ၵေႃႉမွင်းၵေႃႈမွင်း ၵေႃႉသႄ့သွမ်းၵေႃႈသႄ့သွမ်း

တင်းထုၵ်ႇၸႂ်လႄႈဢမ်ႇထုၵ်ႇၸႂ်ၼမ်ဢေႇ ဢမ်ႇပဵင်းၵၼ်ၵေႃႈ တၢင်ႇၾၢႆႇတၢင်ႇမီးႁဵတ်ႇၽူလ်ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းယူႇ။ ၵွႆးၵႃႈ ပေႃးႁဝ်းယွမ်းၵၢၼ်တတ်းသိလ်ၸႂ်လႄႈလွင်ႈယုမ်ႇယမ် လွင်ႈၼပ့်ထိုဝ်ၵၼ်ယူႇၸိုင် တၵ်းတေဢမ်ႇမီး ပၼ်ႁႃသင်။  ပေႃးၵူႈလွင်ႈၵေႃႈ ၶႂ်ႈဢဝ်တၢင်းဝူၼ့်ႁၼ်တူဝ်ၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပဵၼ်သိင်ႇမၵ်းမၼ်ႈလႄႈ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ ပဵၼ်ၸွမ်းႁဵတ်းၸွမ်းၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆတႄ့ ၸၢင်ႈမီးလွင်ႈၶတ်းၶႂၢင်ၸႂ်ၵၼ်ယူႇ။

ပူၼ့်မႃး 2 – 3 ပီၼၼ့်တႄ့ ယွၼ့်ၵွပ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိၻ့်သေ  ပွႆးၵူႈလွင်ႈၵူႈပၢင်ၵေႃႈ ၵိုတ်း ယဵၼ်ၵႂႃႇ ပိူဝ်ႈတႃႇပဵၼ်ၵၢၼ်ဝႄႈ လွင်ႈၵူၼ်းၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်ၼမ်လႄႈ ပဵၼ်တိုဝ့်တၢင်းတေၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းတၢင်း ပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိၻ့် 19 ငၢႆႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ သူၼ်းတုမ်ႁႂ်ႈၵၵ်းတူဝ် ယူႇၼႂ်းႁိူၼ်း ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇဢွၵ်ႇ ႁိူၼ်းၼႆ ပိူၼ်ႈၵေႃႈတေဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃးတိတ်းၸပ်းႁဝ်း ႁဝ်းပဵၼ်ၵေႃႈတေဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇတိတ်းၸပ်းပိူၼ်ႈ ၵွပ်ႈရေႃႇၵႃႇတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိၻ့် 19 ၼႆ့ မၼ်းၸပ်းၵၼ်ငၢႆႈ ဢမ်ႇဝႃႈ တၢင်းၼမ့်လၢႆး ၶီႈမုၵ်ႈ ၶီႈတိူဝ်ႇ လႄႈလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်။  

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ တိူဝ့်ၼိူဝ့်ထုၵ်ႇၼင်ၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆ့ၵေႃႈၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းၵၼ်။ ဢမ်ႇဝႃႈ ၸိူင့်ၼင်ႇသေႃးၽၵ်းတူ ၊ သႄႈၽၵ်းတူ တီႈၵူၼ်းၼမ်ၵႆ့ယိပ်းၵႆ့တိူဝ့်သႂ်မႅၼ်ႈၼမ်ၼၼ့် ၵေႃႈၸၢင်ႈမီးၸိူဝ်ႉမႅင်းၸပ်းဝႆ့လႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈၵႆ့ၵႆ့ သုၵ်ႈမိုဝ်းလၢင့်မိုဝ်းၼၼ့်ယဝ့်။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆ့ ၵေႃ့ပဵၼ်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉတူဝ် ၽိူဝ်ႁူႉၵေႃႈ ပေႃးလိူဝ်ၸႂ်လိူဝ်ႁႅင်းယဝ့်။ မၢင်ၸိူဝ်းယူတ်းယႃဢမ်ႇတၼ်းၶိုတ်းလႄႈထိုင်တီႈလႆႈလူမ့်တၢႆ တင်းလူၵ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၼပ့်ႁူဝ်သႅၼ်သႅၼ်၊ ၵူၼ်းၸိူဝ်းတိတ်းၸပ်းၸိူဝ့်တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိၻ့် 19 တင်းလုမ်ႈၾႃႉၼပ့်ႁူဝ်လၢၼ့်ၵေႃ့။ ယွၼ့်ၼၼ့် ပၢင်မူၼ်ႈသိူဝ်း ၾိင်ႈႁဵတ်ႈႁွႆး ဢမ်ႇၵွမ့်တႆးႁဝ်း မိူင်းႁဝ်းၵွႆး ၵူႈတီႈတီႈတူဝ်ႈလူၵ်ႈၵေႃႈလႆႈၵိုတ်းပႅတ်ႈသႅင်ႈ။

