Friday, March 29, 2024

ပိူင်ပဵၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းၼႂ်းလုၵ်ႈလိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ်

Must read

ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း (ၵေႃႉၼင်ႈၾၢႆႇသၢႆႉ)

12/08/1924 ၶူးမေႃလိၵ်ႈလႄႈ ၸဝ်ႈပိုၼ်ႉႁူႉ လုင်းတၢင်းၵႄး (ဝူင်းဝၼ်း) ၵိူတ်ႇတီႈၼမ်ႉၶမ်း။

12/08/1931 ၸဝ်ႈၼၢင်းႁေႃၶမ်းထႆးၵိူတ်ႇ။

- Subscription -

01/08/1943 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵျပၢၼ်ႇၽွင်းယၢမ်းသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈ 2 ပၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ၊ ၻွၵ်ႊတိူဝ်ႊၿႃႉမေႃႇပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈ။

1943 လိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ် ယၢင်းလႅင် တႄႇငဝ်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸေႃးသူၺ်ႇဢွၼ်ႁူဝ်။

12/08/1950 ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ယၢင်းၽိူၵ်ႇ သေႃးၿႃႉဢူးၵျီး တူၵ်းသုမ်းၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၽႃပုၼ်ႇ မိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ (သိုၵ်းမၢၼ်ႈတီႉလႆႈတူဝ်လိပ်း ယွၼ်ႉမၢတ်ႇၸဵပ်းၼႂ်းပၢင်တိုၵ်း၊ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင် 4 ၸဵင်ႇလုၼ်ႇ လုၵ်ႈၼွင်ႉၼေႇဝိၼ်းၸီႉသင်ႇဢဝ်တၢႆ)၊ ဝၼ်းၼၼ်ႉ ယၢင်းၽိူၵ်ႇမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈယၢင်းၽိူၵ်ႇ။

31/08/1958 လုၵ်ႈႁဵၼ်းမိူင်းတႆး ၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းလိူဝ်ႇ (မၼ်းတလေး) ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆး။

17/08/1961 ပၢင်ၵုမ်ပႃႇလီႇမၢၼ်ႇ သၽႃးၵူၼ်းမိူင်း ႁပ်ႉႁွင်းမၵ်းမၼ်ႈသႃသၼႃပုတ်ႉထ ႁႂ်ႈပဵၼ်သႃသၼႃၸိုင်ႈမိူင်း။

09/08/1963 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းဢိင်ဢၢင်ႈဝႃႈ တုမ်ႉတိူဝ်ႉလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼႆသေ တီႉၺွပ်းၵုမ်းၵမ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်မိူင်းၶဝ်၊ မေႃတႅမ်ႈၶဝ်၊ ၼၵ်ႉၶၢဝ်ႇ တင်းၶႃႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ။

20/08/1963 ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး (ၸၢႆးပၼ် ၵၢတ်ႇတဝ်ႇၵဵင်းတုင်) ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ်ၸုမ်း ၵႅတ်ႇၶႄၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး လုၵ်ႉၼႂ်းထိူၼ်ႇၵႂႃႇၽႅဝ်တႃႈၵုင်ႈ တႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်း လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယိုၼ်းမိုဝ်း လွင်ႈငမ်းယဵၼ် (ဝၢႆးၼၼ်ႉ 2-3 ဝၼ်း ၸဝ်ႈၸၢင်ႉယွင်ႁူၺ်ႈၵေႃႈၽႅဝ်ၵႂႃႇ)။

25/08/1963 ၽူႈတၢင်တူဝ်ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၵႅတ်ႇၶႄၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး တင်းၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ (ၶွင်ႊသီႊလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ) ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ် တႄႇဢုပ်ႇၵၼ်တီႈတႃႈၵုင်ႈ။
ၼေႇဝိၼ်း ႁွင်ႉဢုပ်ႇလွင်ႈၵတ်းယဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းတႆး 4-5 ၵေႃႉ၊ ၵႂႃႇဢုပ်ႇၵၢၼ်မိူင်း တီႈတႃႈၵုင်ႈ၊ မၼ်းဢမ်ႇႁပ်ႉလႄႈလႆႈပွၵ်ႈၶိုၼ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇ။

