ၵေႃၵပ်းသၢၼ် တူင်ႉၼိုင်တႃႇမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆး (Action for Shan State Rivers) ဢွၵ်ႇၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈၵိုတ်းလွင်ႈ သၢင်ႈၾၢႆ ၊ ၶွမ်ႊပၼီႊ ၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်ႁူမ်ႈၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈၶႃႈႁႅမ်ၵူၼ်းမိူင်းသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ဝႆႉယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉတင်းမူတ်း ႁႂ်ႈထွၼ်ဢွၵ်ႇ မိူင်းတႆးမူတ်းမူတ်းဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈၼႆႉ ဝၼ်းတီႈ 14/3/2022 မၢႆတွင်း ဝၼ်းမႄႈၼမ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉသေ ယူႇတီႈ ၵေႃၵပ်းသၢၼ်တူင်ႉၼိုင်တႃႇမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆးလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလၢႆပိုၼ်ႉတီႈ ႁူမ်ႈၵၼ်တႅမ်ႈလိၵ်ႈ/ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၸွမ်းၾင်ႇမႄႈၼမ်ႉသေ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆမႂ်ႇ ဢၼ်တေႁဵတ်း ႁႂ်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိူၵ်ႈမႂ်ႈၶႃႈႁႅမ်ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ မီးလၢႆးလႆႈလႄႈ ဝၢင်းထၢၼ်ႁႅင်းၾႆးၾႃႉ ၸွမ်းဢူၺ်းလီမိူင်းႁိမ်းႁွမ်းမၼ်း ဝႃႈၼႆ။
ၸၢႆးႁေႃသႅင် ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၵေႃၵပ်းသၢၼ်တူင်ႉၼိုင်တႃႇမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ဝႃႈ-“ၼႂ်းဝၼ်းမႄႈၼမ်ႉလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ တိုၵ်းသူၼ်းၶွမ်ႊပၼီႊ ၸိူဝ်းႁႃတိုဝ်ႉတၢင်းလူင်းတိုၼ်း သၢင်ႈၾၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၶႃႈဢွၵ်ႇမိူဝ်းမူတ်းမူတ်း။ ၵွပ်ႈဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ ၵူၼ်း မိူင်းတႆး တိုၼ်းဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းသင်။ ၾႆးၼႆၵေႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တေဢဝ်ပၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်းၸႂ်ႉ၊ ငိုၼ်းဢၼ်တေလႆႈမႃး ၼၼ်ႉ ၵေႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ သမ်ႉတေဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းတႃႇၶဝ် တေမီးႁႅင်းသိုပ်ႇယိပ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ/ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းၵႂႃႇ ထႅင်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်းၵူၺ်း။ ၵူၼ်း မိူင်း ႁဝ်းၶႃႈ သမ်ႉတေလႆႈပၢႆႈ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၼမ်ႉတေထူမ်ႈဝၢၼ်ႈ တေႁၢမ်းဝၢၼ်ႈႁိူၼ်းယေး တီႈယူႇသဝ်း၊ ၵူၼ်းမိူင်း ႁဝ်းတေၽၢတ်ႇယၢႆႈ ယၢၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇ ၵူႈႁူးၵူႈတၢင်းထႅင်ႈၵူၺ်း သင်ဝႃႈ ၾၢႆႁဵတ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။
သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၼႆႉ ႁူႉပုၼ်ႈလီသုၼ်ႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ တႃႇဢႃႇၼႃႇမီးၼႂ်းမိုဝ်းၵူၺ်း။ ဢမ်ႇဝူၼ်ႉပႃး သုၼ်ႇၵူၼ်းမိူင်း ပိုၼ်ႉတီႈသေဢိတ်းလႄႈ ယူႇတီႈၶွမ်ႊပၼီႊ သေ ႁႂ်ႈထွၼ်တူဝ်ႁၢင်ႇယၢၼ်တင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈသေၵမ်း ၸၢႆးႁေႃသႅင် သိုပ်ႇလၢတ်ႈထႅင်ႈၼင်ႇၼႆ။
