ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး ၸၢင်ႈႁၢႆဝႆး သင်ပွႆႇဝႆႉၸိူင်ႉၼႆ

ၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇတႆး မီးဝႆႉဝႃႈ “လီပိူဝ်ႈၶဝ်ႈ ယဝ်ႉပိူဝ်ႈငိုၼ်း” ၵူၺ်းၵႃႈ မီးၶဝ်ႈၵူၺ်း ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၵေႃႈ ပႆႇပဵၼ်၊ မီးငိုၼ်းၵူၺ်း ဢမ်ႇမီးၶဝ်ႈ ၵေႃႈ ပႆႇပဵၼ်လႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတင်းသွင်ပိူင်ယဝ်ႉ။ တေႃႈၼင်ႇ ၸၢႆးမူး မေႃၵႂၢမ်းတႆး ၵိုၵ်းပိုၼ်း ၸိုဝ်ႈ သဵင်ယႂ်ႇ တႅမ်ႈႁွင်ႉ ၽဵင်းၵႂၢမ်း ဝႆႉဝႃႈ “ၼမ်ႉၼႂ်းလွၵ်းၼႃး ဢွၼ်ႇဢူၼ်ၶိုၼ်ႈမႃးၵေႃႈ ၼမ်ႉၽိတ်ႉၽူးၼႂ်း ဝၢၼ်ႇလိၼ်ၵေႃႈတိုၼ်းဢူၼ် လိုပ်ႈၵႂၢႆးတိုတ်ႉငွၼ်ႉထၼ်ႇထႆ လၢၵ်ႈလတ်းဢုင် ၵူမ်ႈၼႃႈႁဵတ်းၼႃး တႃႇပၢၼ် ၶိုၼ်ႈသၢင်ႉသုင်” ၼႆသေ ၼႄဝႆႉၾၢင်ႁၢင်ႈ “ၶၢဝ်းၼႃး” မိူင်းတႆးႁဝ်း ပေႃးထွမ်ႇၽဵင်းႁူဝ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ႁႅင်းၸႂ် တႃႇၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး ၼႂ်းမိူင်းတႆးမႃးသေႇသေႇယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ပဵၼ်သူၼ်ႁႆႈၼႃး ဝႆႉပဵၼ်ပိူင်ယႂ်ႇယဝ်ႉ။ ထိုင်တီႈပေႃးလႆႈတေႃႉ သူင်ႇၶၢႆ ဢွၵ်ႇၸူးတၢင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လိၼ်ထုင်ႉပဵင်း၊ မိူင်းၶႄႇလႄႈ မိူင်းထႆး ၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈ တင်းၼမ်။

ယွင်ၶဝ်ႈ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼမ်တီႈသုတ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးသမ်ႉ တေပဵၼ်တၢင်းထုင်ႉၵဵင်းတုင် ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ၼိုင်ႈပီလႂ် တေၽုၵ်ႇသွမ်ႈ 2 ပွၵ်ႈ တေပဵၼ်ၼႃးၶၢဝ်းၵတ်း (ၼႃးလူင်) လႄႈ ၼႃးၶၢဝ်းၾူၼ် (ၼႃးလေႃ)။ ပွတ်းၸၢၼ်းသမ်ႉ တေပဵၼ်ထုင်ႉမိူင်းၼၢႆး၊ ထုင်ႉ ပူင်း ဝဵင်းသီႇသႅင်ႇလႄႈ ၼွင်မွၼ်။ ပွတ်းႁွင်ႇသမ်ႉ တေပဵၼ်တၢင်းထုင်ႉသႅၼ်ဝီ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

