ပိူဝ်ႈတႃႇဝူင်ႈၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈမႃးဢုပ်ႇၸွမ်းႁူဝ်ၶေႃႈဢၼ်ဝႃႈ “လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁိုဝ်မီးႁိုဝ်ၼႆၶႃႈ။
ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2020 ဢၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉၵႂႃႇၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈပႃႇတီႇၼူၵ်ႉလႅင်ၼူၵ်ႉယုင်း ဢွၵ်ႇပေႉၵႂႃႇလူၼ်ႉႁိုၵ်းလူၼ်ႉၾင်ႇသေယဝ်ႉၵေႃႈ မီးမႃးၶၢဝ်ႇသဵင်ဢၼ်ဝႃႈ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼူၵ်ႉယုင်းၼႆႉ တေဢွၼ်ၽွတ်ႈႁႅၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (National Unity Government) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၼႆလႄႈမီးၵူၼ်းတင်းၼမ်တင်းလၢႆ ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈၸႂ်သူၼ်ၸႂ်မႃး။
ပေႃးၼႆ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (National Unity Government) ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်၊ ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇႁိုဝ် ႁဝ်းၶႃႈမႃးသပ်းသေးတူၺ်းဢိတ်းၼိုင်ႈ။
ၵူႈပွၵ်ႈ ႁဝ်းၶႃႈယၢမ်ႈလႆႈငိၼ်းတႄႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (Relation Government) ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းဢွင်ႇပေႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢမ်ႇပေႃးဢွင်ႇပေႉၼမ်သေယဝ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၶိုင်ႈပႃႈယႂ်ႇ၊ လၢတ်ႈတီႈသိုဝ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇဢွင်ႇပေႉ 50% လိူဝ်လႄႈ ၵႃႈလႆႈႁွင်ႉၸုမ်းၸၢဝ်းတၢင်ႇဢၼ် မႃးႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်သေ တင်ႈႁဵတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁူမ်ႈပွင်း၊ ၾၢႆႇမၢၼ်ႈတေဝႃႈ (ညွန့်ပေါင်းအစိုးရ – ၺုၼ်ႉပွင်းဢၸူဝ်းယ)။
ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ယူႇတီႈၸုမ်း NLD ၶႂ်ႈသၢင်ႈႁဵတ်း (National Unity Government) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလၢႆးၼၼ်ႉ၊ မၼ်းပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း လၢႆမိူင်းမိူင်းၵေႃႈယၢမ်ႈႁဵတ်းမႃး။ ယၢမ်ႈႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်လႃႇ မိူဝ်ႈယၢမ်းလႂ်လႃႇၼႆ ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်သိုၵ်းသိူဝ်တေႃႇမိူင်းၼွၵ်ႈႁိုဝ်ႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ပဵၼ်သိုၵ်းသိူဝ်တၢင်းၼႂ်းမၼ်း ယၢပ်ႇယၢၵ်ႈလိူဝ်ႁႅင်းလႄႈသင်၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ထူပ်းၽေးသၽႃႇဝႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႃႇလႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ထိုင်တီႈမၼ်းပေႃး ၵပ်ႉၵိၼ်းလိူဝ်ႁႅင်း တုၵ်ႉယၢၵ်ႈလိူဝ်ႁႅင်းၼႆၸိုင် မိူဝ်ႈၶၢဝ်းၼင်ႇၼၼ်မႃး လူဝ်ႇလႆႈမီးလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် လူဝ်ႇလႆႈမီးလွင်ႈၶွတ်ႇလိူတ်ႈၵၼ် ဝႃႈၼႆသေယဝ်ႉ ၸင်ႇတေဢွၼ်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ။
မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ ၸုမ်းၼူၵ်ႉလႅင် ႁွင်ႉ NLD ၼႆႉ မၼ်းဢွင်ႇပေႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ လူၼ်ႉႁိုၵ်းလူၼ်ႉၾင်ႇယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇမၼ်းတေယၢင်ႈၸူးမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပေႃးတေယုမ်ႇယမ်မၼ်း၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၸုမ်းၵၢၼ်မိူင်း တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈ ပေႃးတေၼပ်ႉထိုဝ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈမႃးၶိုင်ႁႃလၢႆးတၢင်း ဢၼ်ဝႃႈ မၼ်းၸုမ်းလဵဝ်ၵူၺ်း ဢမ်ႇႁဵတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ တေႁွင်ႉဢဝ်ၸုမ်းၸၢဝ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ဢွင်ႇပေႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးမႃႇႁႅင်းၾၢႆႇၶတ်းၶၢၼ်ႉ၊ ယူႇတၢင်းၼွၵ်ႈသေၶတ်းၶၢၼ်ႉ၊ ၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉဢဝ်ၸဵမ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢဝ်ၶေႃႈသဵင်ၵၼ်သေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼၼ်ႉ။