“ၽူႈလူင်းတိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းလႄႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်တေဝႃႈ ၶဝ်ႁႃၵၢၼ်ပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႆသေတႃႉ ၵူၼ်းဢၼ်မႃး ႁဵတ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၺ်းဢၼ်တေမႃးႁဵတ်းလႄႈလႆႈၵၢၼ်။ ၵူၼ်း မိူင်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈတႄႉ ယႃႇဝႃႈ တေလႆႈၵၢၼ်လႃႈ ယင်းဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈၸမ် ထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ ၶူင်းၵၢၼ် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၵႃႈပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်း ပိုၼ်ႉတီႈတိုၼ်းဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇၶဝ်ႈႁဵတ်းသင်၊ တိုၼ်းဢမ်ႇလႆႈ ၶဝ်ႈၸမ်လႃးလႃးၼၼ်ႉၵူၺ်း”- ဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈလၢႆလိူၼ်ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ႁူဝ်ၼႃႈၸုမ်းသိုၵ်းယိုတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ/ဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈပိုတ်ႇတိုဝ်ႉတၢင်းႁႂ်ႈသိုပ်ႇၶိုင်ႁဵတ်း သၢင်ႈၾၢႆ ၾႆးၾႃႉ ႁႅင်းၼမ်ႉၼႂ်းမိူင်းတႆး ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈဢၼ်တိုၵ်ႉလူဝ်ႇၾႆးၾႃႉၼၼ်ႉ။
ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ မီးၾၢႆယႂ်ႇလူင်သိပ်းလုၵ်ႈယဝ်ႉ၊ လႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ႁႅင်းၾႆးၾႃႉ ၶိုင်ႈပၢႆ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၼၼ်ႉ။ ယင်းမီးၾၢႆ ထႅင်ႈ လၢႆလုၵ်ႈဢၼ်တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၵေႃႇသၢင်ႈသေ မီးၽႅၼ်ၵၢၼ်တေသၢင်ႈမႂ်ႇထႅင်ႈတႃႇသၢဝ်းလုၵ်ႈ ပႃးၸဵမ်ၾၢႆယႂ်ႇလူင်ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၶူင်း ဢၼ်တေ ဢဝ် ႁႅင်းၾႆးမၼ်းသူင်ႇပၼ်ၶႄႇလႄႈထႆး ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆယႂ်ႇလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉ တီႈတိုၼ်းဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်းလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ် ၶတ်းမႃးႁၢဝ်ႉႁႅင်းယူႇ။
လုၵ်ႈၸုမ်း ၵေႃၵပ်းသၢၼ်တူင်ႉၼိုင်တႃႇမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆးလႄႈ ဢူၺ်းလီၽူႈၽၢၵ်ႈၵၢၼ်မၼ်း ဢွၼ် ၵၼ်တိတ်းပၢႆႉတင်းၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ “ ၵိုတ်းၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉႁဝ်း ႁူမ်ႈၵၼ် ႁၵ်ႉသႃ မႄႈၼမ်ႉႁဝ်း” ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ ၸွမ်းၼိူဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ် ၸွမ်းသၢႆမႄႈၼမ်ႉၶူင်းလႄႈ မႄႈၼမ်ႉ ယႂ်ႇလူင်တၢင်ႇသၢႆ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး။
ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈတၢင်ႉယၢၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈဝႃႈ “မႄႈၼမ်ႉပဵၼ်သၢႆလိူတ်ႈလူင်ႁဝ်း၊ ႁဝ်းတၵ်းလႆႈႁူမ်ႈၵၼ် ႁၵ်ႉသႃတႃႇလုၵ်ႈ လၢၼ်ႁဝ်း မိူဝ်းၼႃႈ” ဝႃႈၼႆ။
