တႃႇပွင်မိူင်းၾႅတ်ႊတရႄႊ တၵ်းလႆႈပူတ်းလၵ်းမိူင်းဢၼ်ၵဝ်ႇ တႅမ်ႈၶိုၼ်းဢၼ်မႂ်ႇ

လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ဝၼ်းထိ 6 ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇၵုမ်းၵမ်ၵူၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းလႄႈ သၢႆမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပိုတ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပီၼႃႈ 2024 လိူၼ်ဢွၵ်ႊတူဝ်ႊပိူဝ်ႊ 1 ဝၼ်းတေလူင်းၵဵပ်းသၢႆမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပတ်းပိုၼ်ႉတူဝ်ႈမိူင်းၵႂႃႇ တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 15 ဝၼ်း မိူၼ်တင်းၼႄသၼ်ယႃးဝႃႈ ပီၼႆႉပီၼႃႈ တိုၼ်းပႆႇၸၢင်ႈႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈလူင် ၼင်ႇၸုမ်းၸၵၸ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်း ယၢမ်ႈလၢတ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ၼႆယူႇ။

တီႈပၢင်ၵုမ်ၵႃႇလူင် ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းမိူဝ်ႈၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ပၢႆးၼႄၶေႃႈဢၢင်ႈသီႇႁႃႈၶေႃႈသေ သိုပ်ႇၵုမ်းဢႃၼႃထႅင်ႈ 6 လိူၼ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉလွင်ႈဝႃႈ တေလူင်းၵဵပ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးပဵၼ်ပိူင်လွင်ႈယႂ်ႇဝႆႉဢေႃႈၼႆယၢမ်ႈ ပၢႆး ၼႄၵၼ်မႃးယူႇ။

ၸွမ်းၶဝ်မၢပ်ႇၼေးဝႃႈ သၢႆမၢႆၵူၼ်းပၼ်သဵင်တွတ်ႈမႄးၽိတ်းၽူၼ် သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉ ၵူၼ်းဢမ်ႇတႅတ်ႈတေႃးလႄႈ မီးလွင်ႈမၢပ်ႇလွင်ႈပႅတ်ႉဢၢၼ်ႇလၢၼ်ႉ ၼႆလႄႈ ၸင်ႇတုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ၼူၵ်ႉယုင်း ႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၵႄႈၶႆ ။ ၾၢႆႇပုၼ်ႉဢမ်ႇၶဝ်ႈၵႄႈၶႆလႃးလႃးလႄႈ ထိုင်တီႈလႆႈယိုတ်းသိမ်းဢႃၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း သၢႆၸိူင်းၶဝ်သိူဝ်ႇမႃးၸိူင်ႉၼႆ။

ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းယဝ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈပၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းတမ်းဝၢင်းၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းပဵၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ တီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊ ၼမ်လၢႆသေ ၽႂ်ပေႉၵေႃႈ တေဢူၼ်းပၼ်ဢႃၼႃႇ ဝႃႈၼႆမႃးသေတႃႉ ၽိူဝ်ႇတဵမ် 2 ပီ သိုပ်ႇတေႃႇထႅင်ႈဢႃႇၼႃႇတႃႇ 6 လိူၼ် ၶေႃႈဢၢင်ႈတႄႉဝႃႈ ယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်း ပႆႇၸႂ်ႈပိူင်ၽဵင်ႈထမ်းမတႃး ၶႂ်ႈဝႃႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းပႆႇၵတ်းယဵၼ်ၼိမ်တဵင်ႈၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။

ဝႆႉသေၵွၼ်ႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းပႆႇၼိမ်တဵင်ႈလႄႈ သိုပ်ႈထိင်းဢႃၼႃႇ ၵႂႃႇထႅင်ႈ 6 လိူၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2023 ဢၼ်ဝႃႈ တေၸတ်းၼႂ်းလိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးၼႆ ယွၼ်ႉသင်သမ်ႉတဵၵ်းၸႂ်ႉပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းၶဝ် လဝ်ႈတၢင်ႇမၢႆၾၢင်ထႅင်ႈမႂ်ႇမႂ်ႇ။ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈတေမီးဢမ်ႇမီး ဢမ်ႇၼႄႉၼွၼ်း တေႁဵတ်းမိူဝ်ႈလႂ် ဢမ်ႇႁတ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ သေ ၵွပ်ႈသင်ႁေႃႈလိုပ်ႈပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းၶဝ် ၶဝ်ႈယဝ်ႉတၢင်ႇမၢႆၾၢင်။ ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတၢင်းတဵင်ႈထမ်း ဢမ်ႇငၢမ်ႇၸွမ်းၸိုင်ႈမိူင်းတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊ ။ ဢဝ်ၼႆႉၵႂႃႇၼႃႈ  ၼႄၶေႃႈဢၢင်ႈဝႃႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းပႆႇၼိမ်တဵင်ႈၼႆသေ တေဢမ်ႇသိုပ်ႇတေႃႇထႅင်ႈ 6လိူၼ် ပဵၼ်လၢႆလၢႆၵမ်း ၸွင်ႇၽႂ်တေႁပ်ႉပၢၵ်ႇလႆႈ။