မိူင်းတႆးၼႆႉ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၼမ်သုတ်း မိူင်းၼိုင်ႈဝႃႈၼႆဝႆႉသေတႃႉ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈ ဢၼ်ၽုၵ်ႇ သွမ်ႈ ယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉသမ်ႉ တေပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတၢင်းမိူင်းၶႄႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႂ် 80 % ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတၢင်းမိူင်းၶႄႇၼႆႉ လႆႈ ၶွၼ်ႇမၢၵ်ႈပူင်းလီ လိူဝ်သေ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး ဝႃႈၼႆသေ ၸဝ်ႈၼႃး ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈမႃးၵၼ်တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈၼႃး ၵူၼ်းၵဵင်းတုင် ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “တီႈၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ တေၽုၵ်ႇၶဝ်ႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶႄႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶဝ်ႈမေႃႇပီႇတူၺ်း၊ သူၺ်ႇယဵၼ်ႇဢေးလႄႈ 203 ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ပိူင်ယႂ်ႇ။ ယွၼ်ႉႁဝ်းၶႃႈ လူဝ်ႇသူင်ႇၶၢႆမိူင်းၶႄႇ တႃႇ လႆႈငိုၼ်းလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈၶႄႇၼႆႉမႃး ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶွၼ်ႇၶဝ်ႈတေမၢၵ်ႈပူင်းလီ။ ပေႃးပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈတႆးသမ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈၶွၼ်ႇၶဝ်ႈမၢၵ်ႈပူင်းလီ။ ပေႃးၽုၵ်ႇၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈၶႄႇ လႆႈ 100 ထူင်ၼႆၸိုင်၊ ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈတႆးၼႆႉ တေလႆႈ 70 ထူင်။ ၵမ်ႈၼမ် ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈတႆး မိူၼ်ၼင်ႇ ၶဝ်ႈၸၢဝ်ႈႁွမ်၊ ၶဝ်ႈၸၢဝ်ႈၶႅင်၊ ၶဝ်ႈၶၢဝ်လူင်/ ၶဝ်ႈၼဵဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ တေဝႆႉတႃႇၽုၵ်ႇၵိၼ် ၵူၺ်း”- ဝႃႈၼႆ။

တၢင်းထုင်ႉၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ၼိုင်ႈပီ တေၽုၵ်ႇ 2 ပွၵ်ႈ တေပဵၼ်ၼႃးၶၢဝ်းၵတ်း (ၼႃးလူင်) တေၽုၵ်ႇၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇ မေႃႇပီႇ တူင်း၊ ၼႃးၶၢဝ်းၾူၼ် (ၼႃးလေႃ) သမ်ႉ တေၽုၵ်ႇ သူၺ်ႇယဵၼ်ႇဢေး၊ 203 ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၶဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေသူင်ႇၶၢႆ ၸူးတၢင်း မိူင်းလႃး – မိူင်းၶႄႇ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶၼ်ၶဝ်ႈ မေႃႇပီႇတူင်း 1 ထူင် 40 ၵီးလူဝ်း 25,000 ပျႃး။ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇၼႆႉ ၶဝ်ႈမႃး ၽႄႈ ၼႂ်းပွတ်းထုင်ႉၵဵင်းတုင်ၼႆႉ တေႁိုင်မွၵ်ႈ 20 ပီ မႃးၼႆႉယဝ်ႉ။

မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းပွတ်းႁွင်ႇ ထုင်ႉသႅၼ်ဝီ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇ ၵၼ်မႃးမူတ်းယဝ်ႉ ယွၼ်ႉလႆႈ ၶွၼ်ႇၶဝ်ႈလီ တႃႇသူင်ႇၶၢႆ ၸူးတၢင်းမိူင်းၶႄႇၵေႃႈငၢႆႈလႄႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆးတႄႉ တေဝႆႉၽုၵ်ႇၵိၼ်ၵူၺ်း ဝႃႈၼႆ။

