လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈတႆး

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈတႆးၼႆႉဢၼ်လီမၢႆတွင်းမီးဝႆႉၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶွင် ပူၵ်ႈၵူဝ်ႇ 5 ၵေႃႉ။

1-ၸဝ်ႈၼူၼ်းဢူလွၵ်းၸွၵ်ႇယၢမ်ႈၶႆႈၼႄဝႃႈ “ၺႃးပီႈၼွင်ႉမိူင်းၼွၵ်ႈယၢမ်ႈ ယူႇၸွမ်းတႆးတင်းႁိုင် လၢတ်ႈဝႃႈ တႆးၼႆႉမီႈလွၵ်းဢူၼ်ႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈ။ ဢၼ်မေႃသီႈၵေႉႁေႈတႃ (jealous) ၵၼ်။”

2-J.G.Scott ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်ၽွင်းမိူင်းတႆးၵေႃႈတႅမ်ႈၼႂ်း Burma: A Handbook of Practical Information (1906) တီႈၼႃႈလိၵ်ႈ ၼႃႈလိၵ်ႈ 115 ၼၼ်ႉဝႆႉဝႃႈ  “တႆးၼႆႉမေႃယိူင်ႈ လွင်ႈယူႇလၢႆးသၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇၸမ်ဢမ်ႇၼၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်း ဢၼ်မႃးပေႉၶဝ်ႁိုဝ်ႉ ၶဝ်ဢွင်ႇပေႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵျိူၵ်ႈယူႇတူင်ႇဝူင်းၵႅပ်ႈၵႅပ်ႈ ဢွၼ်ႇၶဝ်။ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁၢင်ႇႁၢင်ႇ (confederation)။ ဢမ်ႇၶႂ်ႈယွမ်းယူႇတႂ်ႈ ငဝ်ႈငုၼ်းဢၼ်လဵဝ်။ သင်ဝႃႈၶဝ်ယွမ်းတႂ်ႈငဝ်ႈငုၼ်းဢၼ် လဵဝ်ၵၼ်လႆႈၸိုင် ၸၢင်ႈပဵၼ်ၶုၼ်ၼႂ်းမိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇၼႂ်းၵႄႈ ဢိၼ်ႇတိယႃႉ တင်း ၶႄႇၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး မၢင်ၽဝ်ႇၶဵင်ႇတႃႉလႆႈၶႄႇလူးၵွၼ်ႇ။

မီႈလွင်ႈၼႄးတီႈမၢၼ်ႈဝႃႈ မႃးၸႅၵ်ႇမိူင်းတႆးႁႂ်ႈမၢၼ်ႈႁဵတ်းၶုၼ်ၼိူဝ်တႆးလႆႈငၢႆႈ ငၢႆႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈတီႈတႄႉမၼ်းတႃႇတေသူၼ်းႁူၺ်းတႆးၶဝ်ယွမ်းယူႇတႂ်ႈၶုၼ်လဵဝ် ၵၼ်ၼႆႉ ယိင်ႈၶႅၼ်းယၢပ်ႇ။ ဝၢႆးသေဢိင်းၵလဵတ်ႈမႃးႁဵတ်းၶုၼ်ၼိူဝ်ၶဝ်တႄႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်ၸမ်ၸႂ်ၵၼ်မႃးၽွင်ႈ”  

3 – ၸဝ်ႈသၢႆမိူင်းမင်းရၢႆးဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်ပၢႆးပၺႃႇမိူင်းတႆး ပဵၼ်ၵေႃႉ ဢၼ်ဢွၼ်ႁဵတ်းပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တႆးႁူဝ်သိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တႅမ်ႈၼႂ်း The Shan States and the British Annexation (1965) တီႈၼႃႈလိၵ်ႈ  117 ၼၼ်ႉဝႃႈ “ၶုၼ်တႆးၶဝ်ၼႆႉ ၼမ်ႉၸႂ် (spirit) လႄႈသင် ၵၢင်ၸႂ်(desire) လႄႈသင်၊ ၽွမ်ႉၵၼ်ယူႇ။ ဢၼ်ၶဝ်ဢမ်ႇတူၵ်းလူင်းၵၼ်ၼႆႉတေၸႂ်ႉတိုဝ်းလၢႆးလႂ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶဝ်မႃးပဵၼ်ၼမ်ႉပဵၼ်တူဝ် (reality) မႃးၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈၼႆႉယဝ်ႉ မၼ်းမိူၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၸပ်းမႃး ၼႂ်းပိုၼ်းမိူင်းတႆးဢၼ်ႁိုင်ၼၢၼ်းမႃး”  