ပေႃးၼႆ တီႈၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈပႃးၽႂ်မႃးၵူၺ်းၵူၺ်းၶႃႈလႃႇ၊ ဢၼ်ငၢႆႈငၢႆႈတႄႉ 1.ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ပေႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ မိူဝ်ႈ 11/11/2020 ယူႇတီႈ NLD ၸင်ႇဢွၵ်ႇလိၵ်ႈထိုင်တီႈ ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း 48 ၸုမ်း ၸိူဝ်းဢၼ်လူင်းလိူၵ်ႈတင်ႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၼႆႉ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈဝၼ်းတီႈ 12 သမ်ႉၶိုၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇပႃးၶေႃႈလိၵ်ႈဢၼ်ၼႆႉထႅင်ႈ။
ၼႂ်းလိၵ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ ယူႇတီႈပႃႇတီႇ NLD ၼႆႉ တေႁူမ်ႈမိုဝ်းလူၺ်ႈၸွမ်းပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းၵၢၼ်မိူင်း မိူၼ်ၵၼ်တင်းၶဝ်ၼၼ်ႉသေ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇၵႂႃႇ ဝႃႈၼၼ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇတီႈပႃႇတီႇ NLD ယိုၼ်ႈယွၼ်းသေဢမ်ႇၵႃး ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယဝ်ႉသေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းၾၢႆႇပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် ၼႆတႄႉ တိုၵ်ႉလႆႈႁၼ် KSPP ဢၼ်ပဵၼ်ပႃႇတီႇၵူၼ်းမိူင်း ၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၶဝ် ဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း တိုၵ်ႉတွပ်ႇၵႂႃႇဝႃႈ ယူႇတီႈပႃႇတီႇ KSPP တႄႉ ၸွမ်းၼင်ႇၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵတိပၢင်လူင် မိူဝ်ႈ 1947 တူၵ်းလူင်းၵၼ်မီးမႃးၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈပဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊ ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၵႂႃႇ၊ ႁႂ်ႈလႆႈလူင်းမိုဝ်းပဵၼ်တႄႉပဵၼ်ဝႃႈမႃးၵမ်းသိုဝ်ႈၼႆ မီးပႃႇတီႇၼၼ်ႉဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း တိုၵ်ႉတွပ်ႇၵႂႃႇ။
ပေႃးၼႆပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်မီးပဵၼ် 48 ၸုမ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ဢွင်ႇပေႉၵေႃႈမီးၵမ်ႈၽွင်ႈ မိူၼ်ၸိူင်ႉပႃႇတီႇ SNLD ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်ၾၢႆႇတႆး၊ ပႃႇတီႇ ANP ရၶႅင်ႇ၊ ပႃႇတီႇမွၼ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်တၢင်တူဝ်ၸႄႈမိူင်းၵေႃႈလီ၊ ၸိူဝ်းဢၼ်မီးၸႄႈမိူင်း။ ယဝ်ႉၵေႃႈမီးထႅင်ႈပႃႇတီႇ TNP ပလွင်ႈ၊ ပႃႇတီႇ PNO ပဢူဝ်း၊ ပႃႇတီႇယၢင်းလႅင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပႆႇႁၼ်တွပ်ႇၶၢၼ်ၵႂႃႇ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈသင်ၶႃႈလႃႇ၊ လၢတ်ႈငၢႆႈငၢႆႈတႄႉ ပိူဝ်ႈဝႃႈၶဝ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ပႆႇမီးတၢင်းယုမ်ႇယမ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ပႆႇမီးလွင်ႈၼႄႉၸႂ် ပိူဝ်ႈတႃႇတေႁပ်ႉႁွင်းဢၼ်ၼႆႉႁိုဝ်လႄႈ ၸင်ႇဝႃႈတိုၵ်ႉပႂ်ႉတူၺ်းၵူၺ်း တေလႆႈဝႃႈၼၼ်။
ႁဵတ်းသင်လႄႈတိုၵ်ႉပႂ်ႉတူၺ်း ယၢင်ႈတိၼ် NLD သေပႆႇတွပ်ႇၵႂၢမ်းၶႃႈလႃႇ၊ ပေႃးမႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းတႄႉ NLD ၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2015 ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶဝ် မိူဝ်ႈၽွင်းယၢမ်းႁႃသဵင်သေ သူင်ႇထိုင်ၵူၼ်းမိူင်း၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလၢတ်ႈမႃးမီးပဵၼ်လၢႆလၢႆၶေႃႈ၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ သမ်ႉၶိုၼ်းလၢတ်ႈၸွမ်းၵႂၢမ်းၶေႃႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၶိုၼ်းၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ 1.တေမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း၊ 2.တေႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈၾိင်ႈမိူင်းသုမ်ႇငမ်း၊ 3.တေၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းမိူင်း။ သၢမ်ၶေႃႈၼႆႉ တေဝႆႉပဵၼ်ၼႃႈၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ ငဝ်ႈငႃႇပၼ်ႁႃဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသုတ်းသေယဝ်ႉ တေၵႄႈလိတ်ႈၵႂႃႇ ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ ဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်။ ဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းလၢႆးႁဵတ်းဢၼ်ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပေႃးမီးတီႈလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵၼ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼႆ ယူႇတီႈၾၢႆႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် ပႆႇႁတ်းၼႄႉၸႂ်။