ၸဝ်ႈၼႃး ထုင်ႉသႅၼ်ဝီ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ပေႃးဢဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းတႆးၽုၵ်ႇသမ်ႉ ၶွၼ်ႇၶဝ်ႈမၼ်းဢမ်ႇမၢၵ်ႈပူင်းလီ။ ပေႃးပဵၼ်ၶဝ်ႈတႆးသမ်ႉ မီးမႅင်းၶူပ်းၼႆ ႁဝ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇမီးယႃႈယႃၶႃႈမူင်ႈမႅင်းမၼ်း။ ပေႃးပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈၶႄႇသမ်ႉ ၶွၼ်ႇၶဝ်ႈ တေ မၢၵ်ႈပူင်းလီ တေမီးၾုၼ်ႇထၢတ်ႈသႂ်ႇ မႅၼ်ႈၸွမ်းမၼ်း ပဵၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉၼႆ။ ပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ၸဝ်ႈၼႃးသမ်ႉ ၸူးငၢႆႈ ယိူဝ်ႈယႃႈ ၵေႃႈ ဢမ်ႇတီႇယဝ်ႉ။ ဢဝ်ယႃႈၶႃႈယိူဝ်ႈ သိတ်ႇဢဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း”- ဝႃႈၼႆ။

ဢိင်ၼိူဝ်ၽၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇလႄႈ ၽၼ်းၶဝ်ႈမၢၵ်ႈ မႃးတႅၼ်းတီႈၽၼ်းၶဝ်တႆး ၼႂ်းထုင်ႉၼႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးသေ ၶဝ်ႈတႆး ၸဵမ်ပၢၼ်ပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈဢွၼ်ၽုၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈႁၢႆၼႃႈႁၢႆတႃ ၵႂႃႇတင်းၼမ်။ ၵိုတ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵမ်ႈဢႄႇ ဢၼ်ၽုၵ်ႇသေဝႆႉၵိၼ်တႃႇၼႃႈႁိူၼ်းဢိတ်းဢွတ်းၵူၺ်းယဝ်ႉလႄႈ ပေႃးႁိုင်မႃး သိပ်းပီယၢဝ်း သၢဝ်းပီႁိုင်ၸိုင် ၽၼ်းၶဝ်တႆးၸႅတ်ႈၸႅတ်ႈ ၸၢင်ႈႁၢႆဢမ်ႇႁၢင်ႉ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇ တၢင်းထုင်ႉလႃႈသဵဝ်ႈ ၶၢင်းပွင်ႉလူၺ်ႈတိူဝ်ႉၸႂ်လူင်လၢင်။

ၵူၼ်းသႅၼ်ဝီသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “ယၢမ်းလဵဝ် တီႈထုင်ႉသႅၼ်ဝီ ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈတႆးၼႆႉ ပေႃးၶႂ်ႈႁၢႆမူတ်းယဝ်ႉ၊ မၼ်းႁႃယၢပ်ႇၼႃႇ၊ မၼ်းဢမ်ႇသူႈမီးယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉႁဝ်းၼႆႉ ဝၢႆးလင်ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈၶႄႇမႃးယဝ်ႉၼႆ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢပ်ႈပၢၼ် ဢၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းမႃးၼႆႉ မၼ်းငၢႆႈၸႂ် ပိူၼ်ႈႁဵတ်းထူင် ဢွၵ်ႇမႃးၵူၺ်းၵေႃႈ ၵႂႃႇသိုဝ်ႉဢဝ်မႃးသေ လူဝ်ႇၽုၵ်ႇၵူၺ်း။ ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈတႆးသမ်ႉ လၢႆးသိမ်းမၼ်း လႆႈသိမ်းၸွမ်းလွင်ႈယူႇသဝ်း ၵိၼ်သၢင်ႈ ၵူၼ်းႁဝ်း တေလႆႈႁဵတ်းယွင်/ ယေးၶႅမ်ႉၶႅမ်ႉသေ ၵဵပ်းဝႆႉလီလီ တေလႆႈလုမ်းလႃးယၢပ်ႇ ၸိူင်ႉၼၼ်။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၼႃးၼႆႉ ၸူးဢဝ်ငၢႆႈသေ သိုဝ်ႉၸိူဝ်ႉၽၼ်းပိူၼ်ႈမႃးၽုၵ်ႇၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ” – ဝႃႈၼႆ။