တီႈၼႃႈလိၵ်ႈ 147 ၼၼ်ႉသမ်ႉပႃးဝႆႉထႅင်ႈဝႃႈ – ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်ၸိူဝ်းမႃးၽွင်းငမ်းမိူင်းတႆးၼႆႉလႆႈမႃးႁူႉႁၼ်ဝႃႈ တႆးၼႆႉ တူဝ်ႈတၼ်းတႃႇတေႁပ်ႉဢဝ်ၶေႃႈၸီႉၸမ်ႈၵူၼ်းၼွၵ်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈၶဝ်ၼင်ႇၵၼ် တႄႉတေယွမ်းတၢႆ ၽိူဝ်ႇတေယွမ်းပၼ်ၵၼ်ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ လူဝ်ႇၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ၵေႃႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ မိူင်းတႆး ႁူဝ်တေႃႇႁၢင်လူႉလႅဝ် ပဵၼ်ၾိုၼ်းပဵၼ်ၾႆး မႃးတေႃႇထိုင် ဢိင်းၵလဵတ်ႈပေႃးမႃးႁဵတ်းၶုၼ် ။

ၵႂၢမ်းတႆးၵေႃႈမီးဝႆႉဝႃႈ “ပေႃးၵဝ်ပဵၼ်မႂ်းၼႆ ပဵၼ်လႅတ်ႇၵေႃႈၵဝ်ဢမ်ႇတၢၵ်ႇၶဝ်ႈ၊ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၽြႃးၵေႃႈၵဝ်ဢမ်ႇဝႆႈ” ၼႆၼၼ်ႉ လႅပ်ႈတေပဵၼ်တႃႇတႆးၼင်ႇ ၵၼ်ယူႇ။

4-W.W.Cochrane ၵေႃႈတႅမ်ႈၼႂ်း “The Shans” (1915) ဝႃႈ “မီးၶုၼ်မိူင်းမၢဝ်း ၵေႃႉလဵဝ်ဢၼ်ယၢမ်ႈဢဝ် မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉၸိူဝ်းဢၼ် တွၵ်ႉတႅၵ်ႉၵၼ် (squabbling states) ယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉမႃးပဵၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်လဵဝ် ၵၼ်”

5- ၼႆႉတႄႉပဵၼ်တူဝ်ထူပ်းၽူႈတႅမ်ႈၵမ်းလဵဝ်။ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 26/2/23 မိူဝ်ႈပၢင်ၶၢႆႉ ဢုမ်လုပ်ႇၸဝ်ႈၼွႆႉငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး (1927-1996) ၶဝ်ႈၶုမ်ၵုတ်းမႂ်ႇတီႈ ဝၢၼ်ႈပဵင်းလူင် ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ တၢင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ ပဵင်းလူင် ပၼ်ပွၼ်းဝႃး “ႁႂ်ႈတၵႃႇဢႃးၸၢၼ်ႁဝ်းဢႃႇယုယိုၼ်းယၢဝ်း ပဵၼ်ပၢၵ်ႇပီ”။ ၽူႈတႅမ်ႈၵေႃႈတွပ်ႇဝႃႈ “ႁႂ်ႈၶႃႈႁဝ်း လႆႈႁၼ်ဝၼ်းတႆးၽွမ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်ၸင်ႇၵွႆႈတၢႆ ၶႃႈ။” ပေႃႈၼၼ်ၵေႃႈ ၸဝ်ႈသြႃႇတွပ်ႇၶိုၼ်းဝႃႈ “ပေႃးၼၼ်တႄႉဢႃႇယုတၵႃႇ ဢႃးၸၢၼ်တၵ်းယိုၼ်းယၢဝ်း လိူဝ်ပၢၵ်ႇပီ ဢမ်ႇႁၢင်ႉ” ၼႆယဝ်ႈ။

