၢႆး 14 ယူႊၼိတ်ႉသေ ႁိဝ်ႈၸင်ႈၵၢၼ်မိူင်း တေႃႇ မိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်ၼႆ ၽႂ်တေဢဝ်ပုၼ်ႈၽွ ၼ်းၵေႈၶႆ ႁႂ်ႈတူၵ်းထုၵ်ႇၸွမ်းထမ်းတြႃးၵၢၼ်မိူင်း။
ၶေႃႈလိုၼ်းသုတ်းတႄႉ ဢဝ်ၸဵမ် ၽႅၼ်တိုၵ်း 1027 လႄႈ ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶၢဝ်းႁွင် ဢၼ်တႄႇၽုတ်းပဵၼ်မႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 2021 ၼၼ်ႉသေ ၽဝမၢၵ်ႈမုၼ်းၵၼ်ၵူၼ်း၊ ၼမ်ႉလိၼ်ၵိုၵ်းၵပ်း ပိုၼ်း ပဵၼ်၊ ဢိၵ်ႇပႃး ၶိူင်ႈၶွင်ၶူဝ်းၵဝ်ႇၵႄႇၵႃႈယႂ်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႈ လႆႈလူႉလႅဝ် ၶၢႆႉလႅၵ်ႈ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈႁိူင်ႈႁၢင်ႇၵႂႃႇၸိူဝ်း ၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ယႃတႅၼ်း မႄးလီၵၼ်ၶိုၼ်း။
တၢမ်တူဝ် မိူင်းၶႄႇလူင် ဢၼ်ဝႆႉၼၵ်းပၵ်းၸႂ် ၶိၼ်ပဵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၵ်ႈမီးထီႈၼိုင်ႈ ႁူမ်ႇလူၵ်ႈၼၼ်ႉ တေ ၸုၼ်ႉ ပွႆႇလႆႈၽွၼ်းပၢင်ႈသုၼ်ႇမိူင်းမၼ်းၵႃႈႁိုဝ်သေ ၶဝ်ႈၵေႈၸွႆႈ ပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈ။ ထႃႈဝႃႈ ဢမ်ႇဝႆႉၸႂ် ယိုၼ်းယၢဝ်း တူၺ်းၽဵင်ႇတႃႇလၢႆၼႃႈတီႈ၊ လၢႆၸၢဝ်းၶိူဝ်းသေ ၸူးဢဝ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၵွတ်ႇလူၵ်ႈမၼ်း ၸဵဝ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ပိူင်လဵဝ်ၵွႆးတႄႉ တၢမ်တူဝ်မၼ်း ၸၢင်ႈတေပဵၼ် ၽူႈယႃႉလူႉၶိုၼ်းလွင်ႈၼိမ်မၼ်ႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈ မိူင်းတူင်ႇတၢင်ႇၵွၼ်ႇယဝ်ႉဢေႃႈ။
မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ
ႁိုၼ်းၵႃယၢင်း