ယၢမ်းလဵဝ် ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၼႂ်းထုင်ႉသႅၼ်ဝီသမ်ႉ တေပဵၼ်ၶဝ်ႈသႅၼ်း 881 (ႁွမ်)၊ 881 (လူင်)၊ 502 ၊ 203 လႄႈ 204 ၸိူဝ်းၼႆႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး ၶဝ်ႈႁၢဝ်ႉ၊ ၶဝ်ႈပဝ်း၊ ၶဝ်ႈၼဵဝ်၊ ၶဝ်ႈသႅင်၊ ၶဝ်ႈၵႂၢႆးလမ်၊ ၶဝ်ႈၽၢင်ႇႁိုၵ်း ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၽုၵ်ႇၵမ်ႉဢေႇ။ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇသမ်ႉ ပေႃးၽုၵ်ႇၼႆ တေလႆႈ 7-8 ၸေႃး။ ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈတႆးသမ်ႉ တေလႆႈမွၵ်ႈ 5 ၸေႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ တေဢမ်ႇပေႃးလႆႈၶွၼ်ႇမၢၵ်ႈပူင်းလီ လိူဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇ ဝႃႈၼႆ။

မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းထုင်ႉၼႃး ပွတ်းမိူင်းၼၢႆးၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ် ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး မိူၼ်ၶဝ်ႈမုၼ်ႇ၊ ၶဝ်ႈၼူၵ်ႉပဵတ်ႇ၊ ၶဝ်ႈသၢင်းလူင်၊ ၶဝ်ႈသၢင်းႁွမ် ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ႁႃယၢပ်ႇ၊ ဢမ်ႇၶႂ်ႈမီးယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈၼႃး မိူင်းၼၢႆး ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “တီႈမိူင်းၼၢႆးၼႆႉ တေၽုၵ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ဝႃႈ ပၢၵ်ႇၵိင်ႇ ၵၼ် မႃးမူတ်း တေမီး 20 ပီပၢႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆးတႄႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ ႁၢႆယဝ်ႉ ႁႃယၢပ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးၶႂ်ႈႁႃသိုဝ်ႉ ၶဝ်ႈသၢင်းလူင်၊ ၶဝ်ႈသၢင်းႁွမ်၊ ၶဝ်ႈမဵတ်ႉၵူတ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ပေႃးၶႂ်ႈၵိၼ်ၼႆ ႁႃသိုဝ်ႉယၢပ်ႇၼႃႇယဝ်ႉ။ လႆႈသင်ႇသိုဝ်ႉ တၢင်းမိူင်းထႆး သူင်ႇမႃး။ တၢင်းမိူင်းပၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၶဝ်ႈၸႃႇတိတႄႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ တီႈၼႆႈတႄႉ”- ဝႃႈၼႆ။

ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈၼႆႉ သင်ဝႃႈ ဢဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆးၽုၵ်ႇၸိုင် ပေႃးသႂ်ႇၾုၼ်ႇထၢတ်ႈၼႆ တူၼ်ႈမၼ်းတေသုင်ယၢဝ်းလူမ်ႉ။ တေဢမ်ႇပေႃးလႆႈၶွၼ်ႇမၢၵ်ႈပူင်းလီ။ ပေႃးပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇသမ်ႉ သိုဝ်ႉမႃးပဵၼ်ထူင်သေၽုၵ်ႇ တူၼ်ႈမၼ်းတေတႅမ်ႇ ဢမ်ႇလူမ်ႉ မီးၶွၼ်ႇမၢၵ်ႈပူင်းလီ ၸိူင်ႉၼၼ်သေ ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈမႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းမၼ်းတႄႉ လႆႈသိုဝ်ႉၸွမ်း ပီ တေႃႇပီသေ မႃးၽုၵ်ႇ။