ထိုင်မႃးယၢမ်းၼႆ့ ၶူဝ်ႊဝိၻ့် 19 တိုၵ့်မီးယူႇၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးႁၢႆ့ႁႅင်းလႄႈၶိုၼ်းတႄႇၶဝ်ႈႁွင်ႈၶဝ်ႈႁွႆး။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈမိူၼ်ၵဝ်ႇတင်းမူတ်းတင်းပိၵ်းၵေႃႈ မီးၵၢၼ်ၵႂႃႇမႃး ၶဝ်ႈၵၢတ်ႇၶဝ်ႈလီး ၵႃ့ၶၢႆႁဵတ်းႁႃၵိၼ်ၵၢၼ်လဵင့်တွင့် ၵူၼ်းၶိုၼ်းၵိုၼ်းၶွၼ်ႈၼမ်လႆႈၽွင်ႈယဝ့်လႄႈပႅၵ့်သမ့်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးပႆႇလီပႆႇၶႅမ့်လႅပ်ႈ မိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈၵေႃႈ မီးလွင်ႈထူၺ်ႈ ၸႂ်လူမ် ၶႅၼ်းမႃးဢိတ်းၼိုင်ႈ။

မိူဝ်ႈလဵဝ်ထိုင်မႃးယၢမ်းၼႆ့ မႅၼ်ႈတိုဝ့်တၢင်းၶဝ်ႈသူႇၶၢဝ်းၽွင်းယဝ့်ၵၢၼ်ယဝ့်ၼႃး ၸမ်ယၢမ်းပီၵဝ်ႇတေသဵင်ႈ ပီမႂ်ႇ တေမႃး ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးပီမႂ်ႇတႆးၼၼ့် တေမီးပၢင်လူႇတၢၼ်းၶဝ်ႈမႂ်ႇၼမ့်မႂ်ႇ ယွၼ်းသိလ်ယွၼ်ပွလ်း ၽွလ်းလီပီမႂ်ႇ ၵႃရဝ ၵူမ်ႈၵဝ်ႈၵွမ်းတူဝ်လမ်ႁူဝ်ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇ ၽူႈဢႃယုယႂ်ႇမၢၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆ့ပဵၼ်ႁိတ်ႈႁွႆးသေ ပိူင်လူင်မၼ်းဢၼ်ပဵၼ်ၾိင်ႈတိုဝ်းၵမ်ထိုဝ်ယမ် ၼႂ်းၵူၼ်းတႆးႁဝ်းမႃးပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်။

ၵၢၼ်လဵၼ်ႈၸဵင် လူၺ်ႈၵၢၼ်ၶႄ့ၶႅင်ႇ ၵၢၼ်လဵၼ်ႈတၢင်းလဵၼ်ႈၸိူဝ်းၼၼ့် ပဵၼ်ၵၢၼ်ၶႃႈၶၢဝ်းယၢမ်းပႂ်ႉၸဵင်  ပေႃးဢမ်ႇမီးသင်ႁဵတ်း ဢမ်ႇမီးသင်လဵၼ်ႈ ဢမ်ႇမီးသင်တူၺ်းၵေႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်းယၢမ်းပႂ်ႉၸဵင်ယူႇၼၼ့် တေတဵတ်ႇ တေယဵၼ် တေငဝ်လပ်းငဝ်ၼွၼ်း ၼႆလႄႈၸင်ႇမီးၵၢၼ်ႁဵတ်းၵႂၢမ်း ၵၢၼ်ၵႃႈဝႅၼ် ႁႆႇၵွင်ႁႆႇမွင်း ၽဝ်ၶဝ်ႈလၢမ် လဵင့်ၵၼ် ၸီႇၶဝ်ႈပုၵ်းၸူးၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆ့ လႆႈႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၵၼ် လုၵ့်တီႈ “ပၢင်” သေပဵၼ်မႃး ဝႃႈ “ငၢၼ်း” (ပွႆး)။

[တီႈၼႆ့ ၶႂ်ႈယွၼ်းဢၼုၺၢတ်ႈၸႅင်ႈထိုင်ၽူႈဢၢၼ်ႇဢိတ်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸႂ်ႉထွႆႈၵႂၢမ်းဝႃႈ “ငၢၼ်း” ၼႆၼၼ့် ၸႂ်ႉၸွမ်း ထွႆႈၵႂၢမ်း ထႆး လၢဝ်း။ ၵွပ်ႈဢမ်ႇၶႂ်ႈၸႂ်ႉႁူမ်ႈၸွမ်းၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ “ပွႆး” ၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ် တင်းမၢၼ်ႈ။ တၢင်းထႆး လၢဝ်း ၼႆ့ တႆးႁဝ်းလႆႈၸႂ်ႉထွႆႈၵႂၢမ်းႁူမ်ႈၵၼ်တင်းၼမ် ၸိူင့်ၼင်ႇ ပဵတ်း ၵႆႇ မူ မႃ ၸၢင့် မႃ့ ဝူဝ်း ၵႂၢႆး မီ သိူဝ် ပူ ပႃ ၵုင်ႈ ႁွႆ တဝ်ႇ ငူး ၶဝ်ႈ ၽၵ်း ၼမ့် ၾႆး လႅတ်ႇ လူမ်း ၾႃ့ ၾူၼ် တူၼ်ႈမႆ့ မွၵ်ႇ မၢၵ်ႇ ႁၢၵ်ႈ ႁူဝ် လိူဝ်ၼႆ့ ယင်းမီးထႅင်ႈတင်းၼမ်တင်းလၢႆ]။

