ၵူၼ်းမိူင်းထုင်ႉသီႇၵိပ်ႇ ပၢင်လွင်း ႁဵင်ပၢႆ ၼႄၵၢင်ၸႂ် ႁႂ်ႈၵိုတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းလႄႈ ၵၢၼ်ပၼ်ႇၸၢၵ်ႈ ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၵမ်းလဵဝ်

(ၸၢႆးဢိူမ်ႈၾႃႉ- သူင်ႇၶၢဝ်ႇ) ၵူၼ်မိူင်းထုင်ႉသီႇၵိပ်ႇ ၸေႈဝဵင်းပၢင်လွင်း ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ်ႁဵင်ပၢႆ ၼႄၵၢင်ၸႂ် တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ ဢေႊတိၼ်ႊ ၵိုတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်လႄႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈထၢၼ်ႇႁိၼ် ၾႆးၾႃႉၼၼ်ႉၵမ်းလဵဝ် ဝႃႈၼႆ။

မိူဝ်ႈၼႆႉဝၼ်းတီႈ  30/10/2019 ၵၢင်ၼႂ် ၶဝ်းယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 9:00 မူင်း ၵူၼ်းမိူင်း ထုင်ႉသီႇၵိပ်ႇ တႆး၊ ပဢူဝ်း၊ ထၼု ပီႈၼွင်ႉယၢင်းလႅင်၊ မွၼ်း၊ ပီႈၼွင်ႉၼႂ်းၼွင်ႁၢႆးယႃႈ  ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ်မွင်ႈ 1500 ပႆတၢင်း ၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈ သီႇၵိပ်ႇ။ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ၵုင်းၾၢႆႇၽုၵ်ႈသွမ်ႈသေ ပႆတၢင်းၼေၵၢင်ၸႂ် ၵႂႃႇၸွမ်းသဵၼ်ႈ တၢင်းလူင် ဢွင်ႇပၢၼ်း – ပၢင်လွင်း တေႃႇထိုင် ႁူင်းၵဵပ်းၶီႈတဝ်ႈထၢၼ်ႇႁိၼ်တီႈႁူင်းၸၢၵ်ႈၾႆးၾႃႉ။

လူင်းၸၢႆးၸၢမ်ႇၺုၼ်ႉ ၵူၼ်းသီႇၵိပ်ႇ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ –   “မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတေႉ  ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼမ်ႉၸႂ်ႉၼမ်ႉၵိၼ် ဢမ်ႇတွၼ်ႉမီးမႃးၶႃႈတီႈသီႇၵိပ်ႇႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ။ ဝၢႆးလင် ၶွမ်ႊပၼီႊမႃးၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် မႃးပၼ်ႇၸၢၵ်ႈထၢၼ်ႇႁိၼ်ယဝ်ႉၵေႃႈ  ၼမ်ႉဢမ်ႇၸိုၼ်ႈသႂ်၊ ၼမ်ႉမဵၼ်ၼမ်ႉၼဝ်ႈသေ ႁႅင်ႈၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်း။ ယႃႇဝႃႈၼမ်ႉတႃႇၵူၼ်းၵိၼ်လႃႈ တႃႇၶဵတ်ႇတႃႇပႃၵူၺ်းၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈမီးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ၸင်ႇလႆႈႁူမ်ႈၵၼ်သေသၢၼ်ၶတ်းၶႃႈဢေႃႈ”– ဝႃႈၼႆ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁူင်းၸၢၵ်ႈလႄႈမိူင်ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႆႉသေ ၵူၼ်းမိူင်းထုင်ႉသီႇၵိပ်ႇ ထူပ်းၽေး ၼမ်ႉႁႅင်ႈ၊ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉတႃႇၵိၼ်တႃႇၸႂ်ႉ၊ ရေႃးၵႃႇတၢင်းပဵၼ်ႁၢႆႉႁႅင်းမႃး၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵိူတ်ႇမႂ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵႅတ်ႇၶႅင် ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ၊  လိုၼ်းသုတ်း ဢၼ်ဢဝ်သဵၼ်ႈၶူၼ်ႁူဝ် ၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းတီႈမိူင်းဢေႃးသတေးလျႃးမႃးၼၼ်ႉ လႆႈႁူႉၵႂၢမ်းတွပ်ႇဝႃႈ မီးထၢတ်ႈၵွင်ႉသၢၼ် ၼႂ်းသဵၼ်ႈၶူၼ်ႁူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႃႈၼႆ။