ပေႃးၼႆ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉႁႃႉ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈမႃးထၢမ်ၶိုၼ်းဝႃႈ တႃႇတေမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း တေပဵၼ်လႆႈဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်းမၼ်းတႄႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းလႆႈၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၾၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိပ်းၵမ်ဝႆႉၼဵၼ်မၼ်း၊ ၶဝ်ဢဝ်ဝႆႉဢွင်ႈတီႈယူႇၼႂ်းသၽႃး လုတ်ႉတေႃႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ 25% ၊ ၼႂ်း 25% ပေႃးဢမ်ႇယွမ်းၽွမ်ႉၸွမ်းသေဢိတ်းၼႆၸိုင် ဢမ်ႇမူၼ်ႉမႄးလႆႈ ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း။
ပေႃးၼၼ် ယူႇတီႈတပ်ႉမတေႃႇယိပ်းၵမ်ဝႆႉ ဢၼ်ၼၼ်ႉလႄႈ ၵွပ်ႈသင်ၶဝ်သမ်ႉယိပ်းၵမ်ဝႆႉ ၶေႃႈလၢတ်ႈၶဝ်တႄႉမီးဢၼ်ၼိုင်ႈၵူၺ်း၊ ၸူဝ်ႈၵႃႈတိုၵ်ႉမီးလွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ၊ လွင်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ယူႇၼႆႉတႄႉ ၶဝ်တိုၼ်းတေသိုပ်ႇယိပ်းဝၵ်ႉဝႆႉဢၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ၵေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉတႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း။
လီယဝ်ႉပေႃးၼၼ် ယူႇတီႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ်သမ်ႉ ႁဵတ်းသင်လႆႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ႁဵတ်းသင်လႆႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶႃႈလႃႇ၊ ပေႃးမႃးတူၺ်းသမ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢမ်ႇပဵၼ်မိူင်းၾႅတ်ႊၻရႄႊမႃး၊ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း ဢၼ်ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းမီးသုၼ်ႇၸတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် ပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃလႄႈ ပိူဝ်ႈတႃႇတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ။ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ်လႄႈ ဢမ်ႇပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼင်ႇတူၵ်းလူင်းၵၼ်မႃးမိူဝ်ႈ 1947 လႄႈၶဝ်ၸင်ႇတေလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ။
ပေႃးၼႆ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢမ်ႇပဵၼ်မႃးမိူင်းၾႅတ်ႊၻရႄႊလႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸင်ႇတေလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် ယူႇတီႈပႃႇတီႇ NLD ၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ်မႃး ၼင်ႇႁိုဝ်တေမူၼ်ႉမႄးလႆႈပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၼႆႉ ဢွၼ်တၢင်းမၼ်း တေလႆႈႁဵတ်းသင်ၶႃႈလႃႇ၊ ယူႇတီႈႁဝ်းၶႃႈႁၼ်ထိုင်တႄႉ တၵ်းတေလႆႈၼႄၾၢင်ႁၢင်ႈ လွင်ႈဝႃႈၶဝ်ၶႂ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊယူႇ၊ တၵ်းတေလႆႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်ဝႃႈ ၶဝ်တိုၼ်းမီးၶေႃႈၵၢင်ၸႂ် ပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။