တူင်ႈၼႃး ၼႂ်းထုင်ႉမိူင်းၼၢႆးၼႆႉ တင်းမူတ်း တေမီး ၼႂ်းၵႄႈ 5,000 – 7,000 ဢေႊၶိူဝ်ႊ။ ယွင်ၶဝ်ႈ ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးၼႆႉ ၵမ်ႈ ၼမ်တေသူင်ႇလဵင်ႉတၢင်းထုင်ႉလၢင်းၶိူဝ်း၊ လွၵ်ႉၸွၵ်ႇ၊ ယွင်ႁူၺ်ႈလႄႈ ၼႂ်းလိၼ်ထုင်ႉပဵင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶၼ်ၶဝ်ႈ 1 ထူင်မွၵ်ႈ 5 မိုၼ်ႇပျႃး။ 1 ထူင် တေမီး 16 ပေႇ။

ယၢမ်းလဵဝ် ယွင်ၶဝ်ႈ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်ယူႇ တၢင်းပွတ်းထုင်ႉပူင်း ၸႄႈဝဵင်းသီႇသႅင်ႇၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇ လေႃးၽုၵ်ႇၸွမ်းမႃး ၸိူဝ်းၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး ၶိုင်ႈတေႃႇၶိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶႄႇၼႆႉ ၽုၵ်ႇမႃး တေမီးမွၵ်ႈ 8 ပီ။ တေပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈ သႅၼ်း 456 တင်း 16 ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸဝ်ႈၼႃး တၢင်းထုင်ႉပူင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇၼၼ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းႁိုဝ်ၼႆ မၼ်းသမ်ႉ လႆႈၶွၼ်ႇမၢၵ်ႈ ပူင်းလီ ၸိူင်ႉၼႆ။ ၸိူဝ်းမၼ်းၼႆႉ မႃးၸွမ်းၵူၼ်းၵႃႉဢဝ်မႃးၽႄႈ။ ၸိူဝ်ႉမၼ်းတႄႉ လႆႈသိုဝ်ႉၽုၵ်ႇၸွမ်း ပီတေႃႇပီ။ တေႃႈလဵဝ် ပေႃးမႃးတူၺ်းၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶႄႇလႄႈ တႆးၼႆ ၶႂ်ႈဝႃႈ ၽုၵ်ႈၶဝ်ႈမႃး ၶိုင်ႈတေႃႇၶိုင်ႈယဝ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။

ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး ဢၼ်ႁၵ်ႉသႃ ထိင်းသိမ်းဝႆႉသေ ၽုၵ်ႇမႃးပၢၼ်တေႃႇပၢၼ် ၼႂ်းထုင်ႉပူင်း တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၼႆႉ တေပဵၼ်ၶဝ်ႈၼမ်ႉၶမ်း၊ ၶဝ်ႈမဵတ်ႉၵူတ်ႉ၊ ၶဝ်ႈၼဵဝ်ႈႁွမ်၊ ၶဝ်ႈၼဵဝ်ႈမဵတ်ႉယၢဝ်း၊ ၶဝ်ႈၼွင်၊ ၶဝ်ႈပူင်းလူင် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တေတေႃႉ ဢွၵ်ႇၶၢႆ ၸူးတၢင်းတူၼ်ႈတီး၊ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ(မၼ်းတလေး)၊ တႃႈၵုင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၶၼ်ၶဝ်ႈ ၼႂ်းထုင်ႉပူင်း ပေႃးပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇ မိူၼ်ၼင်ႇ သူၺ်ႇယဵၼ်ႇဢေး 456 (1) လင် 120,000 ပျႃး၊ 16 (1) လင် 100,000 ပျႃး။

