ၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈလႄႈၽႃသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ

ႁူမ်ႈဝႃႈၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈ လႆႈသဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ ၶွပ်ႈတဵမ် 7 ပီ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 15 လိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ ပီ 2011 ယဝ်ႉလႄႈ လႆႈမႃးထတ်းထွင်ၶုၵ်းၶူၼ်ႉ ဝူၼ်ႉႁႃၽွၼ်းၵၢၼ် ၼမ်ႉတိၼ်ၼမ်ႉမိုဝ်း ၵၢၼ်ၽႃသႃ လိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈတိုဝ်းၵမ်မႃးၼၼ်ႉ ဢဝ်မႃးဢုပ်ႇလၢတ်ႈပိုတ်ႇပၢၵ်ႇၶႆႈၼႄၵၼ် ၼိုင်ႈပွတ်းၼိုင်ႈတွၼ်ႈ။

ၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈၼႆႉ ၵွပ်ႈမီးၸႂ်သူင်တႅမ်ႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းလႄႈ ၵၢၼ်တႅင်ႇတႅမ်ႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ မီးတၢင်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1973 ၼၼ်ႉ လႆႈႁူမ်ႈတႅင်ႇတႅမ်ႈပၼ် ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ႁူမ်ႈႁႆႇတိုင်ႈၸွမ်း ၼႂ်းၶႅပ်းၵႂၢမ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ဢၼ်ၵႂႃႇႁွင်ႉ/ဢတ်းသဵင်တီႈ ဝတ်ႉၶရိသ်ႉယၢၼ်ႇ (Christ Church) သုၶုမ်ဝိတ်ႉ ဝဵင်းလူင်မိူင်းၵွၵ်ႇၸိုင်ႈထႆး။

လိူဝ်သေတႅင်ႇတႅမ်ႈလႄႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၵိုၵ်းပိုၼ်း ၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်း ၼႂ်းပၢႆၵမ် သၶႁ လႄႈၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်း ၵေႃႈလႆႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး မိူဝ်ႈပီ 1974 ယူႇၼႂ်းႁွင်ႈၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပႃႈတႂ်ႈၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ (ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ယွင်ႁူၺ်ႈ)။ 1978 ၶပ်းၶိုင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈ “လိူတ်ႈႁၢၼ်ၼွင်းၶူင်း”။ 1981 ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၽိုၼ်လိၵ်ႈ “ပိုတ်ႇပၢင်ႇ” လႄႈပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၼႂ်းၼၢမ်းၸိုဝ်ႈပၢႆၵမ် သႅင်ၶဝ်ႈႁႅင်ႈ။

1982 ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ်ႈမႃးႁူမ်ႈၸွမ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ (SURA) ၵေႃႈ ယူႇၼႂ်းႁွင်ႈၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပႃႈတႂ်ႈၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်းၵုမ်းၵမ်သေ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ “ၵွၼ်းၶေႃ” ။

1984 ဝၢႆးၶွတ်ႇၽွတ်ႈၵေႃႇတင်ႈ “ၶွင်ႊသီႊမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး (SSRC) ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁွင်ႈၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယဝ်ႉ လႆႈၶပ်းၶိုင် ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈ “ၸိူင်းလႅဝ်း”။

1983 ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃး ၸၢႆးမူး ၸၢႆးသၼ်လွႆ ၸၢႆးတႃႇဢူး ၸၢႆးသိူဝ် ၸၢႆးလဵၵ်ႉ ၸၢႆးဢိတ်း ၸၢႆးသိူဝ်ၶမ်းၶဝ်လၢႆလၢႆၵေႃႉသေ ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းပၢႆးမွၼ်း “ဝူင်းၸိူင်းလႅဝ်း”။

1994 ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၵေႃႇတင်ႈ “ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ” ႁူမ်ႈဝႃႈယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈတပ်ႉသိုၵ်းယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇယူႇတႂ်ႈၵုမ်းၵမ်တပ်ႉသိုၵ်းသေ ပူၵ်းတင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၶၢဝ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်း “တႅမ်ႈၾၢၵ်ႇတၢင်တူဝ် သဵင်ႁူဝ်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း”။

1996 ဝၢႆးတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (MTA) ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ် ယွမ်းၵၢၼ်ႉပူတ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇဝၢင်းပၼ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈတူဝ်ၸႂ်မၼ်းၸဝ်ႈတင်းၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ယင်းပႆႇယွမ်းၵၢၼ်ႉၵူမ်ႈၼွမ်းႁူဝ်ပၼ်မၢၼ်ႈလႄႈ ၸင်ႇ ယူၵ်ႉယၢႆႉၶၢႆႉၶဝ်ႈမႃးပၵ်းတင်ႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ၼႂ်းလႅၼ်လိၼ်ထႆးတေႃႇႁၢၼ်ႉယၢမ်းလဵဝ်။