တင်ႈတႄႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ/ ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းပီၵၢႆမႃး သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸႂ်ႉလၢႆးႁုၵ်းႁၢႆႉမိူၵ်ႈမႂ်ႈသေ ၽဵဝ်ႈလၢင်ႉၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းလုၵ်ႉ ၼႄၵၢင်ၸႂ်တူဝ်ႈမိူင်း။ ၵူၼ်းမိူင်း 1,600 ပၢႆ ၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶႃႈႁႅမ်တၢႆလႄႈ ၺႃးတီႉၺွပ်း 12,000 ပၢႆ။ မိူဝ်ႈဝူင်ႈပူၼ်ႉမႃးပႆႇႁိုင်ၼႆႉၵေႃႈ သိုၵ်း မၢၼ်ႈ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၸႂ်ႉၶိူင်ႈမိၼ်တိုၵ်းတေႃးၵူၼ်းမိူင်း ပႃးတင်းၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းသၢပ်ႇမႄႈၼမ်ႉၶူင်း ၼႂ်းမိူင်းယၢင်း။
ၼင်ႇႁိုဝ် တေပဵၼ်လွင်ႈတုမ်ႉတွပ်ႇၶိုၼ်း တၢင်းမိူၵ်ႈမႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၼႆသေ ၶွမ်ႊပၼီႊၼွၵ်ႈမိူင်း လႆႈၵိုတ်းယင်ႉၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းၶဝ်ဝႆႉၸူဝ်ႈ ၶၢဝ်း ပႃးၸဵမ် ၶွမ်ႊပၼီႊ EDF ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းၾရင်ႊသဵတ်ႇ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်၊ လႆႈၵိုတ်းၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆသူၺ်ႇလီႇ 3 ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉမၢဝ်း ၼႂ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ၼႂ်းလိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 2021။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ Razel-Bec ၶွင်ၾရင်ႊသဵတ်ႊ တႄႉတိုၵ်ႉသိုပ်ႇၵေႃႇသၢင်ႈၽၢႆ ယႄးယႂႃႇ တွၼ်ႈ ၼိူဝ် ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉတူႈ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၵႄႈ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း တိုၵ်ႉလႆႈပၢႆႈၽေးၼၼ်ႉယူႇ။ Razel-Bec ၼႆႉႁူမ်ႈပုၼ်ႈၸွမ်း ၶွမ်ႊပၼီႊ IPG ဢၼ်ပဵၼ် ၵိင်ႇၽႄ ၶွမ်ႊပၼီႊ IGE ဢၼ်ၺႃးမိူင်းယူႊရူပ်ႊ ႁႅတ်ႉပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမၼ်း မိူဝ်ႈလိူၼ်ပူၼ်ႉမႃး ယွၼ်ႉမီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇ ၵၼ်တင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။
ၶွမ်ႊပၼီႊ Scatec မိူင်းၼေႃႊဝူၺ်ႊၵေႃႈ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးပႆႇႁိုင်ၼႆႉ လႆႈပိုတ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ တေသိုပ်ႇၶိုင်သၢင်ႈ ၾၢႆယႄးယႂႃႇ တွၼ်ႈၵၢင် ဢၼ်ယူႇ ၼႂ်းၵႄႈသိုၵ်းသိူဝ် ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉတူႈၼၼ်ႉ။
ၸၢႆးၶမ်းႁၢၼ် ၸၼ်ႉၽူႈၼမ်းမူႇဝၢၼ်ႈ ၼႂ်းထုင်ႉသီႇပေႃႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ “ႁဝ်းၶႃႈ တုၵ်း ယွၼ်း ၶွမ်ႊပၼီႊ ၼွၵ်ႈမိူင်းထွၼ်ၵၢၼ် လူင်း တိုၼ်းလၢင်းၶဝ် ဢွၵ်ႇတီႈၶူင်းၵၢၼ်သၢင်ႈ ၽၢႆၼႂ်း မိူင်းတႆး” ၶူင်းၵၢၼ်ၽၢႆၸိူဝ်းၼႆႉ ပၼ်ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵူၺ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၶဝ်မီး ႁႅင်း သိုပ်ႇၶႃႈႁႅမ်ၵူၼ်းမိူင်းတၢႆၵူၺ်း” ၼႂ်းၵေႃၵပ်းသၢၼ် တူင်ႉၼိုင်တႃႇမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆး ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