ယူႇၵမ်းၼိုင်ႈ မီးၼုမ်ႇၸၢႆးၵေႃႉၼိုင်ႈမႃးထၢမ်ဝႃႈ “ၵွပ်ႈသင်တႆးႁဝ်းဢမ်ႇမေႃ ၽွမ်ႉၵၼ်ၶႃႈလႃႇ?။” ၽူႈတႅမ်ႈၵေႃႈတွပ်ႇဝႃႈ “တၢင်ႇၵေႃႉတေမီႈၵႂၢမ်းတွပ်ႇၶဝ် ယူႇ။ ၵႂၢမ်းတွပ်ႇႁဝ်းတႄႉ ၵွပ်ႈႁဝ်းယင်းပႆႇမႄးၸႂ်ႁဝ်း ႁႂ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉလဵဝ်မိူၼ်ပဵၼ်သွင်ၸႂ်ဝႆႉ။ ၸႂ်ၼိုင်ႈဝႃႈ (ဢိူဝ်ႈ) ထႅင်ႈၸႂ်ၼိုင်ႈ ဢမ်ႇယွမ်း ဢိူဝ်ႈ။ ၸႂ်ၼိုင်ႈဝႃႈ “ႁဝ်းလူဝ်ႇလီၵၼ်” ထႅင်ႈၸႂ်ၼိုင်ႈဝႃႈ “တႃႉမင်ၵၼ်။” ၵွပ်ႈၼၼ်လူဝ်ႇမီးလၢႆးမႄးၸႂ်ႁဝ်းၵူႈၵေႃႉၵွၼ်ႇ ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇ ၼႆ။”

ၼုမ်ႇၸၢႆးၵေႃႈတွပ်ႇၵမ်းလဵဝ်ဝႃႈ “ဢၼ်ဢႃးၸၢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တႃႇၵူၼ်းၵေႃႉလဵဝ် ၵူၺ်း။ ဢၼ်ၵဝ်ၶႃႈဝႃႈၼၼ်ႉၸုမ်းတေႃႇၸုမ်းၶႃႈလူး။ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၶႃႈ” ၼႆယဝ်ႈ။

ၽူႈလူဢၢၼ်ႇၶဝ်လႃႇ ႁၼ်ထိုင်ၸိူဝ်ႉႁိုဝ်?

ၸဝ်ႈၽူႈႁူႉယႂ်ႇ ႁၼ်ၵႂၢင်ႈၶဝ်တႄႉ လႅပ်ႈမိူၼ်ၵမ်ႉၵႂၢမ်းၽူႈတႅမ်ႈဝႆႉယူႇ။ တႃႇႁဝ်း တေၽွမ်ႉၵၼ်ၼႆႉလူဝ်ႇယူတ်းယႃ တၢင်းပဵၼ်လူင်ၼႂ်းၸႂ်ႁဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇၸဝ်ႈ သၢႆမိူင်းႁဝ်း ၸီႉၸမ်ႈၼႄမႃး။ ပႆႇမႄးၸႂ်ႁဝ်းလႆႈသေ ဢၢၼ်းမႄးၸႂ်ပိူၼ်ႈႁႂ်ႈ ၽွမ်ႉၵၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉမၼ်းယၢပ်ႇတႄႉတႄႉ။

ပေႃးထွမ်ႇၵႂၢမ်းၸဝ်ႈ ၽူႈႁူႉယႂ်ႇႁၼ်ၵႂၢင်ႈၶဝ်ၼႆႉ တႆးဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ် ၼႆႉႁဵတ်းႁႂ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်လႆႈယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈလူဝ်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၽိုၵ်းပွႆႇဝၢင်းၸႂ်ၶုၺ်ႈၸႂ် ၵႅၵ်းၼႂ်းတူဝ်ႁဝ်း ဢၼ်ယၢမ်ႈမႃးၸွမ်းပိုၼ်းၼၼ်ႉသေ ၽိုၵ်းဢဝ်ၸႂ်လီၸႂ် မႂ်ႇမႃးယၢမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးထွမ်ႇတူၺ်းၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်ၸဝ်ႈၶူးလူင်ႁဝ်း ၶမ်းမၢႆထမ်ႇမ သႃႇမိ တေပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်ဝႃႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႆႉဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ဢမ်ႇ ပဵၼ်လႆႈ။ တိုၼ်းပဵၼ်လႆႈႁဵတ်းလႆႈၼႆၵၼ်ယူႇ။