ႁူမ်ႈဝႃႈတူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈ သဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇလႆႈ 7 ပီ ၼႂ်းလိူၼ်ၼႆႉယဝ်ႉၵေႃႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶႅၼ်ႇလႅၼ်ႇတိူဝ်းလၢႆလွင်ႈလၢႆၾၢႆႇ ႁူမ်ႈတင်းသဵင်ၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၼမ်ႉတိၼ်ႁွႆးမိုဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈ ၽုၵ်ႇၽၼ်းၸိူဝ်ႉတိုၼ်းမႃး တိုၵ်ႉၵိုတ်းယူႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်းၵူၺ်း၊ ၵၢၼ်ၽႃသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတႄႉတႄႉၸဝ်ႈၼိုင်ႈ။

မိူဝ်ႈပီ 2003 ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၵႂႃႇၶဝ်ႈယူတ်းယႃတူဝ်တီႈႁူင်းယႃပမ်ႊရုင်ႊရၢတ်ႊ မိူင်းၵွၵ်ႇၼၼ်ႉ တူဝ်မၼ်း ၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈလႄႈၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်လၢႆၸဝ်ႈ ၵႂႃႇသူႇၸႂ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်။ ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ လၢတ်ႈဝႃႈ “တႆးလူင်ႁဝ်းၼႆႉတေႁၢႆယဝ်ႉ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးတီႈပိုင်ႈတီႈဢိင်၊ ဢမ်ႇမီးတီႈပၵ်းတီႈတင်ႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇမီး ဢမ်းၼၢၸ်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈၶိုင်ပွင် ၵမ်ၸႃတႃႁဝ်းလႆႈႁင်းၵွႆး။ ၾၢႆႇတိတ်းၸပ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မၢၼ်ႈၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်း၊ ၾၢႆႇတိတ်းၸပ်းၶႄႇၵေႃႈယဵၼ်းပဵၼ်ၶႄႇ၊ ၾၢႆႇတိတ်းၸပ်းထႆးၵေႃႈ တၵ်းတေယဵၼ်းပဵၼ်ထႆး၊ တႃႇႁဝ်းတေယူႇၵႂႃႇလႆႈယိုၼ်းယၢဝ်း ပၢၵ်ႇပီႁဵင်ပီၼၼ်ႉ ၾိုတ်ႇၸႂ်တႄႉတႄႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၽိူဝ်ႇႁဝ်းတေယဵၼ်းပဵၼ်တၢင်ႇၶိူဝ်း မိူဝ်ႈလႂ်မိူဝ်ႈဢမ်ႇလွတ်ႈလႆႈ တၢင်းယဵၼ်းၵေႃႈ တႃႉႁဝ်းယဵၼ်းပဵၼ်ထႆးသေဢမ်ႇလီႁိုဝ်”- ဝႃႈၼႆ။

ဝၢႆးၼၼ်ႉၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈ ဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်သေမႃးဝူၼ်ႉဝႃႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းဢၼ်ႁၢႆၵႂႃႇသေ ဢဝ်ထွႆႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈမႃး ၸႂ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလႆႈလိူၵ်ႈသႆႉတတ်းဢွၵ်ႇပႅတ်ႈ ၼမ်ၵႃႈႁိုဝ်လီၵႃႈၼၼ်ႉသေ ဢဝ်ၵႂၢမ်းထႆးပိုၼ်ႉမိူင်းမႃးတႅၼ်း။ ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ်ၵေႃႈဝႃႈ ၽိူဝ်ႇႁဝ်းတေၶူင်ဢွၵ်ႇၶေႃႈၵႂၢမ်းမႂ်ႇမႂ်ႇသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉ လၢတ်ႈဢမ်ႇပွင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ တႃႉႁဝ်းႁႃထွႆႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ငၢႆးၵၼ် ၸမ်ၵၼ် လၢတ်ႈတေႃႇထႆး လၢဝ်း သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး ႁူမ်ႈပႃးၸိူဝ်းပဵၼ်ၸိူဝ်ႉႁိူဝ်ႇသၢႆၶႆး ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈပွင်ႇၸႂ် ၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ် တေလီလိူဝ်။