ပၢင်ၼေၵၢင်ၸႂ်သၢၼ်ၶတ်းၶူင်းၵၢၼ်ထၢၼ်ႇႁိၼ်တီႈသီႇၵိပ်ႇမိူဝ်ႈၼႆႉ  ၸုမ်း Myanmar Alliance for Transparency and Accountability (MATA) ၾၢႆႇၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ၼမ်ႉဝူၺ်ႇ ႁင်ႈ လူမ်းဝူၺ်ႇႁင်ႈ ၶႅပ်ႇၶၢင်ႈထႅမ်ႁႅင်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃး။

ၵူဝ်ႇဢွင်ႇၵျေႃႇမူဝ်း တူဝ်တႅၼ်းၸုမ်း MATA လၢတ်ႈဝႃႈ  “  မိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ မီးပလိၵ်ႈၾၢႆႇ (ငဵင်း-ၸု-ၸီႇ) ႁူမ်ႈၵၼ်ၼေၵၢင်ၸႂ်ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ် ၼၼ်ႉ မႃးဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈပၼ်။ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈႁူင်းၸၢၵ်ႈၵေႃႈႁၼ်မႅၼ်ႈယူႇၶႃႈ ၵူၺ်းၵႃႈၶဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇမႃးယုင်ႈၵဝ်းသင်။ ”ဝႃႈၼႆ။

ၵူၼ်းမိူင်းဢဝ်ၽႅၼ်ႇလႅင်ဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ “ No Coal ” (ဢမ်ႇဢဝ်ထၢၼ်ႇႁိၼ်) ၼႆၼၼ်ႉမတ်ႉတီႈႁူဝ်သေ ယိပ်းပၢႆႉဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉတင်းလိၵ်ႈတႆးဝႃႈ  “ယႃႇပေၶၢႆၵိၼ်ၸၢတ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းလႄႈမိူဝ်းၼႃႈႁဝ်း” “ၶႂ်ႈလႆႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄပၼ်ၵူၼ်းမိူင်း”  ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉသေ ႁွင်ႉပၢဝ်ႇဝႃႈ – ၵိုတ်းႁူင်းၸၢၵ်ႈထၢၼ်ႇႁိၼ်ၵမ်းလဵဝ်၊ ၵိုတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၵမ်းလဵဝ်၊ ႁဝ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈလႆႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ ဝူသီႇႁႂႃ၊ ႁဝ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈလႆႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ ဢေႊတိၼ်ႊ – ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸေႃးတႃႇပူဝ်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉယၢင်းၽိူၵ်ႇ ဢၼ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈသၢၼ်ၶတ်းမိူင်ထၢၼ်ႇႁိၼ်တီႈသီႇၵိပ်ႇၼႆႉလၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ႁူင်းၸၢၵ်ႈထၢၼ်ႇႁိၼ်သီႇၵိပ်ႇၼႆႉ မၼ်းၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်းၵူၼ်းမိူင်းၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈလႄႈမိူင်ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႆႉဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီတႃႇၵူၼ်းမိူင်း၊ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈလႆႈ ဢမ်ႇဢဝ်၊ ၶဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇထွမ်ႇၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႈဢမ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းၾိင်ႈပိူင်မၢႆမီႈ။ ပိူင်လူင်တုမ်ႉတိူဝ်ႉသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉလႄႈပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းလႄႈ ယူႇတီႈၶွမ်ႊပၼီႊ တၵ်းလႆႈၵိုတ်းၵၢၼ်ပႅတ်ႈ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ တၵ်းလႆႈယူႇၾၢႆႇၵူၼ်းမိူင်းသေ ၸႂ်ႉၶွမ်ႊပၼီႊၵိုတ်းၵၢၼ်ၵမ်းလဵဝ် ”-ဝႃႈၼႆ။

လၢႆလၢႆၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ၶိုင်တႃႇၵိုတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ယူႇသေတႃႉ  လၢႆလၢႆၸေႈမိူင်းလႄႈတိူင်း ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈတႄႉ ဢမ်ႇယွမ်းၵိုတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်။  ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉလိူဝ်သေ  တီႈသီႇၵိပ်ႇယဝ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇၼႂ်း ၸေႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ၊ ပၢင်လူင် ၊မိူင်းၵိုင်၊ ၵျွၵ်ႉမႄး ၵေးသီး လၢႆးၶႃႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ  ၸဝ်ႈငိုၼ်းသႃးႁူမ်ႈၵၼ်တင်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသေ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၶုတ်းယူႇတိၵ်းတိၵ်း။

ႁူင်းၾႆးၾႃႉထၢၼ်ႇႁဵၼ်သီႇၵိပ်ႇၼႆႉ တင်ႈယူႇႁဵမ်း ဝၢၼ်ႈသီႇၵိပ်ႇ ၸႄႈဝဵင်းပၢင်လွင်း ၸႄႈတွၼ်ႈတူၼ်ႈတီး။ ႁူင်းၵၢၼ် တေႇပၼ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 2001 ၼၼ်ႉသေ လႆႈၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် ပၼ်ႇၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈႁူင်းၾႆးၾႃႉၼႂ်းပီ 2005။

ၵူၼ်းမိူင်းထုင်ႉသီႇၵိပ်ႇၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်ႁူမ်ႈၵၼ်ၼေၵၢင်ၸႂ်သၢၼ်ၶတ်း မိူင်ထၢၼ်ႇႁိၼ်လႄႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈထၢၼ်ႇႁိၼ် သၢမ်ပွၵ်ႈပႃးၼႆႉယဝ်ႉၵေႃႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ လႄႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢမ်ႇထွမ်ႇသဵင်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း ။ ယင်း တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၶုတ်းထၢၼ်ႇ၊ ပၼ်ႇႁူင်းၸၢၵ်ႈယူႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းသီႇၵိပ်ႇသၢၼ်ၶတ်းၼေၵၢင်ႁူင်းၸၢၵ်ႈထၢၼ်ႇႁိၼ်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈယွၼ်ႉပိူဝ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သိုပ်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉ ဢၼုယၢတ်ႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ ႁႂ်ႈသိုပ်ႇပၼ်ႇၸၢၵ်ႈ၊ ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ထႅင်ႈ 3 ပီ ၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆ။

ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈမုၼ်းဢၼ်ၸုမ်း MATA ၶဝ်ယၢမ်းၵဵပ်းႁွမ်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉတႄႉဝႃႈ ၵၢၼ်ၶုတ်း ထၢၼ်ႇႁိၼ်တီႈသီႇၵိပ်ႇၼႆႉ ၼိုင်ႈဝၼ်းလႂ် ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်လႆႈ 2 ႁဵင်တၼ်ႊ ၊ ၸႂ်ႉပၼ်ႇၶိူင်ႈၾႆးၾႃႉႁႅင်း 120 မႄႊၵဝတ်ႉ။ ယူႇတီႈ Company China National heavy Corporation ၸတ်းၵၢၼ်သေမီး the Burmese companies Eden Group လႄႈ Shan Yoma Nagar ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်ႇၾႆးဝႆႉယူႇ။