ထုၵ်ႇလီသၢင်ႈႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ပူၵ်းပၵ်းတီႈမိူင်းပွၼ်

ပိူဝ်ႈတႃႇဢႃႇၼႃႇၸိၵ်းၸွမ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း တေမၼ်ႈၵိုမ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီသၢင်ႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ပူၵ်းပၵ်းတင်ႈဝႆႉတီႈမိူင်းပွၼ် ၶုၵ်းထူပ်းၵုၼ်းမုၼ်။

ဝၼ်းတီႈ 20/07/2020 မိူဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းပွၼ်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ် ႁူမ်ႇပူၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇၶွပ်ႈၶူပ်ႇ 73 ပီ၊ ဝၢႆးသေမၼ်းၸဝ်ႈထုၵ်ႇ ၸုမ်းၵူၼ်းႁၢႆႉယိုဝ်း ၸွမ်းၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း ၽွင်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၸုမ်းၽွင်းလူင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ တီႈလုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ 19/07/1947 ။

ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းလုမ်း PI ၾၢႆႇၵမ်ႉထႅမ် ၶၵ်ႉၵၢၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လၢတ်ႈဝႃႈ- “သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ႁဝ်းယင်းဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ် လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ယူႇၼႆၸိုင် တေလႆႈသိုပ်ႇဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ်မၼ်းၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈႁဝ်းဝႃႈ ပၢင်လူင် (လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်)ၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈလွင်ႈၼႆၵေႃႈ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇတၢပ်ႈဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ် မၼ်းၸဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းႁၼ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းမႃးလႄႈ မိူင်းတႆးႁဝ်း ၵႂႃႇတူၵ်းပဵၼ်ၶီႈၶႃႈပိူၼ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပေႃးႁဝ်းႁူမ်ႈမိုဝ်း ၵၼ်သေ ပူၵ်းတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆၸိုင် ပုၼ်ႈပိူၼ်ႈပုၼ်ႈႁဝ်း၊ ပုၼ်ႈႁဝ်းၵေႃႈလီ၊ ပုၼ်ႈပိူၼ်ႈၵေႃႈလီၼႆလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ယွမ်းသဵင်ႇၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ်မၼ်းၸဝ်ႈသေႁဵတ်းမႃး”- ဝႃႈၼႆ။

သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ- “ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်လႄႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ။ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈဢဝ်သူပ်းဢဝ်ပၢၵ်ႇသေ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈမႃးဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ်ၵူၺ်း၊ ႁင်းယင်းလီလႆႈသၢင်ႈ ပၼ်ႈႁၢင်ႈ ႁဵတ်းႁုၼ်ႇႁၢင်ႈမၼ်းၸဝ်ႈသေ ပေႃးဢမ်ႇဝႆႉတၢင်ႇတီႈၵေႃႈ ဝႆႉတီႈမိူင်းပွၼ်၊ လီလႆႈႁဵတ်းဝႆႉႁေႃသိူၵ်ႈပိုၼ်းဝႆႉပၼ်”- ၼႆယဝ်ႉ။

ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ် မၼ်းၸင်ႇတေၵမ်ႉၸွႆႈႁႂ်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉမၼ်ႈၵိုမ်း။ ပေႃးဝႃႈႁဝ်း ဢမ်ႇႁဵတ်းၸိူင်ႉၼၼ် မၼ်းၵေႃႈတေပဵၼ်ဝႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵဝ်ႇၵဝ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ပႅတ်ႈလၢႆမူတ်းယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇလူဝ်ႇဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ်ၽႂ်ယဝ်ႉ၊ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ၊ ႁဝ်းတင်ႈမိူင်းႁင်းၵူၺ်းယဝ်ႉ မၼ်းတေပဵၼ်မႃးၸိူင်ႉၼႆ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ ၵၢၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇတေ ဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ပၼ်ႈႁုၼ်ႇႁၢင်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်း ၶွင် ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပိူင်လဵဝ်၊ ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၶွင်ပီႈၼွင်ႉမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ယႃႇပေႁႂ်ႈလႆႈတႅၵ်ႇယၢႆႈ၊ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼႆႉ ယႃႇပေႁႂ်ႈလႆႈတႅၵ်ႇယၢႆႈ၊ လွင်ႈဢႃႇၼႃႇ ၸိၵ်းၸွမ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈပေႃးမၼ်ႈၵိုမ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၵူႈၸဝ်ႈၵူႈတူၼ်ယဝ်ႉ- ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် တိုၵ်းသူၼ်းပႃးၼင်ႇၼႆ။

ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း (ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ်)ၼႆႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 30/5/1907 (ပီၵေႃးၸႃႇ 1269 လိူၼ်ၸဵတ်းလွင်ႈ 5 ၶမ်ႈ ဝၼ်းၽတ်း) တီႈမိူင်းပွၼ် ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။ ပေႃႈၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၶုၼ်ထီး၊ မႄႈၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈၼၢင်းၸိင်ႇဢူႉ။ မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ တီႈမိူင်းပွၼ်၊ ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇႁူင်းႁဵၼ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸိုင်ႈတႆး (Shan Chiefs School) တေႃႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉသိပ်း။ သိုပ်ႇလူင်းၵႂႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈ ႁဵၼ်းပၢႆးၽွင်းငမ်း/ မၢႆမီႈ (ပလိၵ်ႈ) တီႈဝဵင်းမိတ်ႉထိလႃႇ- ဝဵင်းလိူဝ်ႇ 1 ပီ။

ၸၼ်ႉၵၢၼ်တၼ်းႁဵင်း ယၢမ်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းၽူႈၽွင်းငမ်း (ၾိုၵ်းၵၢၼ်) ၸႄႈမိူင်းတႆး တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။ ပီ 1927 (ပီၵေႃးၸႃႇ 1290 လိူၼ်ပႅတ်ႇမႂ်ႇ 11 ၶမ်ႈ) ၶိုၼ်ႈၼင်ႈႁၢင်ႈႁေႃ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ် တေႃႇထိုင်ပေႃးႁူမ်ႇပူၼွၼ်းၽႄး။

မိူဝ်ႈ 19/07/1947 ယၢမ်း 10:31 မူင်းၼၼ်ႉ မီးၸုမ်းၵူၼ်းႁၢႆႉၸုမ်းၼိုင်ႈ (ဝၢႆးမႃးႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်ၾၢႆႇၵလူင်ႇဢူးၸေႃး၊ ပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း) ၶဝ်ႈၵႂႃႇလၵ်ႉလွမ်ယိုဝ်းပႅတ်ႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 9 ၸဝ်ႈ ႁူမ်ႈပႃးၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း လႄႈၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း၊ ၽွင်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၸုမ်းၽွင်းလူင် တီႈလုမ်းၽွင်းလူင် မိူဝ်ႈ 19/07/1947 တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ။

ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 8 ၸဝ်ႈ ပႃးတင်းၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း လႆႈလူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်ၵမ်းလဵဝ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းတႄႉ လႆႈတိူဝ်ႉဝၢတ်ႇၸဵပ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ တၼ်းလႆႈၵႂႃႇယူတ်းယႃတူဝ်တီႈ ႁူင်းယႃ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ တီႈ 20/07/1947 ၶၢဝ်းယၢမ်း 12:00 မူင်း ၸင်ႇသဵင်ႈၵၢမ်ႇ သုတ်းမုၼ် ႁူမ်ႇပူၼွၼ်းၽႄး။

ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း (ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ်)ၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်လႆႈပိုၼ်ႉပွႆႇ ယွမ်းတၢၼ်းသၢႆၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းတႆး တေပူၼ်ႉဢွၵ်ႇ တႂ်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၵမ်မိုဝ်း ၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈသေ ႁူမ်ႈပူတ်းပွႆႇဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃမႃး ၸွမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။    

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ဝၼ်းၽူႈႁတ်းႁၢၼ် /ႁတ်းငၢၼ်ၼႆႉ ဢိင်ၼိူဝ်ၸဵင်ႇမုင်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်သေ တူင်ႇဝူင်းတႆး ၵမ်ႈၽွင်ႈယင်းဢမ်ႇႁၼ်လီၵေႃႈမီး။ ဢွၼ်ၵၼ်ထတ်းသၢင်ဝႃႈ- ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဝ်းၵႂႃႇႁူမ်ႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလႆႈတုၵ်ႉၶ ပဵၼ်ၶီႈၶႃႈမၢၼ်ႈ မႃးတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ၊ ဢမ်ႇမီးတီႈလီဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်သင်-ဝႃႈၼႆၵၼ်။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ဢူးသူၺ်ႇဢူင်း ယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ- သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈႁဝ်းယူႇႁင်းၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇတိုၵ်း ဢဝ်တႄႉ ႁဝ်းလႆႈၵွၼ်းၶေႃ မိူၼ်မလေႊသျိူဝ်ႊၶဝ် သိင်ႊၵပူဝ်ႊၶဝ်ယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈႁူမ်ႈမၢၼ်ႈလႄႈ ႁဝ်းၽိတ်းမႃး။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁၢၼ် ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ (ယွင်ႁူၺ်ႈ) ၶဝ်ၵေႃႈယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ- ၸဵမ်ပိုင်း ဢိင်းၵလဵတ်ႈ တိုၼ်းမိပ်ႇတႆးႁူမ်ႈမၢၼ်ႈ၊ ၵတ်ႉၵႃႈၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ယင်းလႅတ်းသေ ႁဵတ်းဝႆႉလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်- ဝႃႈၼင်ႇၼႆ။