ၸူဝ်ႈႁူႉၸၵ်းမႃးတႆးၶတ်းၸႂ်မႃး လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈမီးလၢႆပွၵ်ႈ တင်ႈတႄႇပၢင်လူင်တေႃႇ ထိုင် MTA (1985-1995) တေႃႇထိုင် CSSU (2013-) ၸိူဝ်ႈၼႆႉဢမ်ႇႁၼ်ဢွင်ႇမႃး သေပွၵ်ႈ။ မိူၼ် MTA  မိူၼ် CSSU ၼႆႉလီသေးလၢႆလူင်လၢင်။

လွင်ႈၼႆႉၸဝ်ႈၶူးလူင်ႁဝ်းတႄႉဢမ်ႇၼႄးၽႂ်။ ဢမ်ႇပၼ်ၼႄးၽႂ်။ “ႁႂ်ႈၶဵင်ႇတႃႉပၼ်ႁႃ ယႃႇၶဵင်ႇတႃႉၵူၼ်း” သင်ႇသွၼ်ၼင်ႇၼႆ။ ၵွပ်ႈဝႃႈႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၽႂ်ဢမ်ႇလွတ်ႈၼႄး သေၵေႃႉ။

ၼႂ်ႈၵႃႈမၼ်းၸဝ်ႈသွၼ်ၼႆႉ ၵဝ်ၶႃႈယွၼ်းၵဵပ်းႁုပ်ႈၼင်ႇဢၼ်လႆႈထွမ်ႇ လႆႈပွင်ႇၸႂ် ၼၼ်ႉသေတေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄၶိုၼ်း

ပီမႂ်ႇယူႇ သႂ်ႇၶူဝ်းမႂ်ႇယူႇ ၵူၺ်းၸႂ်သမ်ႉပဵၼ်ၸႂ်ၵဝ်ႇ (ၵုမ်ႇၵဝ်ပဵၼ် သိူဝ်ၽိူၵ်ႇ သိူဝ်လမ်၊ ၵုမ်ႇၵဝ်ပဵၼ်ႁူဝ်သိူဝ် ႁၢင်သိူဝ်၊ ၵုမ်ႇၵဝ်ပဵၼ်တႆးႁွင်ႇ တႆးၸၢၼ်း၊ တႆးဢွၵ်ႇၶူင်း တႆးတူၵ်းၶူင်း) ယူႇၼႆၸတ်းႁႅၼ်းပွႆးၵေႃႈ တီႈလီၸႂ်မူၼ်ႈၸႂ်သိူဝ်း တေမီးၵႃႈလႂ်?

ပေႃးၵုမ်ႇၼႄးၵၼ်ၸင်းၵၼ်ယဝ်ႉ ပီမႂ်ႇၵေႃႈတူဝ်ၼပ်ႉမၼ်းမႂ်ႇၵူၺ်း၊ ႁဝ်းယင်း ပဵၼ်ၵူၼ်းၵဝ်ႇယူႇ။

ပေႃးဝႃႈ ႁဝ်းမေႃၸင်းၸဵတ်ႈ ဢွၵ်ႇတေႃးသတေႃႇၵၼ်ၸိုင် မၼ်းပဵၼ်ၸႂ် Negative (ၸႂ်ႁၼ်ၸႃႉ)။ ထႅင်ႈႁႅင်းတီႈဢွၵ်းဢေႃၾၢႆႇလင်။ ၸႂ်မဵဝ်းၼႆႉ မီးတီႈတူဝ်သတ်းၶဝ်ၼမ် ယွၼ်ႉၶဝ်ၵႆႉလႆႈ တေႃႇတူဝ်လူဝ်ႇဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈ။

ပေႃးႁဝ်းမေႃႁၵ်ႉဢေးလူ ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်းပိူၼ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၸႂ် positive (ၸႂ်သၢင်ႈသၼ်)။ ထႅင်ႈႁႅင်းတီႈဢွၵ်းဢေႃၾၢႆႇၼႃႈ။

ၸႂ် negative/positive ၼႆႉၵိူတ်ႇပႃးၵေႃႈမီး၊ ယိူင်ႈၸွမ်းသေယၢမ်ႈၸွမ်း ၵေႃႈမီး။ ၵူၺ်းၵႃႈၵိူတ်ႇပႃးယဝ်ႉၵေႃႈမႄးလႆႈလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။ ၼၵ်ႉပၢႆးသႅၼ်ႉ (Scientist) Daniel Coleman ပိူၼ်ႈႁဵတ်းတႃႁၼ်တူဝ်ထူပ်းယဝ်ႉတႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်း Altered Traits။

ၸႂ်သဝ်ႈၸႂ်သိူဝ်းၵေႃႈတေႃႈၼင်ႇၼၼ်ၽိုၵ်းလႆႈ။ ၼႂ်း Practicing Happiness ဢၼ် Ruth A.Baer တႅမ်ႈဝႆႉ။ ပေႃးဝႃႈၽိုၵ်းဝႆႉၸႂ်လီၸႂ်သိူဝ်းၸိုင် Hormone လီဢွၵ်ႇမႃး-

Dopamine  ႁဵတ်းႁႂ်ႈလီၸႂ်

Serotonin   ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉထႅင်ႈ၊ ၸွႆႈယူတ်းယႃတၢင်းပဵၼ်၊ တၢင်းၵိၼ်ယွႆႈ ငၢႆႈ။

Endophin   လူတ်းၸႂ်ဢၼ်တိုင်ႈၶဵင်ႈ (stress) ယူႇ

Oxytocin    လူတ်းပႃးလိူတ်ႈသုင်

Hormone   ၸိူဝ်းၼႆႉဢွၵ်ႇမႃးမိူဝ်ႈႁဝ်းႁၵ်ႉဢေႈလူႁူမ်ၸူမ်းလႄႈမေႃပွႆႇ ဝၢင်း။

တႃႇတေၽွမ်ႉၵၼ်သေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈသွၼ်ထႅင်ႈ –

ၼွၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၸမ်ၸႂ်ၵၼ်သေ ႁူမ်ႈၵၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၼၼ်ႉၽိုၵ်းလၢႆးၽိူဝ်ႇဢူၵ်းၽိူဝ်ႇၸႂ်တေႃႇၵၼ် (Empathy)။

တီႈမိူင်း Denmark ၼႆႉ ဢႃယု 6-16 ပိူၼ်ႈလႆႈၽိုၵ်းလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၸင်ႇဝႃႈ Denmark ၼႆႉပဵၼ်မိူင်းလဵၵ်ႉယူႇသမ်ႉၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ။

တၢင်း Microsoft ၵေႃႈ ဢဝ်ၵႂႃႇၸႂ်ႉမိူဝ်ႈ Satya Nadella မႃးပဵၼ် CEO။ ၼႂ်း 6 ပီၵူၺ်းလုၵ်ႉတီႈယေႈပီလႆႈ $360 ႁဵင်လၢၼ်ႉ လႆႈမႃး $640 ႁဵင်လၢၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၶဝ် မီးၸႂ်ၶႂ်ႈႁဵၼ်ႈႁူႉမႂ်ႇလႄႈမေႃ ၽိူဝ်ႇဢူၵ်းၽိူဝ်ႇၸႂ်တေႃႇၵၼ်။

*ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးပပ်ႉ How to win friends and influence people သွၼ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းႁၵ်ႉၵၼ်ၽွမ်ႉၵၼ်ဢၼ် Dale Carnegie တႅမ်ႈဝႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1936။

ယွၼ်ႉၼၼ်ႁဝ်းၵေႃႈ လီဢွၼ်ၵၼ်ၽိုၵ်းၸွမ်းလၢႆးၶဝ်ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးလူင် ၼႄႉၼမ်းမႃး။