Aug 1965 ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ (Shan State War Council) ၊ မၢၼ်းၿႃႉၶၢႆႇ KNU ၊ ၸေႃးမေႃႇရႄႊ KNPP ၊ ဢူးသူၺ်ႇဢေး Kayan New Land Party ၊ ၸၢၼ်ႊၶၢၼ်ႊထမ်ႊ တႅဝ်းႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸူဝ်ႊမီႊ (ၶျၢင်း)ၶဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ တႅဝ်းႁူမ်ႈတုမ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း UNF (United Nationality Front) ။ ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇသမ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းတိုၼ်ႇၽၢၼ်ႈၸွမ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၾိင်ႈငႄႈ တုမ်ႉယွၼ်ႈထိုင်ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႈ။

ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမၢၼ်ႈ ႁူပ်ႉဢုပ်ႇႁူဝ်ၼႃႈၶၢင် ပူဝ်ႇၼေႃႇသႅင်း PNDF (Pong Yong National Democracy Front) တီႈၸႄႈမိူင်းၵူၺ်ႉၸျဵဝ်း မိူင်းၶႄႇ။

13/08/1967 ၵိူတ်ႇပဵၼ်ပၼ်ႁႃဢိုပ်းၶဝ်ႈၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇ။ ယွၼ်ႉၶုၼ်မၢၼ်ႈႁုပ်ႈသိုဝ်ႉၶဝ်ႈၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်းသဵင်ႈ၊ ဢမ်ႇယွမ်းၸႅၵ်ႇၶၢႆပၼ်ၵူၼ်းမိူင်း။

31/08/1970 ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ တုင်းလႅင် ႁႅင်းၵူၼ်း 13 ၵေႃႉဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်တီႈ တပ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶလယ 98 ။

16/08/1971 SSA ပူၵ်းတင်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP တီႈပွတ်းႁွင်ႇ။

20/08/1971 ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP လႄႈ ၽူႈပွင်ၵၢၼ် တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း ယိုၼ်ႈလိၵ်ႈၸူးဢမေႊရိၶိူဝ်ႊ USA ယွၼ်းႁူမ်ႈမိုဝ်း ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။ (ၸွမ်ၸိုင်ႈၼိၵ်ႉသၼ်ႊပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသိုၵ်း ယႃႈမဝ်းၵမ် 17/06/1971 )။

(ၾၢႆႇသၢႆႉ) ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး၊ (ၾၢႆႇၶႂႃ)ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ

22/08/1978 ဢိင်ၼိူဝ်ၽူႈၼမ်း SUA မွၵ်ႇမႃး ႁႂ်ႈၵႂႃႇထူပ်းတီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸဝ်ႈပၢၼ်းဢွင်ႇ၊ ၸၢႆးမၢဝ်းၶဵဝ်ၶဝ်လုၵ်ႉၶႃးႁၢၼ်ဢွၵ်ႇ-ၵႂႃႇႁၢႆလၢႆပႅတ်ႈပွတ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉလႆႈႁူႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၾႃႉလင်ၶဝ်ဢဝ်တၢႆ-ၼႆယဝ်ႉ။

22/07-03/09/1981 ပၢင်ၵုမ်ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP ပွၵ်ႈၵမ်း 2 တီႈပၢင်သဝ်းၵိဝ်ႇႁူၵ်း လႅၼ်လိၼ်ထႆး(ၶၢဝ်းႁိုဝ်ႉ) ၶိုၼ်းယိပ်းမၼ်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းၻီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။

21/08/1983 ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး (ႁိုဝ်) ၸၢႆးပၼ် ၵၢတ်ႇတဝ်ႇၵဵင်းတုင် ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး (ၵေႃႉထူၼ်ႈ 3 သိုပ်ႇပုတ်ႈၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း လႄႈၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇ) လႆႈထုၵ်ႇၸုမ်းလွႆမေႃႇယိုဝ်း တီႈၵဵင်းမႆႇ (မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉၶီႇသၢမ်လေႃႉထိပ်ႇပွၵ်ႈႁိူၼ်း) ဝၼ်းထီႉ 09/09/1983 သဵင်ႈမုၼ်တီႈႁူင်းယႃ။

