ၶၢဝ်းတၢင်း 4-5 ပီမႃးၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉတႆး မိူင်းလႃႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢမ်ႇလႆႈၸတ်းႁဵတ်းပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉမႃး ၶိုၵ်ႉယႂ်ႇလူင် ယွၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၽႄႈလၢမ်းႁႅင်း ပီၼႆႉ တေၶိုၼ်းၸတ်းယႂ်ႇ တေမွၵ်ႇထိုင် ပီႈၼွင်ႉတီႈၸမ်/ ၵႆ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ။
ပေႃးထိုင်မႃး ဝၼ်းတီႈ 30/4/2023 တေႃႇထိုင် 2/5/2023 ၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉတႆး မိူင်းလႃႈ ၸၼ်းတႃ ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၼႂ်း ဢိူင်ႇတႂ်ႈၶူင်း ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ တေႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်းပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ ၶိုၵ်ႉယႂ်ႇလူင်ၶိုၼ်း ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းတင်း လုမ်ႈၾႃႉ တေလႆႈႁပ်ႉႁူႉ လွင်ႈၾိင်ႈပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ ၸၢဝ်းတႆး ဝႃႈၼႆ။
ၵူၼ်းထုင်ႉမၢဝ်း ၼႂ်းဢိူင်ႇတႂ်ႈၶူင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ မိူဝ်ႈၶၢဝ်းသၢင်းၵျၢၼ်ႇ(သွၼ်းၼမ်ႉ) ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ တီႈလႂ်တၢင်းလႂ် ပိူၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉၸတ်းယႂ်ႇႁိုၵ်ႉၵၼ်ၼမ်လႄႈ ၵူဝ်ပွႆးဢမ်ႇၵိုၼ်းၼႆသေ ၸင်ႇတေမႃးၸတ်း ဝၢႆးလင် ပိူၼ်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ တီႈမိူင်းလႃႈၼႆႉ ပေႃးထိုင်မႃး ဝၼ်းတီႈ 30/4/2023 ၸိုင် ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ တေဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇတေႃႉမွၵ်ႇ (မွၵ်ႇ ၵေႃႇသွႆႈ) မႃးႁၢင်ႈႁႅၼ်း လူႇတၢၼ်းတီႈဝတ်ႉ/ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ။ ဝၼ်းတီႈ 1-2/5/2023 သမ်ႉ တေၸတ်းႁဵတ်းပွႆးသွၼ်း ၼမ်ႉ ၶိုၵ်ႉယႂ်ႇလူင် မီးၶပ်ႉမၢႆဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
မိူဝ်ႈပီ 2017 ၼၼ်ႉ တီႈမိူင်းလႃႈၼႆႉ ယၢမ်ႈၸတ်းႁဵတ်း ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ ၶိုၵ်ႉယႂ်ႇလူင် ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် ၸွတ်ႇတူဝ်ႈ လုမ်ႈၾႃႉမႃး။ မွၵ်ႇထိုင်ပီႈၼွင်ႉၶႅၵ်ႇတီႈၸမ်/ ၵႆ မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ သမ်ႉပေႃးၵိုၼ်းၶွၼ်ႈ။ ၽွင်းၼၼ်ႉၵူၼ်းၵႃႈပၼ်ႇၵွင် မီးၼပ်ႉႁူဝ် မိုၼ်ႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉမႃး ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၽႄႈလၢမ်းလႄႈ ဢမ်ႇၸတ်းႁဵတ်းမႃး တေႃႇထိုင်ပီ 2023 ၼႆႉ ၸင်ႇတေ ၸတ်းႁဵတ်းၶိုၼ်း ၶိုၵ်ႉယႂ်ႇဝႃႈၼႆ။
ၽွင်းပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ ပီၼႆႉ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းမၢဝ်း၊ 12 ပၼ်းၼႃး၊ ၵိုင်ႇမႃႉလႄႈ မိူင်းတိင် ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢိူင်ႇတႂ်ႈၶူင်း ၸိုင်းမိူင်းၶႄႇ ဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းၶိုၵ်ႉယႂ်ႇၵိုၼ်းလူင် ။ ၽွင်းပီ 2006 UNESCO မၵ်းမၼ်ႈ ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉပီႈၼွင်ႉတႆးၼႂ်းဢိူင်ႇတႂ်ႈၶူင်း မိူင်းၶႄႇ ၶဝ်ႈပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၶူဝ်းပူၺ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ။
