[ၽႅၼ်ၵၢၼ်တႆးႁူမ်ႈသၢင်ႈ- (The Noble plan of Tai Thai or Dai)]
မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ!
ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈ၊ သင်ၶၸဝ်ႈ၊ ၽူႈႁူႉပၼ်တိတ၊ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်၊ ၽူႈသူင်လိၵ်ႈလၢႆး/ၾိင်ႈငႄႈ/ပၢႆးပိုၼ်း၊ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆးၵူႈတီႈတီႈ၊ ၸိူဝ်းမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းလႄႈမႃးထွမ်ႇငိၼ်းၵၼ်၊ ႁူမ်ႈတင်းၵေႃပွင်ပဵၼ်ပၢင်ပွႆးလႄႈ ၵေႃၽႄပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်း (သမ်မၼႃး) ၵမ်းၼႆႉတင်းသဵင်ႈ၊ ၶႃႈႁဝ်းမႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ) ယွၼ်းၵႃရဝၶႃႈ။
ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၶႃႈႁဝ်းၶူၼ်ႉၶႂႃႉလဵပ်ႈႁဵၼ်းဝႆႉသေ တေလူဢၢၼ်ႇၵႂႃႇၼႆႉ ၶႃႈႁဝ်းတင်ႈၸိုဝ်ႈႁူဝ်ၶေႃႈဝႆႉဝႃႈ- “ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉယုၵ်ႉယွင်ႈပႂ်ႉပႃးလႄႈ ၽႄႈတိူၼ်းၾိင်ႈငႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး သၢပ်ႇၼမ်ႉႁႃႈမႄႈ”- ၼႆၶႃႈဢေႃႈ။ သၢပ်ႇၼမ်ႉႁႃမႄႈၵႃႈတီႈၼႆႈၼႆႉ ၶႃႈႁဝ်းဢဝ်-မႄႈၼမ်ႉလႅင် (Hong-he or Red river) ၊ မႄႈၼမ်ႉငၢႆး (Jinsha-jiang of Yang-tze river) မီးၼႂ်းမိူင်းၶႄႇယၢမ်းလဵဝ်။ မႄႈၼမ်ႉၶူင်း (Nu-jiang or Salween river) ၊ မႄႈၼမ်ႉၶွင် (Lan Chang-jiang or Mae Kong river) လႄႈ မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ် (Ku-jiang of Irrawaddy river) ပဵၼ်ႁႃႈမႄႈၼႆႉၶႃႈ။
ဢၼ်ၶႃႈႁဝ်းၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉႁႃႈမႄႈၼႆႉ ၸိူဝ်းယူႇၸမ်ၸၢဝ်းၶႄႇၵေႃႈမီး၊ ၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈၸိုဝ်ႈမိူင်းလေႃးၶႄႇ (ၸိူင်ႉၼင်ႇ-မိူင်းၶွၼ်ဝႃႈ မင်သိုဝ်ႉ၊ မိူင်းၵႅင်းဝႃႈ ဝိုၼ်သၢၼ်၊ ၼွင်သႄဝႃႈ ၼၢၼ်ၸႂ်ႊဝ်-ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ)။ ၸိူဝ်းယူႇၸမ်မၢၼ်ႈလႄႈ ၵလႃးတင်းၵႅဝ်ၵေႃႈ မီးၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈၸိုဝ်ႈမိူင်းလေႃးလႄးမၢၼ်ႈ-ၵလႃးၵႂႃႇ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ-ႁူၺ်ႈလီႈ ဝႃႈ သျူၺ်ႇလီႇ၊ ၸႄႈၵႅင်ႇဝႃႈ ၸၵႅင်း (မၢၼ်ႈ)၊ ၸႄႈႁူင်ဝႃႈ ၵႂႃႊၵႂူၼ်ႊ၊ ၸႄႈႁၢႆးလွႆဝႃႈ ၸရၢႆးတေးဝူဝ်း (ၵလႃး)၊ မိူင်းမွၵ်ႇဝႃႈ မူၵ်းၸႂ်ႊဝ်၊ မိူင်းထႅၼ်ဝႃႈ တဵၼ်ႊပဵၼ်ႊၽူႊ (ၵႅဝ်)-ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
[ၽိုၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၶႃႈႁဝ်း (မႁႃမုင်ႉ-မိူင်းၸႄႈ) ႁူမ်ႈတင်းပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး ၼႂ်းဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ မိူင်းထႆးသေ ၶူၼ်ႉၶႂႃႉလဵပ်ႈႁဵၼ်းဝႆႉ ပႃးတင်းဢႃးၸၢၼ်ၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ဢႄႊၻီႊတိူဝ်ႊ လႄႈ ၸၢႆးသႅင်ၸိုၼ်ႈ သွႆႈၶမ်းႁိူင်း (သၶႁ) ၵႅမ် ဢႄႊၻီႊတိူဝ်ႊ-ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ၸွႆႈထႅမ်ပၢႆးၶေႃႈမုလ်း (Factors) မၼ်းယဝ်ႉ လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ ၶသ 2003 ပုၼ်ႉယဝ်ႉၶႃႈ။ မႃးၼႂ်းပၢင်သႅမ်ႊမီႊၼိူဝ်ႊပွႆးပီမႂ်ႇတႆးႁူမ်ႈသၢင်ႈ ၵမ်းတီႈ (2) ပီတႆးလပ်းမဵတ်ႉ (လပ်းမူတ်ႉ)-ပီပႄႉ ပီမိူင်း 2019 ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းတီႈဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီး ၸႄႈမိူင်းတႆးၵမ်းၼႆႉ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၵမ်ႉၸွႆႈဝႃႇႁႅင်းသေ ၶႃႈႁဝ်းၸင်ႇလႆႈမႃးလၢတ်ႈၼႄလွင်ႈၼႆႉ တီႈၼႂ်းပၢင်သႅမ်ႊမီႊၼိူဝ်ႊၼႆႉၶႃႈ။
ၽိုၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ ပဵၵ်ႉဝႃႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႆႉဝႃႈ- “ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉယုၵ်ႉယွင်ႈပႂ်ႉပႃးလႄႈ ၽႄႈတိူၼ်းၾိင်ႈငႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး သၢပ်ႇၼမ်ႉႁႃႈမႄႈ”- ၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ၶႃႈႁဝ်းတင်ႈဝႆႉ “ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်း” ဝႃႈ-ႁႂ်ႈပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၶိူဝ်းတႆး ႁူမ်ႈသၢင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၸွမ်းဢေႊရီႊယိူဝ်ႊ ပိုၼ်ႉတီႈသၢပ်ႇၼမ်ႉႁႃႈမႄႈ (ႁူမ်ႈတင်းသၢပ်ႇၼမ်ႉတီႈလၢဝ်-Brahmaputra river ၼႂ်းမိူင်းဢသ်ႉသမ်ႊ) ၶႃႈယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸိူင်ႉဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ ဢၼ်လူဝ်ႇၸွႆႈၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်၊ ႁူမ်ႈၵၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ/လဵပ်ႈႁဵၼ်း/တႅမ်ႈမၢႆၶေႃႈမုလ်း (Factors) ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၸွမ်းဢွင်ႈတီႈလႂ်ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႈ၊ ၸိူင်ႉၼင်ႇ-ၸိုဝ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး၊ ဝၢၼ်ႈယူႇ၊ ဢိူင်ႇ/ဝဵင်း/မိူင်း ဢၼ်တၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁွင်ႉလႄႈ တင်းဢၼ်တႆးႁဝ်းႁွင်ႉ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ]
ၵႂၢမ်းၼမ်း။
တႆး ၼႆႉပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ႁွင်ႉၶိုၼ်းၵူၼ်းတႆး (မွၵ်ႈ B.C 326)
သယၢမ် သျၢမ်း သျၢၼ်း ၼႆႉပဵၼ်ၸိုဝ်ႈဢၼ်ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်း ႁွင်ႉၸိုဝ်ႈၵူၼ်းတႆး (A.D 9 century)