ၸိူင့်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ထိုင်မႃးၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵမ်ႈၼမ်တေၵႂႃႇၶဝ်ႈၸႂ် သူၼ်ၸႂ် တီႈတွၼ်ႈပၢင်လဵၼ်ႈ ပၢင်ၵႃႈဝႅၼ် ပၢင်ႁွင့်ၽဵင်းၵႂၢမ်းပဵၼ်လွင်ႈယႂ်ႇသေတၢင်းၵႃႈမီးသင် မီးၽူႈႁွင့်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၵေႃ့လႂ်မႃးႁွင့်ၼႆၼၼ့်ၵွႆး ဢမ်ႇၵႂႃႇဝူၼ့်ထိုင် ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး ၵၢၼ်တိုဝ်းၵမ် လွင်ႈထိုဝ်ယမ်ပိုၼ့်ထၢၼ်ႁၢၵ်ႈငဝ်ႈတူၼ်ႈတေႃမၼ်းလႄႈ ထုၵ်ႇဝႆ့ဝဝ်ဝၢင် ပိုၼ့်ပွႆႇ ၵႂႃႇပႅတ်ႈ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈဢၢင်ႈဝႃႈ သိုပ်ႇပႂ်ႉပႃးၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈဝႃႈ တႆးမိုတ်ႈသူင်ငၢၼ်း (ပွႆး) ပူၼ့်တီႈ (တေႃႈဝၼ်း      ၵိူတ်ႇၵွႆးၵေႃႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ယင်းသူင်ႇၵႂၢမ်းတွၼ်ႈလီမင်းၵလ(မူင်ႊၶူလ်ႊ) ၸူးၵၼ်ဝႃႈ “သူင်ႇသိူဝ်း ဝၼ်းၵိူတ်ႇ” ၼႆယူႇ။  ၵမ်ႈၼမ်တေလၢတ်ႈဝႃႈ တႆးသူင်ငၢၼ်း (ပွႆး) ပူၼ့်တီႈ ႁႃတိုဝ့်တၢင်းၸတ်း ႁဵတ်းပွႆး ယူႇၵူႈမိူဝ်ႈ။ တီႈတႄ့မၼ်း ထုၵ်ႇလီဝူၼ့်ထတ်းၸွမ်းယူႇ ငၢၼ်း(ပွႆး)သင် ၊ ႁဵတ်းပိူဝ်ႈသင် မီးၽွၼ်းလီ ၽွၼ်းၸႃ့ တေႃႇတူဝ် တေႃႇၵူၼ်းၼမ်ၸိူင့် ႁိုဝ် တင်းငၢၼ်း(ပွႆး) ဢၼ်ဢၢင်ႈလႄႈဢၼ်ၸတ်းၼၼ့် ၸွင်ႇမၼ်းထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးလႂ် ၸိူဝ်းၼႆ့ တေႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းယူႇ။

ၵၢၼ်ထတ်းသၢင်လူၺ်ႈဢမ်ႇမီး ဢၶတိ ဢမ်ႇမီးၸႂ်ပႅင်းၸင်း ဢမ်ႇမီၽွၼ်းလႆႈလီၸႃ့ၸွမ်းၼၼ့် ပဵၼ်ဢႅပ်ႇၸမ်ႈ သွင်ႇပၼ် ႁႂ်ႈႁၼ်ၶိုၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႈၾႆးပိူင်းထွင်ႇပၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဝ်းပႆ ႁႂ်ႈၵၢဝ့်ယၢင်ႈၵႂႃႇလႆႈလီငၢမ်း လႄႈပူၼ့်လွတ်ႈႁၢမ်းၶဵၼ်။

ယွၼ့်ၼၼ့်တင်းၽူႈၸတ်းငၢၼ်း(ႁဵတ်းပွႆး)လႄႈ ၽူႈထတ်းသၢင်ၶဝ်တၵ်းႁူႉတူဝ်ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းလီ ပိူင်လူင်မၼ်း လူၺ်ႈႁဵတ်ႇလူၺ်ႈၽူလ် (လူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်း) ၽူႈၸတ်းငၢၼ်း(ပွႆး)လႄႈ ၽူႈၵေႃ့ထတ်းသၢင်ၶဝ် တၵ်းမီးၶေႃႈတွပ်ႇဢၼ်လီဝႆ့ယူႇၼႂ်းၸႂ် ႁင်းၽႂ် ႁင်းမၼ်း ယုမ်ႇယမ်ၼင်ႇၼႆ။