ၶဝ်ႈတႆးသမ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶဝ်ႈပူင်းလူင်၊ ၶဝ်ႈမဵတ်ႉၵူတ်ႉ 1 လင် 125,000 ပျႃး၊ ၶဝ်ႈၼမ်ႉၶမ်း 1 လင် 140,000 ပျႃး၊ ၶဝ်ႈၼွင် 1 လင် 90,000 ပျႃး၊ ၶဝ်ႈၼဵဝ်ႁွမ် 1 လင် 230,000 ပျႃး၊ ၶဝ်ႈၼဵဝ်မဵတ်ႉယၢဝ်း 1 လင် မွၵ်ႈ 200,000 ပျႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈၶႄႇ ဢၼ်မႃးၽႄႈလၢမ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ပေႃးဢဝ်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းမၼ်းဝႃႈၼႆၸိုင် တေမီးမွၵ်ႈ 30 – 40 ပီ မႃးၼႆႉၵူၺ်း။ ယွၼ်ႉဝႃႈ မီးၶွၼ်ႇမၢၵ်ႈပူင်းလီၼႆသေ ၸဝ်ႈၼႃး ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇမႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸိူဝ်ႉ ၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး ဢၼ်ပဵၼ်ၶဝ်ႈၸႃႇတိၼႆႉ ယိုင်ႈၶႅၼ်းၸူမ်ႁၢႆၵႂႃႇၵမ်းဢိတ်းဢိတ်းသေ မၢင်ၸႄႈဝဵင်းပေႃးဢမ်ႇမီး ႁႃသိုဝ်ႉၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈမၼ်း ပေႃး ယၢပ်ႇယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၽူႈတူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၵမ်ႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ သင်ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇႁၵ်ႉသႃဝႆႉ ဢမ်ႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈၵၼ်ၼမ်ၼမ်ၸိုင် ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆးၼႆႉ တေၸူမ်ႁၢႆဢမ်ႇႁၢင်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈလၢၼ် တေမႃးတၢင်းလင် ၵေႃႈ တေဢမ်ႇႁူႉၶူဝ်းၵိုၵ်းပိုၼ်းႁဝ်း ဢၼ်ယၢမ်ႈမီးမႃးၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်မႆႈၸႂ်ဝႆႉ တႃႇၵူၼ်းလုၼ်ႈလင်ၶဝ် တႄႉတႄႉ ဝႃႈဝႃႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ၽူႈတူင်ႉၼိုင် တူင်ႇဝူင်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၸွမ်းၼင်ႇ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ဢၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းမႃး ပၼ်ၼႆႉ မၼ်းငၢႆႈၸႂ် ပိူၼ်ႈႁဵတ်းသႂ်ႇထူင်ဢွၼ်ႇမႃးၵူၺ်း ႁဝ်းလူဝ်ႇၽုၵ်ႇသင် ၵႂႃႇသိုဝ်ႉဢဝ်မႃးသေ ၽုၵ်ႇၵူၺ်း။ ၸင်ႇၼၼ် လႄႈ မၼ်းပဵၼ်ၽေး ယွၼ်ႉလွင်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈၵေႃႈ လႆႈဝႃႈယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇႁၵ်ႉသႃဝႆႉၸိုင် ၸိူဝ်ႉ ၽၼ်းၶဝ်ႈတႆးၼႆႉ တေၸူမ်ႁၢႆၵႂႃႇတႄႉယဝ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။

“ၵွပ်ႈၼႆ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၶူၼ်ႉႁႃၶိုၼ်း တေလႆႈမီးၽူႈႁၵ်ႉသႃၸိူဝ်ႉၽၼ်းသေ ထိင်းသိမ်းဝႆႉ။ ၼႂ်းၸၢဝ်းၶၢင်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်မီးဢိူဝ်ႈ ၶဝ်တိုၵ်ႉသိမ်းဝႆႉယူႇ ႁဵတ်းပၢင်သွၼ်ပၼ် ႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ်သၽႃႇဝဝႆႉ။ ဢၼ်ၼႆႉ တႃႇတႆးႁဝ်း လီလႆႈပဵၼ် ဢၼ်ၶူၼ်ႉၶိုၼ်း ဢၼ် ၼိုင်ႈ ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၵေႃႈလီ၊ ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၵေႃႈလီ ႁဝ်းလူဝ်ႇႁဵတ်းၶိုၼ်း ႁူင်းႁဵၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် လုၵ်ႉတီႈ ၼႂ်း ၵၢၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းႁဝ်း ၶိုၼ်းႁဵတ်းၵိင်ႇၽႄ တႃႇတေႁၵ်ႉသႃ ဢၼ်ၼႆႉဝႆႉ ပူင်းပွင်သင်ႇသွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်ၵႂႃႇ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၸင်ႇတေလႆႈယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဝ်း ႁပ်ႉဢဝ်ၸိူဝ်ႉ ၽၼ်းၶဝ်ႈ ပိူၼ်ႈမူတ်းမူတ်းၵေႃႈ တႃႇၶွင်ႁဝ်းတႄႉ တေလူႉသုမ်းၸူမ်ႁၢႆမူတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။