တႆး ၼႆႉၵွပ်ႈတီႈယူႇတၼ်းသဝ်းယၢၼ်ၵႆၵၼ်၊ ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်လႄႈ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈတႆးလႅၵ်ႈလၢႆႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ၼမ်လူင်ၼမ်လၢင်။ ႁူဝ်ႁုပ်ႈမၼ်းၸႅၵ်ႇလႆႈၼင်ႇၼႆ- (1)မိူင်းထႆး မီးထႆးလႄႈယူၼ်းတင်းလၢဝ်း။ (2)မိူင်းလၢဝ်း မီးလၢဝ်းလႄႈတႆးလမ် (သူင်ႉ-ၼုင်း-လုင်း-ၸုင်း)။ (3)မိူင်းၵႅဝ် မီးတႆးလႅင်၊ တႆးၶၢဝ်၊ တႆးလမ် (တႆးၼုင်း)လႄႈတႆးလိုဝ်ႉ။ (4)မိူင်းတႆး မီးတႆးတႂ်ႈ (တႆးလူင်)၊ တႆးမၢဝ်းလႄႈတႆးၶိုၼ်။ (5)မိူင်းသႄ (ယုၼ်ၼၢၼ်) မီးတႆးယီး၊ တႆးသူင်ႉ၊ တႆးတူင်ႉ၊ တႆးၼိူဝ်၊ တႆးမၢဝ်း၊ တႆးလၢႆး၊ တႆးသႃ၊ တႆးလႅင်၊ တႆးလိုဝ်ႉလႄႈတႆးလႅမ်း။ (6)မိူင်းဢသ်ႉသမ်ႊ မီးတႆးဢႃးႁူမ်၊ တႆးၽႃၵႄး၊ တႆး ၶမ်းယၢင်း၊ တႆးဢၢႆႈတွၼ်ႈ၊ တႆးတုရုင်းလႄႈတႆးၼူဝ်းရႃး၊ ၼႂ်းမိူင်းဢရုၼ်းၼၶျွၼ်း မီးတႆးၶမ်းတီႈ။ (7)မိူင်းမၢၼ်ႈ (ယၢမ်းၼၼ်) မီးတႆးလႅင်၊ တႆးၶမ်းတီႈ။ (8)မိူင်းၶၢင် မီးတႆးၶမ်းတီႈလႄႈတႆးလႅင်။ (9)မိူင်းၵႂၢင်ႊသီႊ မီးတႆးၸုင်း (သူင်ႉ-ၼုင်း)လႄႈတႆးတူင်ႉ။ (10)မိူင်းႁၢႆၼၢၼ် မီးတႆးလီႇ-ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ပေႃးၸႅၵ်ႇၸွမ်းႁူဝ်ယွႆႈထႅင်ႈၸိူင်ႉၼင်ႇ- 1.ၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉမႄႈလႅင် (Hong-he or Song-hong) မီးတႆးလႅင်၊ တႆးၶၢဝ်၊ တႆးလမ် (ၼုင်း-လုင်း-ၸုင်း)။ 2.ၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉမႄႈငၢႆး (ၼမ်ႉသၢႆးၶမ်း- Yang Tze-jiang or Jinsha-jiang) မီးတႆးၸုင်း (ၼုင်း-သူင်ႉ)၊ တႆးတူင်ႉ။ 3.ၸွမ်းသၢပ်ႇမႄႈၼမ်ႉၶွင် (Mekong river or Lanchang-jiang) မီးတႆးလိုဝ်ႉ၊ တႆးၶိုၼ်၊ ယူၼ်းလႄႈလၢဝ်း။ 4.ၸွမ်းသၢပ်ႇမႄႈၼမ်ႉၶူင်း (Salween river of Nu-jiang) မီးတႆးၼိူဝ်၊ တႆးမၢဝ်း၊ တႆးတႂ်ႈ (တႆးလူင်)။ 5.ၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉၵဵဝ် (Irrawaddy river) မီးတႆးလႅင်၊ တႆးၶမ်းတီႈ၊ တႆးၵုၺ်ႈ။ 6.ၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉတီႈလၢဝ် (Brahmaputra river) မီးတႆးဢႃးႁူမ်၊ တႆးၽႃၵႄး၊ တႆးၶမ်းယၢင်း၊ တႆးဢၢႆႈတွၼ်ႈ၊ တႆးၼူဝ်းရႃးလႄႈတႆးတုရုင်း။ 7)ၸွမ်းသၢပ်ႇမႄႈၼမ်ႉၸဝ်ႈၽယႃး (Menam river or Chao Phraya river) မီးထႆး၊ လၢဝ်း (လၢဝ်းဢီႊသၢၼ်)၊ တႆးၽူႈထႆးလႄႈတႆးလမ် (သူင်ႉလမ်) ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ပေႃးၸႅၵ်ႇသေႁွင်ႉၸွမ်းဢွင်ႈတီႈၸိုင် တေလႆႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းသၢႆၼမ်ထိုင် 138 ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း။ (ၼႆႉ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၸၢဝ်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉသွၵ်ႈႁၼ်မႅၼ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉၵူၺ်း။ တီႈယူႇမိူၼ်ၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈသၢႆၶိူဝ်းပိူင်ႈၵၼ်၊ ၸင်ႇဝႃႈမီးၼမ်ထိုင်ၵႃႈၼၼ်ႉၸိူင်ႉဝႃႈ-ၼႆၶႃႈ)။
ၸဝ်ႈပၢႆးပိုၼ်းတႆး။