ၸၵၸၼႆႉ တေဢမ်ႇၵႂႃႇၸွမ်းလၢႆးၵၢၼ် ၼဝတ ၼဢၽ ဢၼ်ယိပ်းဝၵ်ႉဢႃၼႃႇမႃး ဝၢႆးပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 1990 ယဝ်ႉတေႃႇထိုင် 2010 ၼၼ်ႉ ၸွင်ႇၽႂ်ဝႃႈလႆႈ။ပိူဝ်ႈတႃႇဢႃႇၼႃႇၼႆႉ ဢၼ်ၶဝ်ဢမ်ႇႁတ်းႁဵတ်းဢမ်ႇမီးသင်။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသေ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈမၢၼ်ႈ လႅၼ်ၶိုၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇသေ ႁဵတ်းၵႅင်ႈလိုမ်းဝူၼ်ႉဝႆႉ မီးယူႇၶေႃႈၼိုင်ႈ။ ပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်းပေႉၵေႃႈယဝ်ႉ ပႃႇတီႇသၢင်ႇသီႈဢမ်ႇၼၼ် တပ်ႉသိုၵ်းပေႉၵေႃႈယႃႇ ပိူဝ်ႈတႃႇတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း တေပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈလူၺ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉတိုၼ်းဢမ်ႇမီး။ ႁူမ်ႈၵၼ်ဢွၼ်ႁူဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်ပၢၼ်ႇပွင်ၽွင်းငမ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈမုင်ႈမွင်း။

ၶဝ် 2 ၸုမ်းၼႆႉ ၽႂ်ပေႉၵေႃႈ ၵႂႃႇၶိုၼ်းလွၵ်းၵဝ်ႇပိူင်ၵဝ်ႇ ဢၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းႁႅင်းယႂ်ႇ သုမ်ႇငုမ်းၵူၼ်းႁႅင်းဢေႇၼၼ်ႉၵူၺ်းသႄႈ။ ဢၼ်ၼႆႉႁူဝ်ၼႃႈၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၵႅင်ႈလိုမ်းဝႆႉ။

ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈတေႁဵတ်းမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၽႂ်ပေႉၵေႃႈယႃႇ တႃႇၵိူတ်ႇမီးမႃး တီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊၾႅတ်ႊတရႄႊၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇမုင်းမွင်းလႃးလႃး။ သုတ်းတီႈၵႂႃႇၸွမ်းလၢႆးၵၢၼ် 2008 ၼၼ်ႉၵူၺ်း။လၢတ်ႈသိုဝ်ႈတိုဝ်ႉၸၼ်းၸိုင် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈဢၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉမႃးလႄႈ ဢၼ်ဢၢင်ႈႁဵတ်းယူႇပီၼႃႈပီလိုၼ်းၼႆႉ ၵူၺ်းပဵၼ်တႃႇ ပိၼ်ႇလၢႆႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉၵွႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼူၵ်ႉယုင်းၵေႃႈသၢင်ႇသီႇ ၽႂ်ၵေႃႈလၢႆးမၢၼ်ႈပဵၼ်ယႂ်ႇယဝ်ႉ။

တီႈတႄႉမႃး လူဝ်ပဵၼ်လွင်ႈပိၼ်ႇလႅၵ်ႈ လွၵ်းပိူင်ၸိုင်မိူင်း Culture Change ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ System Change ၼၼ်ႉၸင်ႇတေမုင်ႈမွင်းလႆႈ လွင်ႈၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းမီးသုၼ်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈ။တႄႇဢဝ် ပီ 2010 မႃး တပ်ႉသိုၵ်းပႃႇတီႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၸၢဝ်းမၢၼ်ႈဢၼ်လႂ်ၵေႃႈဝႃႈ တေသၢင်ႈတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊ တႄႇၶိုၼ်းၼႂ်းပီ 2021-2022 ၶိုၼ်ႈၶၵ်ႉသေ တေသၢင်ႈပႃးၾႅတ်ႊတရႄႊၼႆၵွၼ်ႇ။

ပေႃးထၢၼ်ႈဝႃႈ တေသၢင်ႈတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊၾႅတ်ႊတရႄႊတေႉတေႉၸိုင်ႈ လၵ်းမိူင်း 2008 ၼႆႉတေလႆႈပူတ်းပႅတ်ႈလုမ်းလုမ်းယဝ်ႉ။လွၵ်းပိူင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵေႃႈ လူဝ်ႇတႅမ်ႈၶိုၼ်းမႂ်ႇမႂ်ႇ ယဝ်ႉ။ၼႆႉၸင်ႇတေသိုဝ်ႈတႃႈသုၼ်ႇတၢင်းတေႉတေႉယဝ်ႉ။ႁူႉယူႇတေလႆႈပူတ်းပႅတ်ႈဢၼ်ၵဝ်ႇ ႁၼ်ယူႇတေလႆႈတႅမ်ႈၶိုၼ်းလွၵ်းပိူင်မႂ်ႇမႂ်ႇ သႂ်ႇသႂ်ႇသမ်ႉၸူမ်းၵႃႈၸွမ်း သဵင်ၵွင်ၵဝ်ႇၵဝ်ႇယူႇတႄႉ ၵႃႈပေႉၶႂ်ႈမုင်းမွင်းဝႃႈ တေႁဵတ်းၶုၼ်လႃႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းဝႃႈပႆႇပႃးလွတ်ႈၸုမ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇၶဝ်ၶီႇၶေႃးပေႉပုၼ်ႈၼၼ်ႉၵွၼ်ႇၼႆ ပၢႆးၼႄမွၵ်ႈၼႆႉသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆၵွၼ်ႇၶႃႈ မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ။