SHRF ဝႃႈ လၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈ ၶႄႇလႄႈ သိုၵ်းဝႃႉ ႁူမ်ႈၵၼ် ၵေႃႇသၢင်ႈၾၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉတူႈ ဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းပဵၼ် ၼမ်ႉႁူၼမ်ႉတႃ တႃႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီးသုၼ်ႇတူဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵိုင်ႇလီၵိုတ်းပႅတ်ႈၶူင်းၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၶဝ်ယူႇ ဝႃႈၼႆ။
ဝၼ်းတီႈ 17/5/2023 ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ ဝႅပ်ႊသၢႆႊ shan.shanstatefrontline.com ဢွၵ်ႇမႃး လွင်ႈၶွမ်ႊပၼီႊ သိုၵ်းဝႃႉ UWSA တႄႇသၢင်ႈၾၢႆၼမ်ႉတူႈ ဢၼ်ယူႇတၢင်းႁွင်ႇ ႁၢင်ႇၵႆဝဵင်းသီႇပေႃႉ 20 ၵီႇလူဝ်ႇမႄႇတိူဝ်ႇ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ပွတ်း ႁွင်ႇ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းမႃးယူႇၶိူဝ်းယႂ်းၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းဝႅပ်ႊသၢႆႊၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈ – “ၶေႃႈလႆႈၸႂ် လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် တႃႇသၢင်ႈၾၢႆၼမ်ႉတူႈ (သီႇပေႃႉ) ႁႅင်းၾႆးၾႃႉ 210 မႄႇၵႃႇဝတ်ႉတႄႉ ႁဵတ်းယဝ်ႉၵႂႃႇ တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 29/4/2023 ၼႂ်းၵႄႈၶွမ်ႊပၼီႊ (NCEH) ၶွင်သိုၵ်း ဝႃႉတင်း ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇႁႅင်းၾႆးၾႃႉလႄႈ ၽႅၼ်းၵၢၼ်ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢၼ်ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း။ တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈလႆႈႁၼ်ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းၼႂ်းဢွင်ႈတီႈ တေသၢင်ႈၾၢႆၼၼ်ႉ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး” – ဝႃႈၼႆ။
လိူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ပႃး ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸၢဝ်းၶႄႇ ဢၼ်ဢမ်ႇမေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး/ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈသင်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈမႃးပဵၼ်ပၢၵ်ႇ ပၢႆ။ လၢမ်းတူၺ်းတႄႉ ၶူင်းၵၢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ၶႄႇတိုၼ်းယူႇပႃႈလင်သေ ၶိုင်ၸွႆႈၵူၺ်း ဝႃႈၼႆ။
ၸၢႆးႁေႃသႅင် ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ပေႃးတူၺ်းဢၼ်ၸုမ်း SSFIM ၶဝ်ဢွၵ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ တေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ သိုၵ်းဝႃႉ UWSA ၶဝ်ႁိပ်ႈႁိမ်ဢဝ်တိုဝ်ႉတၢင်း ငုမ်းပႃမိူဝ်ႈၼမ်ႉၶုၼ်ႇ ၵွပ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈတူၵ်းတၢင်းယၢပ်ႇ လၢႆလွင်ႈလၢႆတၢင်း ၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ ထိုင်တီႈမၼ်းပေႃးလႆႈၸႂ်ႉၶိူင်ႈမိၼ်တိုၵ်း ပွင်ႇဝႃႈၵၢၼ် တိုၵ်း ႁႅင်းသိုၵ်းၶဝ်ဢူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်မိူင်းၵေႃႈၺႃး လၢႆလၢႆမိူင်းပိူၼ်ႈပွႆႇပႅတ်ႈ ဢိုတ်းတၢင်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢမ်ႇၵႃႉၶၢႆတေႃႇၶဝ် ဢမ်ႇႁဵတ်းၵေႃႉၶဝ် ယွၼ်ႉၶဝ် ၶႃႈႁႅမ်ၵူၼ်းမိူင်း ၽွင်းမၼ်းၵိၼ်းၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် သိုၵ်းဝႃႉ ၼႅတ်ႈႁိမ်ဢဝ်တိုဝ်ႉ ဢဝ်ၸႂ်သိုၵ်း မၢၼ်ႈ ႁဵတ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးတႃႇၶဝ်လူၺ်ႈ ဢမ်ႇဝူၼ်ႉတေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်တေတူၵ်းၼမ်ႉႁူၼမ်ႉတႃ ယွၼ်ႉပၢႆး မၢၵ်ႈမီးပုၼ်ႈသုၼ်ႇၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ်လႄႈ ၽူႈလူင်းတိုၼ်းလၢင်းၶဝ်ၵူၺ်း”- ဝႃႈၼႆ။
လၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈၸိူင်ႉၼႆ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၶၢဝ်းဢၼ်လီႁဵတ်းလႄႈ ပီႈၼွင်ႉၶႄႇ သိုၵ်းဝႃႉ ၶဝ်ထုၵ်ႇ ၵိုတ်းဝႆႉတၢင်းသိူဝ်းသႃႇ မၢၵ်ႈ မီးပုၼ်ႈသုၼ်ႇၶဝ်သေ ႁႃတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်တေပဵၼ်ၼမ်ႉႁူၼမ်ႉတႃ ယွၼ်ႉပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းလႄႈ ၵိုင်ႇ လီၵိုတ်းပႅတ်ႈၶူင်းၶဝ်ယဝ်ႉ ၸၢႆးႁေႃသႅင်လၢတ်ႈ။
ဝၼ်းတီႈ 25/4/2023 ယူႇတီႈ ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလႄႈ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ၼႂ်းမိူင်း/ ၼွၵ်ႈမိူင်း ႁူမ်ၵၼ် တုၵ်း ယွၼ်းထိုင် ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈ ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး ႁႂ်ႈၸွႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ ၵိုတ်းပႅတ်ႈ ၵၢၼ် သၢင်ႈၾၢႆယေးယႂႃႇတွၼ်ႈၼိူဝ်လႄႈ တွၼ်ႈၵၢင် ၶူင်းၵၢၼ်ၾၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉတူႈ ၸိူဝ်းၼႆႉမႃးယဝ်ႉ ၵမ်းၼိုင်ႈ။
ၼၢင်းမူဝ်သႂ် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၵႅတ်ႇၶႄမႄႈၼမ်ႉတူႈ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႆႉဝႃႈ – “မႄႈၼမ်ႉတူႈၼႆႉ ယွၼ်ႉႁဝ်းၶႃႈ ၵူၼ်း မိူင်းတႆး ႁဝ်းလႆႈ ပိုင်ႈဢိင်မႄႈၼမ်ႉၼႆႉမႃးလႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မႄႈၼမ်ႉတူႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၼႆ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈလႄႈသင်၊ ၸုမ်းယိပ်း ၵွင်ႈၵၢင်ႇလႄႈသင် ၽႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ မၼ်းၵေႃႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉပႃး လွင်ႈယူႇၵိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸုမ်းသိုၵ်း၊ ပႃႇတီႇ ၵၢၼ်မိူင်း ၶဝ်ၸုၵ်းမၼ်ႈၾၢႆႇၵူၼ်းမိူင်းသေ တုၵ်းသူၼ်းၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ် ၵူၼ်းမိူင်း ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈၵိုတ်းပႅတ်ႈၵၢၼ်သၢင်ႈ ၾၢႆၼႆႉၶႃႈဢေႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း MyAsia Consulting’s scoping လၢတ်ႈၼႄဝႆႉလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉၾၢႆတွၼ်ႈတၢင်းၼိူဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပႃး ၸွမ်းဢၢင်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉထူမ်ႈပႅတ်ႈ ဝၢၼ်ႈလီလု ဝၢၼ်ႈတႆးဢၼ်မီးပိုၼ်ႉတီႈ 140 ႁႅၵ်ႉတႃႉ (1 ႁႅၵ်ႉတႃႉ မီး 2.47 လၵ်း) တီႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈႁႃလဵင်ႉတွင်ႉ။
လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတွၼ်ႈတၢင်းတႂ်ႈသမ်ႉ ပႃးၸဵမ်လွင်ႈတေႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ်သတ်းတႂ်ႈၼမ်ႉၶၢတ်ႇ ဢိုပ်းယၢၵ်ႈ၊ ၼမ်ႉလႆဢၼ်တေ လူတ်းလူင်းတၢင်းတႂ်ႈၼၼ်ႉ တေၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉၼမ်ႉလႄႈလိၼ်တွၼ်ႈ တၢင်းတႂ်ႈ(ၼမ်ႉႁႅင်ႈလိၼ်ၶၢပ်ႇ)၊ တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉသတ်း ၼမ်ႉလႄႈ ၾၢႆတေဢမ်ႇမၼ်ႈၵိုမ်း။ ၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်းယင်းလၢတ်ႈၼႄထႅင်ႈဝႃႈ “လွင်ႈၽေးၾၢႆၼႆႉ လီမႆႈၸႂ်တႃႇၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်း ယူႇ တွၼ်ႈတၢင်းတႂ်ႈ။ သင်ဝႃႈ ၾၢႆတႅၵ်ႇမႃးၸိုင် တိုၼ်းတေ ပဵၼ်ၽေးႁုၵ်ႉႁၢႆႉလူင်ၵမ်းလဵဝ်” ဝႃႈၼႆ။
ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2018 လႄႈ 2019 ၼၼ်ႉၼၢင်းၶမ်းဢေး ၽူႈတႅၼ်းပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် ဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ တၢင်ႇလၢတ်ႈ ၼႄ လွင်ႈၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈၶႂၢင်ႉသင်ၼႆႉ ၼႂ်းသၽႃးတီႈၼႄႇပျီႇတေႃႇသေ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းပႅတ်ႈၶူင်းၵၢၼ် သၢင်ႈၾၢႆၼမ်ႉတူႈၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇမီးလွင်ႈဢဝ်လိူင်ႈ ဢဝ်လွင်ႈတၢင်းသင် တေႃႇၶွမ်ႊပၼီႊ NCEH ဢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တႃႇဢွင်ႈတီႈသၢင်ႈၾၢႆၼႆႉ။
ၵူၼ်းမိူင်းယူႇၼႂ်းဝဵင်းသီႇပေႃႉ 20,000 ပၢႆ ၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉတူႈ ႁၢင်ႇၵႆၾၢႆၼမ်ႉတူႈတွၼ်ႈတၢင်းတႂ်ႈ 20 ၵီႇလူဝ်ႇ မႄႇတိူဝ်ႇၵူၺ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေႁူပ်ႉၺႃးၽေးသၽႃဝ ၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ၼႂ်းဝဵင်းၼၼ်ႉ မၢင်တီႈမၢင်ဢွင်ႈၵေႃႈတိုၼ်းပဵၼ်ဢွင်ႈ တီႈ ဢၼ်ၼမ်ႉထူမ်ႈဝႆႉယူႇယဝ်ႉလႄႈ ပေႃးၾူၼ်တူၵ်းႁႃႇယႂ်ႇၸိုင် ၼမ်ႉတိုၼ်းၼွင်းထူမ်ႈ၊ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၾၢႆယင်းပႆႇတႅၵ်ႇၵေႃႈ၊ လွင်ႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉပွႆႇၼမ်ႉၼမ်ၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ၊ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈပႃးဝႆႉ ၼႂ်းၽိုၼ် ႁၢႆး ငၢၼ်းၶဝ် ဝႃႈၼႆ။
ၶွမ်ႇပၼီႇ NCEH ၼႆႉ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 2013 သေပိုတ်ႇတူဝ်မၼ်းၼႂ်း “ဝႅပ်ႊသၢႆႊ”မႃး။ ၶွမ်ႇပၼီႇ NCEH တႄႇႁၢင်ႈ ႁႅၼ်းၵၢၼ်တႃႇသၢင်ႈၾၢႆ မိူဝ်ႈပီ 2017 ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇမီးလွင်ႈပၼ်ၶႂၢင်ႉ တႃႇၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉလႄႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇမီးလွင်ႈလူင်းလဵပ်ႈ ႁဵၼ်းထတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတၢင်းၾိင်ႈတိုၼ်းသၽႃဝလႄႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း (EIA)။ လွင်ႈၼႆႉ လႆႈပိုတ်ႇၽိူၺ်ဢွၵ်ႇ ဢၼ်ၵေႃၵပ်းသၢၼ်တူင်ႉၼိုင်တႃႇ မႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆးတင်းၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၵဵပ်းၶေႃႈမုၼ်း၊ ပိုတ်ႇၼႄလွင်ႈ ၶွမ်ႇပၼီႇ NCEH ၶဝ် ပူၼ်ႉပႅၼ်ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈၸိုင်ႈမိူင်းသေ တီႇၽဵဝ်ႈထိူၼ်ႇၶိူဝ်း၊ သၢင်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းၵႂႃႇ ၸူးဢွင်ႈတီႈ တေ သၢင်ႈၾၢႆလႄႈ ၵေႃႇသၢင်ႈဢွင်ႈတီႈၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶဝ်တေယူႇသဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ shan.shanstatefrontline.com တႄႉ ဢွၵ်ႇဝႆႉ ၼင်ႇၼႆ။