30/08/1983 ပၢင်ၵုမ်လူင်ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး ပွၵ်ႈၵမ်း 3 ဢၼ်ႁဵတ်းတီႈၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းပွတ်းႁွင်ႇ 8 ဝၼ်း၊ ၶိုၼ်းမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈယွမ်းႁပ်ႉလၵ်းၵၢၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းၻီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၵူၼ်းမိူင်း။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ SSA တိုၵ်ႉပဵၼ်ဢူၺ်းလီ ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ CPB ။

08/08/1988 လွင်ႈလုၵ်ႉႁိုၼ်ႇတိုၼ်ႇသၢၼ်ႈယုင်ႈယၢင်ႈ သၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇပႃႇတီႇ မသလ BSPP (ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းဝႃႈလွင်ႈလုၵ်ႉႁိုၼ်ႇပႅတ်ႇသီႇတူဝ်)။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈၵၼ် ၶႂမ်ႈသပိတ်ႈတင်းမိူင်း။

13/08/1988 ဢူးၸဵင်ႇလုၼ်ႇ ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇတီႈယူႇတင်းသဵင်ႈ။

14/08/1988 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းလူႉတၢႆၵႂႃႇ 114 ၵေႃႉ၊ မၢတ်ႇၸဵပ်း 336 ၵေႃႉ၊ လႆႈထုၵ်ႇတီႉၺွပ်း 2,965 ၵေႃႉ။

18/08/1988 ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ၊ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶဝ်ႈမႃးဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းတီႈၵဵင်းတွင်း ယိုဝ်းၵၼ်တင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈတီႈမၢၵ်ႇလၢင်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး။

19/08/1988 ၻွၵ်ႊတိူဝ်ႊမွင်ႇမွင်ႇ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈၸွမ်ၸိုင်ႈ။

02/08/1989 တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းဝႃႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈ UWSA ၵိုတ်းသိုၵ်းၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈ။

12/08/1995 ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး/ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (SSRC/MTA) ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ငဝ်ႈၸိုင်ႈ CEC တီႈႁူဝ်မိူင်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵၼ်းၸဵတ်း ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်းၶဝ်ဢွၼ်ႁူဝ် တွၼ်ႈတႃႇမူၼ်ႉမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဝၢႆးသေ MTA တႅၵ်ႇယၢႆႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ။

08/08/1997 တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(ပွတ်းၸၢၼ်း) SSA တႄႇၵေႃႇတင်ႈမၵ်းမၼ်ႈသၢႆသိုၵ်းတူင်ႉၼိုင် သၢႆသိုၵ်းသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ၊ သၢႆသိုၵ်းၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း၊ သၢႆသိုၵ်းၵွၼ်းၸိူင်း- သၢမ်သၢႆ။

27-30/08/2001 ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလၢႆလၢႆၸႄႈမိူင်း ႁူမ်ႈၵၼ်တင်း ENSCC (ၵေႃၸၢဝ်းၶိူဝ်းပၼ်ႈၵႅၼ်ႇလႄႈႁူမ်ႈမိုဝ်း)။

15/08/2007 သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶိုၼ်ႈၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၸိူဝ်ႉၾႆး တူပ်ႉၼႅပ်ႇ 5 ပုၼ်ႈ၊ တင်းမိူင်းဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။

18/08/2011 ၸွမ်ၸိုင်ႈတဵင်းၸဵင်ႇ ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ် တေႃႇၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း (EAOs) ။

19/08/2011 တူဝ်ၸွမ်ၸိုင်ႈဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ ႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းတင်း ဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ တီႈလုမ်းၸွမ်ၸိုင်ႈ။

21/08/2010 ပူၵ်းတင်ႈတပ်ႉပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် (BGF) ။ ၸုမ်းငမ်းယဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇႁပ်ႉလႆႈလွင်ႈၼႆႉ လႄႈတင်းတပ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶိုၼ်းတိုၵ်းယိုဝ်းၵၼ်။

27/08/2013 သၽႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (သၽႃးၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ သၽႃးၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်) ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွမ်ႊမတီႊ တႃႇတေၶိုၼ်းမႄးထတ်းသၢင်မၢႆမီႈပိုၼ်ႉထၢၼ် (2008)၊ ၽူႈၶဝ်ႈၶွမ်ႊမတီႊမီး 103 ၵေႃႉ။

ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်း မၢႆ 007, August 2018

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း