ယႃႇၵုမ်ႇၶၢင်းၵုမ်ႇပွင်ႉဝႃႈ တႆးဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ်။ ယႃႇၵုမ်ႇတုၵ်းၵုမ်ႇယွၼ်း ဝႃႈႁႂ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်။

လူဝ်ႇႁႃလၢႆးမိူၼ်မေႃယႃ –

1. တၢင်းပဵၼ်ဢီႈသင်? (ပၼ်ႁႃမီးသင်?)
2. ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉသင်?
3. ပၼ်ႁႃၸွင်ႇမီးတၢင်းၵႄႈ?
4. တေလႆႈၵႄႈၸိူဝ်ႉႁိုဝ်?

လွင်ႈၼႆႉဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈ ဝူၼ်ႉဢဝ်ႁင်းၽႂ်မၼ်း။ လူဝ်ႇဢွၵ်ႇၵႂၢမ်းထၢမ် သေထၢမ်ၵူႈတီႈထၢမ်ၵူႈၵေႃႉ လဵၵ်ႉတေႃႇယႂ်ႇ ၼုမ်ႇတေႃႇၸဝ်ႈ ၸၢႆးတေႃႇ ယိင်း လႄႈၸိူဝ်းပဵၼ်တူဝ်ယိင်းၸႂ်ၸၢႆး ဢိၵ်ႇပႃး ၸိူဝ်းပဵၼ်တူဝ်ၸၢႆးၸႂ် ယိင်းၶဝ်။ တေလႆႈထၢမ်ပႃးဝႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈႁႂ်ႈ တႆးၽွမ်ႉၵၼ်ၵူႈၵေႃႉထုၵ်ႉ လီႁဵတ်းသင် (Do’s) ၵူႈၵေႃႉထုၵ်ႇလီငိူင်ႉဝႄႈ သင် (Don’ts)။

ၸိူဝ်းၼႆႉ ထၢမ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၵူၺ်းဢမ်ႇပေႃး၊ လူဝ်ႇထၢမ်ပႃးၸိူဝ်းၽူႈ ဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ် ယွၼ်ႉၶဝ်ၸဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈၵေႃႉထူဝ်းၼႃႈပိူၼ်ႈ၊ လီၵေႃႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈဢွၼ် ၸႃႉၵေႃႈၶဝ်ၸဝ်ႈၼမ်း။

လူဝ်ႇထၢမ်ပႃးၸိူဝ်းမေႃတႅမ်ႈမေႃၵႂၢမ်း မေႃၸၼ်ႁၢင်ႈ။ ယွၼ်ႉဝႃႈၵူၼ်း တင်းၼမ်သူင်လိၵ်ႈသူင်ၵႂၢမ်းသူင်ႁၢင်ႈၶဝ်။

ပေႃးၼၼ်ႁဝ်းတေႁူႉဝႃႈ

1. ပၼ်ႁႃၵိူတ်ႇမႃးယွၼ်ႉသင်?
2. လၢႆးၵႄႈမၼ်းမီႈသင်?

ဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈဝူၼ်ႉလႆႈတႄႉမီႈၶေႃႈၼိုင်ႈ။

ပေႃးႁူႉယဝ်ႉလူဝ်ႇတိုၵ်းသူၼ်းၵူႈၵေႃႉ ၵူႈၸဝ်ႈ ႁႂ်ႈပႃးၵၼ် တိုဝ်းၵမ်လႄႈ ငိူင်းဝႄႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယႃႇၽွမ်ႉၵၼ်ၼႆၵေႃႈ ယူႇဢမ်ႇလႆႈတၵ်းၽွမ်ႉ ၵၼ်။ ယႃႇႁၵ်ႉၵၼ်ၼႆၵေႃႈ ယူႇဢမ်ႇလႆႈ တၵ်းႁၵ်ႉၵၼ်ၸွႆႈၵၼ်။ ယႃႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼႆၵေႃႈ ၽႂ်ၸၼ်လင်ၸၼ်လူင်း ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉၼႃႉတႆး။

ၵေႃႉတႅမ်ႈ – ၶႄႇတူၵ်းႁၢႆ တႆးၵဵပ်းလႆႈ