ၶႂ်ႈလႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ၶႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵတ်းယဵၼ် ၶႂ်ႈမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း

ဢဵၼ်းဢၢၼ်းလူင်သုင်သုတ်း ဢၼ်တႆးၶႂ်ႈလႆႈလႄႈမုင်ႈမွင်းႁႃ တင်းဢၼ်ၽုၵ်ႇဢူၵ်းၾင်ၸႂ်မႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် တေႃႇတဝ့်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼၼ့် မိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ။ ထတ်းလူင်းမႃးၵေႃႈတွၼ့်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃလႄႈၽဵင်ႇပဵင်းပဵၼ်ထမ်း ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းႁဵတ်းႁႃၵိၼ်လဵင့်တွင့် သၢင်ႈၼႃႈႁေႃတေႃႁိူၼ်းလႆႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလူၺ်ႈၵတ်းယဵၼ်။

တင်ႈတႄႇဝၢၼ်ႈမိူင်းလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမႃးတေႃႇႁၢၼ့်ၼႆ့ ပႆႇတွၼ့်မီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ႁိၼ့်ၼွၼ်း ပႆႇတွၼ့် လႆႈၵိၼ် ဢိမ်ႇၼွၼ်းလပ်းၾၼ်လီ တိုၵ့်လႆႈပဵၼ်ၶီႈၶႃႈသိုၵ်းမႃးပၢၼ်ယဝ့်ပၢၼ် ၵၢၼ်ၵႃ့ၶၢႆၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ် သူၼ်ႁႆႈၶႅင်းၼႃး ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃ ၵၢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁုၼ်ႈမုၼ်း ဢမ်ႇမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈသင်သေ ၸိူဝ့်သေပိူင်ၵွႆးပႆႇပေႃး ယင်းလႆႈတုၶ့်ယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်ၸွမ်း ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်သိူဝ် ဢမ်ႇ ယဝ့်ဢမ်ႇဝၢႆး။

ၼႂ်းၵႄႈၼႆ့ ယင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းတုၶ့်ယၢပ်ႇၶၢၼ်ၸႂ်ဢိုပ်းယၢၵ်ႈၵွတ်းၽၢၼ် တူၵ်းတႅမ်ႇလူင်းၵူႈမိုဝ့်ၵူႈဝၼ်းလႄႈ ထုၵ်ႇလူလၢႆပူၼ့်ပႅၼ် ပၢႆပႃးၸီးဝိတ့် သၢႆၸႂ်ဢၼ်လူ့ ႁၢႆတၢႆၽၢတ်ႇၼပ့်သွၼ်ႇဢမ်ႇလႆႈ ၺႃတိပီႈၼွင့်လႆႈၽၢတ်ႈယၢႆႈ ပၢႆႈၼီႁၢင်ႇႁိူၼ်ၵၼ် မၢင်ၸိူဝ်းတေႃႇပေႃးတၢႆဢမ်ႇၶိုၼ်းလႆႈႁူပ့်လႆႈႁၼ်ၼႃႈၵၼ် ၽႂ်ယူႇလႂ်မီးလႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူ့ ဢမ်ႇႁၼ်။

လႅပ်ႈႁၢင်ႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းလူင်သုင်သုတ်း ဢၼ်ၶႂ်ႈလႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃၼၼ့်ၵေႃႈ ၵွႆႈၵွႆႈၸၢင်ႇႁၢႆ ယဵၼ်းၵၢႆမႃးပဵၼ်လွင်ႈ ၶႂ်ႈပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ႁႂ်ႈပေႃးမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ မီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း ပဵၼ်ထမ်း တေႃႇၵၼ်ၵေႃႈႁၢၼ့်ၸႂ်ယဝ့် – ဝႃႈၼႆ။ ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေၵေႃႈ ယင်းပႆႇမီးႁႅင်းသဵတ်ႈၵႃႈသဵတ်ႈႁူဝ် ဢၼ်ၵိုင်ႇတၢင်း ထုၵ်ႇလႆႈလႄႈၾၢင်ႁၢင်ႈငဝ်းလၢႆးတေၸၢင်ႈလႆႈၼင်ႇဢၼ်ယွမ်းလူတ်းၸၼ့်လူင်း။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈဢၼ်ၽူႈၶဵၼ်ၸိမ်တွၵ်ႇၾင်လၵ်းပၵ်းလိုၵ်းသေသွၼ့်မူမ်ႇပၼ်ႁႃမႃးၼႂ်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ႁူမ်ႈတင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆ့ၼၼ့် မၼ်းယႂ်ႇလူင်ပူၼ့်တီႈတွၼ်ႈတႃႇတေၵႄႈလိတ်ႈလႆႈဝႆးဝႆးၼၼ့်ဢမ်ႇငၢႆႈ ၵွပ်ႈမၼ်းသူၼ်ႈသိၼ်း သၢၼ်ၶွတ်ႇတၵ့်ႁႃငိူၼ်ႈပူမ်မၼ်းယၢပ်ႇယဝ့်ပႆႇပေႃး ယင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈပိၼ်ႇပၢႆးဝူၼ့်ဢွၵ်းဢေႃလၢႆၾၢႆႇ ၶဝ်ႈလိုၵ့်ထိုင် ဢွၵ်းယဝ့် ယင်းသႄႇယူင်းပူင်းၸႃ့ ၾင်ၸႂ်မႃးၼၵ်းၼႅၼ်းယဝ့်လႄႈတေၶိုၼ်းပဵၼ်မိူၼ်ၵဝ်ႇၼၼ့်ဢမ်ႇငၢႆႈ တၵ်းတေ လႆႈၼပ့်ၶၢဝ်းယၢမ်းပဵၼ်ႁူဝ်သိပ်းသိပ်းပီ တေၶိုၼ်းလီဢမ်ႇလီယင်းဢမ်ႇၸၢင်ႈတေလပ်းလွင်းလႆႈ။ လီဢမ်ႇလီ တၵ်း တေဢမ်ႇၶိုၼ်းမိူၼ်ၵဝ်ႇၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ မိူၼ်ၵႂၢမ်းၶူမ်းပူႇမွၼ်ႇႁဝ်းဝႃႈ (သူပ်းလႆႈဝႃႈ ၽႃ့လႆႈဝၵ်း မၢၵ်ႇႁိၼ်းႁၵ်း ၵပ်း ဢမ်ႇလႆႈ)  ၼႆၼၼ့်ယူႇ။

ယွၼ့်ၼၼ့် ယၢမ်းလဵဝ် “မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ” ႁိုဝ် “သူၼ်ႇလႆႈပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ” ႁိုဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈသူၼ်ၸႂ်သင်ယဝ့် ၽိူဝ်ႇၼႂ်းမိူင်းတႆးတေမီးၸုမ်းသိုၵ်းၼမ်ၸိူင့်ၼႆ တႃ့မီးၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၸုမ်းလဵဝ်ယင်းတေလီလူးၵွၼ်ႇ “ၸုမ်းသိုၵ်း မၢၼ်ႈႁၢႆ့မႂ်ႈသေတႃ့ ပႆႇပဵင်းသိုၵ်းမၢင်ၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး” ဝႃႈၼႆၵေႃႈမီး။ “ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁၢႆ့မႂ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမတ့်ဢမ်ႇတိၺွပ်းၵဵပ်းဢဝ်ၵႂႃႇႁဵတ်းသိုၵ်းၶဝ် ဢမ်ႇတိပေႃႈၺွပ်းမႄႈသေႁႂ်ႈလုၵ်ႈၸၢႆးၶဝ်မႃးႁဵတ်းသိုၵ်း ဢမ်ႇၶႃႈ ႁႅမ်ဢဝ်တၢႆလူၺ်ႈဢမ်ႇထတ်းဢမ်ႇထၢမ်သေမၢပ်ႇၼႄးဢဝ်တၢႆမိူၼ်သိုၵ်းမၢင်ၸုမ်းဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး” – ဝႃႈၼႆ။ ႁူမ်ႈဝႃႈဢမ်ႇထုၵ်ႇၸႂ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သိုၵ်းဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၼမ်မၢၵ်ႈပူၼ့်တီႈလႄႈလႆႈၸၢႆႇပၼ် ၶွၼ်ႇၸုမ်း ၼၼ့်ၸုမ်းၼႆ့ ယႃႇဝႃႈတေမီးၵိၼ်လႃႈ ႁႃၸၢႆႇၵႃႈၶွၼ်ႇၶဝ်ၵွႆးၵေႃႈပေႃးဢမ်ႇၸေးလႆႈယဝ့်။ ပေႃးဢမ်ႇႁႃငိုၼ်းမႃး သႂ်ႇပၼ် လႆႈၵေႃႈ ထုၵ်ႇႁဵတ်းႁၢႆ့ၸႃ့လၢႆလွၵ်းလၢႆလၢႆးၸိူင့်ၼႆ  တေႁဵတ်းႁိုဝ်ယူႇလႆႈ။

ယွၼ့်ၼႆ့ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးဢၼ်ပၢႆႈၼီႈဢွၵ်ႇမိူင်းတႆးၶဝ်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈႁႃၵိၼ်ယူႇသဝ်းၼႂ်းမိူင်းထႆးတိုဝ်ၾိုတ့်ၶိၼ်ယူႇ။ လႆႈပၼ်ငိုၼ်း ၸၢႆႇငိုၼ်းၵႃႈထုၵ်ႇမႂ်ၵေႃႈလီ ထုၵ်ႇတိၺွပ်းယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းၵေႃႈလီ တိုၼ်းဢမ်ႇမီးဝၼ်းလၢပ်ႇ မိူဝ်ႈထုၵ်ႇ ပွႆႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃးၵေႃႈ ၶိုၼ်းႁႃတၢင်းလၵ့်ၶဝ်ႈၵႂႃႇယူႇၶိုၼ်း။ ယူႇၼႂ်းၶွၵ်ႈမိူင်းထႆးယင်းလီလိူဝ်ယူႇမိူင်းတႆး ဢၼ်မိူၼ် မူၵ်းၸူမ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းၼရူၵ့်(ငရၢႆး) – ဝႃႈၼႆ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းပၢႆႈၶဝ်ႈယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး လူၺ်ႈၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႃၵိၼ်ၵေႃႈလီ လၵ့်ယူႇလၵ့်ႁႃၵိၼ်ၽိတ်းၵူတ်းမၢႆမိူင်းထႆးသေ ၾင်တူဝ်ၸူမ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးတင်းၼမ်တင်းလၢႆၼႆ့ 80% ပုၼ်ႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၶႂ်ႈၶိုၼ်းမိူဝ်းယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ယူႇမိူင်းထႆး လိူဝ်သေၽိတ်းၵူတ်းမၢႆလၵ့်ၶဝ်ႈမိူင်းဢမ်ႇမီးသင်။ ယူႇမိူင်းတႆး လိူဝ်သေဢမ်ႇမီးလွင်ႈထၢင်ႈႁၢင်ႈ ႁဵတ်းႁႃၵိၼ်လဵင့်တွင့် ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်မီးငၢၼ်း သမ့်လႆႈထုၵ်ႇၸုမ်းသိုၵ်းတင်းၼမ် ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ပေ့ၵိၼ်လူလၢႆ ၶႂ်ႈဢဝ်တၢႆၵေႃႈ ၼႄးဝႃႈၸွႆႈၸုမ်းၼၼ့်ၸုမ်းၼႆ့ ပဵၼ်သၢႆၸုမ်းၼၼ့်ၸုမ်းၼႆ့ ၼႆသေ ႁွင့်ဢဝ် မတ့်ဢဝ်ၵႂႃႇ ၶႃႈႁႅမ်တၢႆပႅတ်ႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈမီးတၢင်း။

မိူဝ်ႈထုၵ်ႇၸုမ်းမၢင်ၸုမ်းႁွင့်ဢဝ်တူဝ်ၵႂႃႇယဝ့်ၼၼ့် မိူၼ်တင်းတေလႆႈပႂ့်ႁႅၼ်း သွမ်းပၼ်ၵွႆးယဝ့်။ ၼႆ့ပဵၼ်ငဝ်းလၢႆး ႁၢႆ့ၸႃ့လူင် ဢၼ်တႆးဢွၼ်ၵၼ်ပႅတ်ႈႁေႃပႅတ်ႈႁိူၼ်းပႅတ်ႈဝၢၼ်ႈပႅတ်ႈမိူင်း ဢွၵ်ႇပၢႆႈၵႂႃႇႁႃသေႃ့ယူႇၼႂ်းပႃႇၽိူင်းမိူင်း ပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈပွၵ်ႈၶိုၼ်းဢမ်ႇဢၢၼ်းပွၵ်ႈၶိုၼ်းမိူင်းတီႈၵိူတ်ႇ။

ၸိူဝ်းၶဝ်ႁၼ်ဝႃႈ ၽိူဝ်ႇသေလၢႆလိၼ်မိူင်း တႃ့သေလၢႆၸီးဝိတ့်သၢႆၸႂ်တူဝ်ၵဝ်ႇဝႆ့ဢမ်ႇလီႁိုဝ်ၼႆ။ ၵွပ်ႈၼႆ တႆးပႅတ်ႈ ၽႅၼ်ႇလိၼ်ဝၢၼ်ႈၵိူတ်ႇမိူင်းၼွၼ်းၼၼ့်ဢမ်ႇလီဢၢမ်း တၢင်းၽိတ်းမၼ်းဢမ်ႇယူႇတီႈၶဝ် တၵ်းတေလႆႈဢဝ်သၢႆၸႂ် ပႂ့်ၵႅတ်ႇၶႄမိူင်းၼၼ့် ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ်ၵွႆး ပိူင်လူင်မၼ်းယွၼ့်ၽူႈမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၽူႈမီးၵွင်ႈၵၢင်ႇ ယူႇၼႂ်းမိုဝ်း ၽူႈမီးသဵင်လင် (ဢေႃးၸႃႇ) ဝႃႈလႆႈပွင်ပဵၼ် ဢမ်ႇၵႅတ်ႇၶႄပၼ်ၶဝ်လႆႈ မၢင်ၸုမ်းမၢင်ၸိူဝ်းယင်းပၢႆပဵၼ် ၽေးဢၼ်းတရၢႆးတေႃႇၶဝ်လူးၵွၼ်ႇ။ ပေႃးၼပ့်သွၼ်ႇၶၢဝ်းယၢဝ်း မိူဝ်းၼႃႈတေပဵၼ်ႁိုဝ်ၼႆၼၼ့် ၽႂ်ၵေႃႈလႅပ်ႈတေ ၶၢတ်ႈလၢမ်းႁူ့လႆႈယူႇ။