ပေႃးမႃးၼပ်ႉႁိဝ်ႈတူၺ်း ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈတႆးလႄႈၶဝ်ႈမိူင်း ၶႄႇၼႆႉ ၼႆၸိုင် မၼ်းတေပႅတ်ႈပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ လၢႆလၢႆမဵဝ်း။ ၸိူဝ်ႉ ၽၼ်းၶဝ်ႈတႆး ၼႆႉသမ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းသၽႃႇဝ လွတ်ႈသၢၼ်ၶႄႊမီႊၵိူဝ်ႊလ် ၵဵပ်းဝႆႉ ၽႄႈၸိူဝ်ႉလႆႈထႅင်ႈ။ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇသမ်ႉ ထၢတ်ႈသၢၼ်ၶႄႊမီႊၵိူဝ်ႊလ်ၼမ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈၽႄႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းလႆႈထႅင်ႈ ၊ ၽုၵ်ႇၵမ်းလႂ်ၵိၼ်ၵမ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးၶႂ်ႈၽုၵ်ႇထႅင်ႈ တၵ်းလႆႈသိုဝ်ႉၽၼ်းမႂ်ႇထႅင်ႈ ၵမ်းလႂ်ၵမ်းၼၼ်ႉ ။ ၼႆႉၵူၺ်းၵေႃႈ ႁၼ်လီၸႅင်ႈလႅင်းဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီမႆႈၸႂ် ၶူဝ်းၶွင်ၵိုၵ်းတႆးလႄႈပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈၶၢဝ်းယၢဝ်း ။

ၸၢႆးမွင်ႇၵျီး ၽူႈႁၵ်ႉပႅင်းၶူၼ်ႉၶႂႃႉလမ်းတိုၼ်း ပိုၼ်းမိူင်းၼၢႆး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၶဝ်ႈမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ မီးၽွၼ်းလီတႄႉ တႄႉ မၼ်းလွတ်ႈသၢၼ်ၶေးမီး ႁဝ်းၸႂ်ႉၾုၼ်ႇၶီႈဝူဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉသႂ်ႇ လီတီႈသုတ်း။ ၶဝ်ႈၸိူဝ်ႉမၼ်းၵေႃႈ သိုပ်ႇၽႄႈလၢမ်းလႆႈ သေႇသေႇ။ ပေႃးႁဝ်း ၽိမ်းၵိၼ်ၼမ်ႉၶဝ်ႈၵူၺ်းၵေႃႈ ပေႃးမီးႁႅင်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈပိူၼ်ႈ ၼၼ်ႉ ယႃႇဝႃႈတေၽိမ်းၵၼ် ၼမ်ႉၶဝ်ႈလႃႈ ၶဝ်ႈသၢၼ်ၼႆႉ တေလႆႈသုၵ်ႈသုၵ်ႈၽၼ်ႉၽၼ်ႉ သုၵ်ႈလႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ လီၵႃႈၼၼ်ႉ။ မၼ်းတေလွတ်ႈၽေးသၢၼ် ၶေးမီး ဢၼ်ပိူၼ်ႈၽၢၼ်ႇသၢင်းၸိူဝ်ႉၽၼ်းမၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉ။ ပေႃးသုၵ်ႈၼမ်ႉမူတ်းမူတ်း ၸင်ႇႁုင်ၼႆ တေဢမ်ႇပဵၼ်ၽေး။ ၵိၼ် တႄႉ တွင်ႉတေဢိမ်ႇၵူၺ်း။ တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉၽိဝ်ၼိူဝ်ႉၼင်ႁဝ်း တေဢမ်ႇၶႅမ်ႉ။ ဢႃယုႁဝ်းတေပွတ်း”- ဝႃႈၼႆ။

သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ -“တိုၵ်းသူၼ်းထိုင် ၸဝ်ႈသူၼ်ၸဝ်ႈၼႃး ဢမ်ႇဝႃႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈ ၸိူဝ်ႉၽၵ်း ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းၶွင် ႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ထုၵ်ႇလီသိမ်းပႅင်းဝႆႉ တႄႉတႄႉ။ ထုၵ်ႇလီလႆႈၶိုၼ်းၽႄႈလၢမ်းၸိူဝ်ႉၽၼ်းတႆးႁဝ်းၼမ်ၼမ်။ ထုၵ်ႇလီဢွၼ်ၵၼ် ၶူင်ႈသၢင်ႈ ၶိုၼ်းၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶိုၼ်းယူႇ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းဢၼ်ႁၢႆဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။

ယၢမ်းလဵဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းၶႄႇမႃးၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ၽၼ်းၶဝ်ႈ မဵဝ်းလဵဝ်ၵူၺ်း မႃးၽႄႈလၢမ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၸိူဝ်ႉၽၵ်းၵီး၊ ၽၵ်းၵၢတ်ႇ၊ ၸိူဝ်ႉၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းၶႄႇမႃးၼမ်။ၵူၼ်းႁုင်လႄႈလၢႆးႁုင်မၼ်းၵူၺ်းပဵၼ်တႆး၊ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းလႄႈၽၵ်းယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ်တႄႉ လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းၶႄႇမႃးလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။ ပႆႇဝႃႈသင်- ဢႃႇလူးၶူဝ်းၵုၼ်ႇဢွၵ်ႇမိူင်းတႆး ၼမ်သုတ်း ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ( 85 % ၼႆႉ ပဵၼ်ဢႃႇလူးမိူင်းတႆး) ဢမ်ႇမီးလွၵ်းၵၢတ်ႇၶၢႆ သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇၵႄႈလိတ်ႈသင်။ ႁၢင်ပီ ပီၵၢႆ 2022 ၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈယင်းပၢႆဢဝ် ဢႃႇလူးဢၼ်ဢွၵ်ႇမိူင်းၶႄႇၶဝ်ႈမႃးတၢင်းလႅၼ်လိၼ် မႃးၶၢႆထိုင်ၼႂ်းမိူင်းၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵၼ်တၼ်ႊလူးၵွၼ်ႇ။ လွင်ႈၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီမႆႈၸႂ်ဝႆႉထႅင်ႈ တႃႇၶွင်ၵိုၵ်းပိုၼ်းတႆးၵႂႃႇ ဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ တေၸူမ်ႁၢႆ ဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉ။

ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ပေႃးဢဝ်သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူဝ်ႈ 2014 ဝႃႈၼႆ မီးၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် 2,800,000 သေ ၼႂ်းၶဝ် 71 ဝၢၵ်ႈၼၼ်ႉသမ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၽုၵ်ႇသွမ်ႈလဵင်ႉလူ။ ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆတီႈႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇၽွင်းငမ်း ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၸိုင် မီးလိၼ်ၽုၵ်ႈသွမ်ႈ 1,196,000 ဢေႊၶိူဝ်ႊ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၼႃးၶဝ်ႈမီး 119,000 ဢေႊၶိူဝ်ႊ။ ၸဵမ် ၶဝ်ႈၼႃးၶဝ်ႈႁႆႈ ၼိုင်ႈပီလႂ် ဢွၵ်ႇၶဝ်ႈပိူၵ်ႇ 84,000,000 တၢင် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ – ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း ပၢႆးၼႄဝႆႉတီႈဝႅပ်ႊသၢႆႊ SHAN News မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ၻီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊ 2022 ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉဝႆႉၼင်ႇၼႆ။