ပေႃးၼႆ တႃႇတေၼႄၾၢင်ႁၢင်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉသမ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းသုတ်း ၶဝ်ထုၵ်ႇလီႁဵတ်း Decentralization ဢၼ်ဝႃႈ (ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျှော့ချရေး) လူတ်းယွၼ်ႇပႅတ်ႈ လွင်ႈငဝ်ႈငုၼ်းယိပ်းၵမ်ဢႃႇၼႃႇ။ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသုၼ်ၵၢင် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၼႆႉ ယိပ်းငမ်ဝႆႉဢႃႇၼႃႇတင်းမူတ်းတင်းပိုၵ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း 2008 တမ်းမီးဝႆႉၼႆ ႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈႁူႉၵၼ်ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸူဝ်ႈႁဝ်းၶႃႈပႆႇမူၼ်ႉမႄးလႆႈ ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း 2008 ၼႆႉ ယူႇတီႈပႃႇတီႇ NLD ၼႆႉ ပေႃးတင်းဝႃႈမၼ်း မီးၵၢင်ၸႂ်ပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႇသၢင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တႄႉတႄႉ၊ မီးၵၢင်ၸႂ်ပိူဝ်ႈတႃႇပႆၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၾႅတ်ႊၻရႄႊတႄႉတႄႉၼႆၸိုင် ဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းလႆႈမီးတင်းၼမ်။
ဢမ်ႇမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းသေတႃႉၵေႃႈ 1.ၸွမ်ၽွင်းၶွင်ၸႄႈမိူင်းၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ ပၼ်ႁႂ်ႈပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ဢွင်ႇပေႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ႁႂ်ႈလႆႈၶိုၼ်ႈႁဵတ်းၸွမ်ၽွင်း (၀န်ကြီးချုပ်) ။ 2.ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်/ၶုၼ်ၽွင်းလူင် (၀န်ကြီးဌာန) ဢၼ်မီးတီႈၸႄႈမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ မီးၸိုဝ်ႈမၼ်းလၢႆလၢႆ ဢမ်ႇမီးဢႃႇၼႃႇသင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈမူၼ်ႉမႄးပိၼ်ႇပႅင်၊ မူၼ်ႉမႄးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈလႃႇ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ႁွင်ႈၵၢၼ်ၶုၼ်ၽွင်းလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးတေမီးလွၼ်ႉမီးၵႅၼ် မီးၾၢင်ႁၢင်ႈဢမ်ႇၵႃး မီးပႃးဢႃႇၼႃႇႁဵတ်းလႆႈၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသုၼ်ၵၢင် ယိပ်းငမ်ဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈလူတ်းယွၼ်ႇပႅတ်ႈ၊ တေလႆႈတိူဝ်းလိူဝ်ပၼ်ဢႃႇၼႃႇတီႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၶွင်ၸႄႈမိူင်းၶဝ်။
ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉသမ်ႉ မီးထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ယူႇတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ Identity ၶဝ်ဢၼ်ဝႃႈ မဵတ်ႇမၢႆၶိုၵ်ႉၶၢႆးၶွင်ၵူၼ်းၶိူဝ်းၽႂ်မၼ်း ၶွင်ၸႄႈမိူင်းၽႂ်မၼ်းတိုၼ်းမီး၊ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးဢမ်ႇၵႃး မိူင်းတႆးၼႆၵေႃႈ (7 February) ဢၼ်ဝႃႈၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ 7 ဝၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းႁူင်ဝၼ်းႁၢင်း ပိူဝ်ႈတႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးဢမ်ႇၵႃး ပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းသဵင်ႈ ပိူဝ်ႈတႃႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တင်းသဵင်ႈ၊ ပေႃးဢမ်ႇမီးၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ 7 ဝၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးလႆႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်လႆႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်သေဢမ်ႇၵႃး ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႁူမ်ႈၵၼ်မႃးၼႆ ၽႂ်ၵေႃႈပွင်ႇၸႂ်ယူႇ။ ဝၼ်းႁူင်ႁၢင်း 7 February ၼႆႉ ယူႇတီႈတႆး ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ဢိုတ်းလုမ်းပၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းပၼ်မႃးလႆႈ။
မိူၼ်ၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ ဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးၼႆၵေႃႈ ယူႇတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးတင်းသဵင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈမီးမႃးဝႆႉၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ တေလႆႈမၵ်းမၼ်ႈၸွမ်း တေလႆႈယိုၼ်ယၼ်ပၼ်ၸွမ်း၊ တေလႆႈဝႆႉၼပ်ႉထိုဝ်ၸွမ်း။ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇယၢင်းၽိူၵ်ႇၶဝ် ၶႂ်ႈႁဵတ်းဝၼ်းဢႃႇၸႃႇၼီႇ ဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ်ၶဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယႃႇပေႁၢမ်ႈ ယႃႇပေသီး ပွႆႇႁႂ်ႈၶဝ်ႁဵတ်းလွတ်ႈလႅဝ်း။
