“ၽႅၼ်ၾႃႉသႂ် (CLEAR Sky Strategy)” ၽႅၼ်ၵၢၼ် ထႆး လၢဝ်း မၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ မွၵ်ႇၵႂၼ်း ၶၢမ်ႈလႅၼ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈယိုတ်ႈယၢဝ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း သူင်ႇၽူလ်တုမ်ႉယွၼ်ႈတေႃႇပၢႆးယူႇလီလႄႈလွင်ႈ ပဵၼ်ယူႇၶွင် ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းဝူင်းၵႂၢင်ႈ လူၺ်ႈတီႈၶိုၵ်ႉလူင်မၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈပွတ်းႁွင်ႇၶွင်မိူင်းထႆး ထိုင်တီႈႁွင်ႈၵၢၼ် လူင်ၽူႈၼမ်း ၼႂ်း ဢႃႊသျဵၼ်ႊ လႆႈၸႅင်ႈတိူၼ်ပၼ်ႁႃဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈထိုင်ၶၵ်ႉတီႈ 3။
ပိုၼ်ႉတီႈမႆႈႁွၼ်ႉလႄႈမွၵ်ႇၵႂၼ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းထႆး မၢၼ်ႈ လႄႈ လၢဝ်း ၼႂ်းပီ 2023 ၼႆႉ သုင်ထိုင်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 93 ပဵၼ်ၵၢၼ်တႅၵ်ႈယင်ႇတင်း ၼႂ်းၽွင်းၶၢဝ်းယၢမ်းလိူၼ်လဵဝ်ၵၼ် ဝူင်ႈၵၢင် ဝၼ်းတီႈ 1 လိူၼ် ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ထိုင် 5 ဢေႊပရိူဝ်ႊလ် 2023 ။
သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉတွၼ်ႈၸဝ်ႉ ၾုၼ်ႇၼႃ PM 2.5 ယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉသီမၢၵ်ႇၸွၵ်း 35 ပိုၼ်ႉတီႈ တႄႇပဵၼ်လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတေႃႇပၢႆးယူႇလီ
မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇ (ၽၢၵ်ႈၼိူဝ်) PM 2.5
တွၼ်ႈၸဝ်ႈၼႆႉ ၾုၼ်ႇၼႃ PM 2.5 ယင်းပူၼ်ႉၶၵ်ႉ 12 ပိုၼ်ႉတီႈ ယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉသီမၢၵ်ႇၸွၵ်း ပဵၼ်ပၼ်ႁႃတေႃႇပၢႆးယူႇလီ
ၾုၼ်ႇၼႃ PM 2.5 ၼႂ်ႉၸဝ်ႉၼႆႉ ယူႇၼႂ်းၶၵ်ႉတွၼ်ႈတေႁုၼ်ႈႁႅင်းလႄႈ တႄႇမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတေႃႇပၢႆးယူႇလီ
ၼႂ်း 29 ပိုၼ်ႉတီႈ
ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၽူႈၼမ်း 3 ၾၢႆႇ ဝူင်ႈၵၢင် ၸွမ်သိုၵ်းလူင်ပရႃႊယုထ်း ၸၼ်ဢူဝ်ႊၶျႃႊ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၶွင်ထႆး တင်း ၼၢႆႊသွၼ်ၶျႆႊ သီၽၼ်ႊၻွၼ်ႊ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၶွင်မိူင်းလၢဝ်း လႄႈ ၸွမ်သိုၵ်းလူင်မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ၸွမ်ၽွင်းလူင် သိုၵ်းယိုတ်းမိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊလ် 2023 ၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းလူင်ပရႃႊယုထ်း လႆႈလဝ်ႈယိုၼ်ႈ “ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၾႃႇသႂ် (CLEAR Sky Strategy)” ပိူဝ်ႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃမွၵ်ႇၵႂၼ်းၽိတ်း ဢၼ်ပဵၼ် မွၵ်ႇၵႂၼ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်
ဢိင်လူၺ်ႈ 1.C (Continued Commitment) မုင်ႈလူင်းမိုဝ်းၵႄႈလိတ်ႈတၢမ်ပဝ်ႉမၢႆ ၼႂ်းၵၢၼ်လူတ်း ပိုၼ်ႉတီႈ ၵိူတ်ႇၵႂၢမ်းမႆႈႁွၼ်ႉ ၸွမ်းၽႅၼ်လူင်းမိုဝ်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵဵင်းႁၢႆး မိူဝ်ႈ 2017 ။