ပိုၼ်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈတႄႇၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးလႄႈ လွင်ႈယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတူၵ်း (ၵူၼ်းၼႃႈၽိူၵ်ႇ)ၶဝ် ပဵၼ်ၵေႃႉၶူၼ်ႉသွၵ်ႈၵဵပ်းႁွမ်မႃးၼႂ်းၽိုၼ်မၢႆၸွႆႈတွင်း ၶွင်ၸၢဝ်းၶႄႇၶဝ်သေ တႅမ်ႈဢွၵ်ႇပိုၼ်ၽႄႈဢွၼ်တၢင်း။ ၵူၼ်းမိူင်းတူၵ်းၵေႃႉဢၼ်တႅမ်ႈပိုၼ်းတႆးႁူဝ်ႁႅၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်မိတ်ႉသ်တိူဝ်ႊ ထေႊရဵၼ်ႊ တိူဝ်ႊ လႃႊၶူႊပေႊရီႊ (Mr. Terrien De Lacouperie) ၶူးမေႃသွၼ်လူင်ၸၼ်ႉၸွမ် ဝဵင်းလၼ်ႊၻၼ်ႊ၊ မိူင်းဢိင်ႊၵလိသျ်ႊ၊ တႅမ်ႈဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီၶရိသ်ႉတ် 1880 ၊ တႅမ်ႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းၼမ်းယၢဝ်း ၼႂ်းႁူဝ်ၶေႃႈ- “ဢွင်ႈၵိူတ်ႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး” (The Cradle of The Shan Race) ၼႆၼႂ်းပပ်ႉၸိုဝ်ႈ “ဝူင်ႈၵၢင်ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးတင်းမူတ်း” (Among The Shan) ဢၼ်မိတ်ႉသ်တိူဝ်ႊ ၶွၼ်ႊၶိဝ်ႊႁူၼ်ႊ (Mr. A.R. Colquhoun, London) တႅမ်ႈဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1885 ။
ၸဝ်ႈပၢႆးပိုၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈပဵၼ် ၶုၼ်ဝိၸိတ်ႇ မႃႊတရႃႊ (ၶုၼ်ဝိၸိတ်ႉတမႃတႃ) ၸၢဝ်းထႆး ဝဵင်းမိူင်းၵွၵ်ႇ၊ ၸိုဝ်ႈပပ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ- “လၵ်းတႆး” (ลักไทย -Lak Thai) တႅမ်ႈဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1928 ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးတႄႉ ၶႃႈႁဝ်းယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ (ဢၼ်တႅမ်ႈၸွမ်းလၵ်းပိူင်ပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ) ပဵၼ်ၸဝ်ႈယၼ်ႇၾႃႉ သႅၼ်ဝီ၊ တႅမ်ႈၼႂ်းၸိုဝ်ႈ- “ပိုၼ်းၶိူဝ်းတႆး” မိူဝ်ႈပီ 1942 လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁၼ်မႃးၼင်ႇၼႆ။
ၽႅၼ်ၵၢၼ်တႆးႁူမ်ႈသၢင်ႈ။
ၵူၼ်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉႁႃႈမႄႈ (ၼမ်ႉလႅင်၊ ၼမ်ႉငၢႆး၊ ၼမ်ႉၶွင်၊ ၼမ်ႉၶူင်း၊ ၼမ်ႉၵဵဝ်)၊ ၵူၺ်းဢမ်ႇပေႃး ၵူၼ်းတႆး ၸိူဝ်းယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉတၢင်ႇသၢႆ (ၸိူင်ႉၼင်ႇ-ၼမ်ႉတီႈလၢဝ် ၼႂ်းမိူင်းဢသ်ႉသမ်ႊလႄႈ ၼမ်ႉၸဝ်ႈၽယႃး ၼႂ်းမိူင်းထႆး) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီယိုၼ်းမိုဝ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ- “ၽႅၼ်ၵၢၼ်တႆးႁူမ်ႈသၢင်ႈ (The Noble plan of Tai Thai or Dai)” တွၼ်ႈတႃႇ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ် ၶူၼ်ႉၶႂႃႉယုၵ်ႉယွင်ႈ ပူၵ်းပွင်ပႂ်ႉပႃးလႄႈၽႄႈတိူၼ်းၵၼ်တင်း ၾိင်ႈငႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၵူႈပွတ်းတွၼ်ႈ ၼႂ်းဢေႊသျိူဝ်ႊ ဢိၵ်ႇတင်းဢေႊသျိူဝ်ႊပွတ်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဢၼ်မီးၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ႁဝ်းယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈမႃးၸဵမ်လႂ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈယူႇမၼ်ႈၵိုမ်းၼဵဝ်ၼႅၼ်ႈလႆႈၶၢဝ်းႁိုင်လႄႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ႁူႉၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်းၵၼ်၊ ႁူႉထိုင်ၾိင်ႈငႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးၼင်ႇၵၼ်သေ ႁႂ်ႈမေႃႁူႉၸၢင်ႈပိၼ်ႇပၢႆႇ ၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်ၵႂႃႇၼႂ်းဝၼ်းၼႃႈ (ပိူင်လူင်မၼ်း ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းလွၵ်းၵၢတ်ႇ ဢႃႊသျႅၼ်ႊ ဢၼ်တႄႇႁဵတ်းမႃးမိူဝ်ႈပီ 2015 ၼၼ်ႉ)။
“ၽႅၼ်ၵၢၼ်တႆးႁူမ်ႈသၢင်ႈ” ၼႆႉ ၶႂ်ႈယွၼ်းတၢင်ႇၼႄဝႃႈ- ၵူၼ်းတႆးႁဝ်းၵူႈၸႄႈတွၼ်ႈ ဢမ်ႇဝႃႈၸၢဝ်းတႆး သၢႆၶိူဝ်းလႂ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ-တႆးတႂ်ႈၶူင်း၊ တႆးသိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး၊ တႆးတူင်ႈၵဵင်ႈ (ၼႂ်းမိူင်းၵႅဝ်)၊ တႆးလၢၼ်ႉၼႃး၊ တႆး (ပၢင်ၵွၵ်ႇ) မိူင်းထႆး၊ လၢဝ်း (လၢၼ်ႉၸၢင်ႉ)၊ တႆးတႂ်ႈ (မိူင်းတႆးၵဝ်ႈႁၢႆးႁေႃ)၊ တႆးထုင်ႉပဵင်း (ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ)၊ တႆးဢသ်ႉသမ်ႊ (မိူင်းၵလႃး)လႄႈတႆးၵႂၢင်ႊသီႊ၊ တႆးႁၢႆးၼမ်ႉ (ႁၢႆၼၢၼ်) ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈထုၵ်ႇလီႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်ၶိုင်ပွင်ႁွမ်တွမ် ၽႅၼ်ၵၢၼ်တႆးႁူမ်ႈသၢင်ႈ (3) ယိူင်ႈၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ-
(1) ၸိုဝ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်း၊ ၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈ၊ ၸိုဝ်ႈဝဵင်း၊ ၸိုဝ်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းလႄႈ ၸိုဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉ (ၸွမ်းတွၼ်ႈလႂ်တွၼ်ႈၼၼ်ႉ)။
(2) ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇတီႈဝၢၼ်ႈ၊ ၽႅၼ်ႇတီႈဝဵင်းလႄႈၸႄႈတွၼ်ႈ (ၸွမ်းတီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႉ)။
(3) ထွႆႈၵႂၢမ်းဝေႃးႁႃရ ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်းၾိင်ႈၵူၼ်း (တူင်ႇဝူင်း) ၵူၼ်းတႆး (ပွတ်းလႂ်ပွတ်းၼၼ်ႉ)။
တင်း (3)ၶေႃႈၼႆႉ ၸိုဝ်ႈ (တင်းသဵင်ဢွၵ်ႇ) ဢၼ်ၵူၼ်းတႆးႁဝ်းႁွင်ႉလႄႈၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းၶဝ်ႁွင်ႉ (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉလႄႈမိူဝ်ႈလဵဝ်)။
[တေသိုပ်ႇထႅင်ႈၽိုၼ်ၼႃႈမၢႆ ISSUE 019 July 2019]
ၶူၼ်ႉၶႂႃႉလူၺ်ႈ – မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်း ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 18, 2019