ႁဵတ်းၸွမ်းၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီႁဵတ်း မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ တီႈမိူင်းယၢင်းလႅင် ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈဢမ်ႇၶႂ်ႈလႆႈႁုၼ်ႇႁၢင်ႈဢွင်ႇသၢၼ်း ၶဝ်တဵၵ်းမႃးတမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉယႃႇပေႁဵတ်း။ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇတီႈမိူင်မွၼ်း ၶူဝ်ဢၼ်ၶၢမ်ႈတႃႈၼမ်ႉၵဵဝ် ဢၼ်မီးတီႈၶျွင်းၸူင်ႇ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ယိုၼ်ႈယွၼ်းဝႃႈႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ၶူဝ်ၶျွင်းၸူင်ႇၵူၺ်း ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ၶဝ်တဵၵ်းႁဵတ်းပဵၼ်ၵႂႃႇၶူဝ်ဢွင်ႇသၢၼ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈဢမ်ႇထုၵ်ႇလီႁဵတ်း။
ၵမ်းလိုၼ်းမႃး မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႈၶႂ်ႈယုၵ်ႉမုၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ၾိင်ႈထုင်းယဵၼ်ႇငႄႈၽႂ်မၼ်း၊ ဢၼ်ၼၼ်ႉပွႆႇႁႂ်ႈၶဝ်ႁဵတ်းလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း၊ ၶႂ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၽႂ်မၼ်းႁိုဝ်ႉ ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇ၊ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းသေ ႁဵတ်းလႆႈယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸုမ်းၼူၵ်ႉယုင်းၼႆႉ ပေႃးတင်းဝႃႈဝႆႉႁူဝ်ၸႂ်ၵႂၢင်ႈသေ လူတ်းယွၼ်ႇပၼ် ၸွမ်းၸႂ်ပၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၼႆၸိုင် ယူႇတီႈပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းလႄႈ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ တေႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸုမ်းၼူၵ်ႉယုင်းၼႆႉ မီးၵၢင်ၸႂ်ပိူဝ်ႈတႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈ လွင်ႈၸမ်ၸႂ်ၵၼ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (အမျိုးသားပြန်လည်ရင်ကြားစေ့ရေး)ၼၼ်ႉယူႇ ဝႃႈၼႆသေယဝ်ႉ တေဢွၼ်ယုမ်ႇယမ်မႃး။
ပေႃးဝႃႈပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းလႄႈၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ ယုမ်ႇယမ်မႃးၸိူင်ႉၼၼ်ၼႆ ၸုမ်းၸၢဝ်းၸိူဝ်းဢၼ်မႅၵ်ႇၵွင်ႈ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူဝ်ၸႂ်တေလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး တေမေႃမုင်ႈႁၼ်လီမႃးၸွမ်း၊ ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်မႃး ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၵေႃႈတေလူတ်းယွၼ်ႇၵႂႃႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸၢႆႇဝၢႆးၵႂႃႇၵေႃႈ မၼ်းတေႁၢင်ႇၵႂႃႇ၊ ပေႃးပဵၼ်ၼၼ်မႃး ယူႇၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ သမ်ႉၸၢင်ႈသုတ်ႉၸူးလႆႈတီႈ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉမတေႃႇၼၼ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၵေႃႈႁၢင်ႇႁၢႆးၵႂႃႇယဝ်ႉလႄႈ ပိူဝ်ႈတႃႇႁဝ်းၶႃႈတေဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈသိုပ်ႇတိူဝ်းလႆႈထႅင်ႈၶၵ်ႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
လၢႆးၵၢၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆတႄႉ မၼ်းပဵၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈၵႂႃႇလႆႈလွႆးလွႆးၵူၺ်းၼႆလႄႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းပီသွင်ပီတႄႉ ၶႂ်ႈလႆႈၸွင်ႇတေလႆႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးတင်းဝႃႈဝႆႉၼမ်ႉၸႂ်လီ ဝႆႉၸေႇတၼႃႇလီသေ ပႆၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၸိူင်ႉၼင်ႇႁဝ်းၶႃႈတၢင်ႇလၢတ်ႈၵၼ်မႃးၼႆႉၼႆတႄႉ ယူဝ်းၶေးတေပဵၼ်ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ ပိူဝ်ႈတႃႇႁဝ်းၶႃႈႁူမ်ႈသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ယူႇႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယွၼ်းတေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄမွၵ်ႈၼႆႉသေ ႁႂ်ႈလႆႈယွၼ်းၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆႈ။ မႂ်ႇသုင်ၵၼ်ၶႃႈ။
ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း 19/11/2020