2.L (Leveraging Mechanisms)ထႆးတေၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈႁူမ်ႈမိုဝ်းၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉၽၢၼ်ႇတၢင်းၵေႃၵမ်ၵၢၼ် လႅၼ် လိၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ဢိၵ်ႇတင်းတေယိပ်းယူၵ်ႉဢဝ်လွင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်သုတ်းယွတ်ႈဢႃႊသျဵၼ်ႊ ၵမ်းပွၵ်ႈ 42 ၼႂ်းလိူၼ်မေႊ 2023 တီႈဢိၼ်ႊတူဝ်ႊၼီႊသျိူဝ်ႊ 3.E (Experience Sharing) ၵၢၼ်လႅၵ်ႈၶေႃႈမုလ်း လႄႈ ၵၢၼ်ထူပ်းမိုဝ်း ပိူဝ်ႈၶွပ်ႈၵုမ်းၵႂၼ်းၽိတ်း မွၵ်ႇၵႂၼ်းၶၢမ်ႈလႅၼ် 4.A (Air Quality Network) ၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈႁူမ်ႈမိုဝ်း ၶိူဝ်းၶၢႆႇ ၵူတ်ႇထတ်း တႅၵ်ႈၼပ်ႉ တၢင်းလွင်ႈပဵၼ်ယူႇၵႂၢမ်းႁွၼ်ႉၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ လႄႈ 5.R (Effective Response) ၸွမ်ၽွင်းလူင်ယိုၼ်ႈလဝ်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၸၼ်ႉသုင် တင်း 3 ၸိုင်ႈမိူင်း ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ပိူဝ်ႈတေႃႇယွတ်ႈၽူလ်ၶွင် ပၢင်ၵုမ်ၸၼ်ႉၽူႈၼမ်း။
ပၢင်ၵုမ် 3 ၾၢႆႇ ပဵၼ်ၵၢၼ်တႄႇၵဝ်ႉငဝ်ႈတီႈႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇၶူဝ်းၶွင်ထမ်းမၸၢတ်ႈလႄႈ သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ လႄႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင်ထႆး။ ၵွပ်ႈဝႃႈပၼ်ႁႃၵႂၼ်းၽိတ်း မွၵ်ႇၵႂၼ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်ၼႆႉ တေလႆႈႁပ်ႉလွင်ႈၵႄႈ လိတ်ႈဝႆးဝႆး လူၺ်ႈၵႂၢမ်းႁူမ်ႈမိုဝ်း ဝူင်ႈၵၢင်ၸိုင်ႈမိူင်း တင်း 2 ၸိုင်ႈမိူင်း လၢဝ်း လႄႈ မၢၼ်ႈ ၵေႃႈ ၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၸွမ်း ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၾႃႉသႂ် လႄႈတေၸတ်းႁဵတ်းၸွမ်းၶၵ်ႉၵၢၼ် ၽႅၼ်သၢင်ႈၵၢၼ်ႁူမ်ႈမိုဝ်းထႆး လၢဝ်း မၢၼ်ႈ လႄႈ တေမီး ၵၢၼ်ၸႂ်ႉၽူလ်ၽွၼ်းလႆႈၵူႈသိင်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်တေပဵၼ်လွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈ။
ထႆးတေလဝ်ႈယိုၼ်ႈၽၢတ်ႇၵေႃၵမ်ၵၢၼ်လႅၼ်လိၼ် ၼႂ်းၸၼ်ႉၸႄႈတွၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၸၼ်ႉဢႃႊသျဵၼ်ႊလႄႈ ၼႂ်းၵၢၼ်ပၢင်ၵုမ်သုတ်းယွတ်ႈဢႃႊသျဵၼ်ႊ 42 လိူၼ်မေႊ 2023 ၼႆႉ တီႈဢိၼ်ႊၻူဝ်ႊၼီႊသျိူဝ်ႊ ႁႂ်ႈၽူႈၼမ်း ဢႃႊသျဵၼ်ႊထတ်းထွင်သင်ႇၵၢၼ် ႁိပ်ႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ ႁႂ်ႈႁၼ်ၼမ်ႉႁၼ်တူဝ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈမွၵ်ႇၵႂၼ်း ၶၢမ်ႈလႅၼ်ၼႆႉဝႆးဝႆး။
မိူဝ်ႈပၢႆလိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊလ် ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ မိူင်းထႆးႁူမ်ႈတင်း GIZ (ၸုမ်းႁူမ်ႈမိုဝ်းဝူင်ႈၵၢင်ၸိုင်ႈမိူင်း ၶွင်ၵျမၼီႊ ၸတ်းပၢင်ၵုမ်ၽႅၼ်သၢင်ႈ တီႈၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႂ်ႇ ပိူဝ်ႈဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်လႄႈ ပိုတ်ႇတၢင်းဢဝ် ထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊ ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်တွၵ်ႇယမ်ႉ ၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၵဵင်းႁၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ဝူင်ႈၵၢင်ဢႃႊသျဵၼ်ႊ ဝႃႈလူၺ်ႈၵႂၼ်းၽိတ်း ဢၼ်လုၵ်ႉမႃးတီႈမွၵ်ႇၵႂၼ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်ၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေႁၼ်ၼမ်ႉႁၼ်တူဝ် ႁႂ်ႈတိတ်း တၢမ်ပဝ်ႉမၢႆတီႈငဝ်ႈႁဵတ်ႇ ၵၢၼ်လူတ်းယွမ်းလွင်ႈၵႂၼ်းၽိတ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈထုင်ႉမႄႈၼမ်ႉၶွင် ၸတ်းတင်ႈၼႅင်ႈ ၼႅဝ်းၶိူဝ်းၶၢႆႇတီႈဢၼ်ပဵၼ်ၸုတ်းၼဵၼ်တၵ်ႉတိူၼ်ၽႆးလႄႈ မီးလွင်ႈမႅၼ်ႈယမ် ၵၢၼ်ၶႄၾႆး ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ် ၾႆးမႆႈလၢမ်းပႃႇ ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်း တင်းၼမ်ႉၵတ်ႉၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ လႄႈဝၢင်းတမ်းၼႅဝ်းတၢင်းပိူင်ၵၢၼ် တၢင်းၾၢႆႇၵူတ်းမၢႆ ၵူႈမိူင်း ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈမီးၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၵုမ်းတီႈငဝ်ႈတေႃတူၼ်ႈႁဵတ်ႇၶွင်ပၼ်ႁႃ။
ပၼ်ႁႃမွၵ်ႇၵႂၼ်းၶၢမ်ႈလႅၼ် တိုၵ်ႉပဵၼ်ၽွင်းၵၢၼ်ႁိပ်ႈၵႄႈလိတ်ႈပၢႆးတႂ်ႈ “ၽႅၼ်ၾႃႉသႂ်“ ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၶပ်းၶိုင် ဢၼ်ႁဵတ်းသိုပ်ႇၵၼ်မႃးယူႇၸဵမ်ဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉလႄႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃမွၵ်ႇၵႂၼ်းၽိတ်း ပဵၼ်ၶူင်းၵၢၼ်လူင်ၶွင်ၸၢတ်ႈမႃးၶၢဝ်းယၢဝ်းလၢႆပီလႄႈတေသိုပ်ႇၵႂႃႇတေႃႇ 2024-2025 ။
“ထိမ်ႊၶၢဝ်ႇသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ” ႁၼ်ၸွမ်းၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ မွၵ်ႇၵႂၼ်းၶၢမ်ႈလႅၼ် ၵွပ်ႈဝႃႈပဵၼ်မွၵ်ႇၵႂၼ်းၽိတ်း တေႃႇတၢင်းဢႃးၵၢသ်ႇ(ၵၢင်ႁၢဝ်) ပွတ်းၽၢၵ်ႈၼိူဝ်(မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇ) ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးယၢဝ်းၼၢၼ်းပဵၼ် သိပ်းသိပ်းပီလႄႈ ယိင်ႈၼပ်ႉဝၼ်းယိင်ႈတိူဝ်းၶိုၼ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၵ်းၼႃလိူဝ်ၵဝ်ႇ သူင်ႇလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ တေႃႇပီႈၼွင်ႉ ဢၼ်ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ။
ဢမ်ႇမီးတီႈတေလိူၵ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်လႆႈလူမ်ႈမူတ်းသႂ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇလႄႈယူႇၼင်ႇ သူင်ႇၵႂၢမ်းတၢႆဝႆႉလူင်ႈၼႃႈ ၵွၵ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းၵူၼ်းတင်းၼမ်လႆႈၸဵပ်းၶႆႈပူၺ်ႇတၢင်းလွတ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်ၼမ်တိူဝ်းၶိုၼ်ႈ ယွၼ်ႉၵႂၢမ်းၽိတ်း။ တင်ႈတႄႇႁူဝ်ပီၽၢၼ်ႇမႃးတေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၵဵင်းမႂ်ႇ ၵဵင်းႁၢႆး ပိၼ်ႇၵၼ်ထူပ်းၽႆးမွၵ်ႇၵႂၼ်းၽိတ်း PM 2.5 သုင်သုတ်းလႄႈၸင်ႇလႆႈၾၢၵ်ႇၵႂၢမ်းဝင်ဝႆႉတီႈ “ၽႅၼ်ၾႃႉသႂ်” ၼႆႉ။
တီႈမႃးၶွင်လၢႆးငၢၼ်းၶၢဝ်ႇ ထႆး
မွၼ်းၶိူဝ်း