ဢွၼ်ၼႃႈၼၼ်ႉ တီႈၵဵင်းမႆႇ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈမီးၸုမ်းမႃးလၢႆၸုမ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း၊ ၸုမ်းၸွႆႈထႅမ်ပၢႆးယူႇလီ၊ ၸုမ်းသိုဝ်ႇ၊ ၸုမ်းၸိူဝ်းဢွၵ်ႇလၢႆးၵၢၼ်ပွႆႇသဵင် ၸွမ်းႁူင်းပွႆႇသဵင်ၶျုမ်ႊၶျူၼ်ႊ (ပိုၼ်ႉတီႈၸွမ်းဢိူင်ႇ ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ၼၢင်းၶျူႊသီ ၽူႈၸတ်းလၢႆးၵၢၼ်ႁူင်းပွႆႇသဵင် သေႃဝေႃႊထေႃႊ ၵဵင်းမႆႇ လႆႈဢွၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈလၢတ်ႈၸႃဢွၵ်ႇလၢႆးၵၢၼ်ပွႆႇသဵင်တႆး မႃးပွၵ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉသေတႃႉ ဢမ်ႇပေႃးလႆႈလၢတ်ႈထိုင်လွင်ႈထွႆႈၵႂၢမ်းၵႃႈႁိုဝ် တေႃႉတႄႉလၢတ်ႈထိုင် လွင်ႈလၢႆးလၢတ်ႈလၢႆးၸႃၵၢၼ်ပွႆႇသဵင်ၵွႆး။

ဝၢႆးသေၼႆႉ ႁႅင်းၸုင်ၸႂ်ၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈႁၼ်ဝႃႈ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈဢွၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ဢုပ်ႇလွင်ႈထွႆႈၵႂၢမ်းၼႆလႄႈ မီးၸုမ်းယႂ်ႇလၢႆၸုမ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ၊ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈၼၢင်းယိင်းတႆး၊ ၸုမ်းသိုဝ်ႇႁႅင်းၼုမ်ႇ ပဵၼ်လၵ်းသေ ၸုမ်းဢွၼ်ႇၸုမ်းဢိတ်း ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇ ၽိုၼ်လိၵ်ႈထႅင်ႈလၢႆၸုမ်း ၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်သေ တႅပ်းတတ်းၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ဝႃႈ “ထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးဢၼ်ႁူင်ႈႁၢႆၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပေႃးၶူၼ်ႉသွၵ်ႈႁႃၶိုၼ်းဢမ်ႇလႆႈၵေႃႈ ဢဝ်ထွႆႈၵႂၢမ်းထႆးပိုၼ်ႉမိူင်း မႃးၸႂ်ႉတႅၼ်းၵႂႃႇ၊ ၸိုဝ်ႈထွႆႈၵႂၢမ်းဢင်းၵိတ်းၵေႃႈပဵၼ်ၸိုဝ်ႈ ဢင်းၵိတ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၶွမ်ႊပိဝ်ႊတိူဝ်ႊ(Computer) ၵေႃႈပဵၼ် Computer ၵူၺ်း ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီပိၼ်ႇလၢႆႈ၊ သဵင်ယၵ်းၶိုၼ်ႈ(ႊ) တူဝ်ယၢင်ႇ ၸႂ်ႉတီႈသဵင်ဢွၵ်ႇပိူၼ်ႈ ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်း “ၶွမ်ႊၽိဝ်ႊတိူဝ်ႊ” Computer ဢမ်ႇၼၼ်(ၶွမ်ႇၽိဝ်ႇတႃႇ) ႁိုဝ် ၶွမ်းပိဝ်းတိူဝ်ႉၵေႃႈယဝ်ႉ။

ပိူင်လူင်မၼ်းဢၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ယူႇၸွမ်းလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈယိပ်းၵမ်တႅမ်ႈမႃး တေႃႇပေႃးမူတ်းသဵင်ႈ လူမ်းႁၢႆၸႂ်ယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉႁဵတ်ႇၽူလ်ၼႆႉသေလႄႈ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ၸင်ႇသၢဝ်ၸွမ်းသင်ႉလၵ်း မၼ်းၸဝ်ႈပၵ်းၾင်မႃး ပႃးၵၼ်သိုပ်ႇၸွမ်းပႆ ၸဵတ်းပီယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ၶေႃႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇလွၼ်ႉမွၼ်း ၶိုၵ်ႉတွၼ်းၶိုတ်းတၼ်းမိုဝ်ႉ ပႆႇထိုင် တိုဝ်ႉယိူင်းမၢႆ မၼ်းၸဝ်ႈသမ်ႉသုတ်းသဵင်ႈသၢႆၸႂ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီသေလၢႆ လူင်လၢင်တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈ (ႁိုဝ်) သၶႁ ၼႆႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 07/11/1952 တီႈဝၢၼ်ႈမင်းသႅင် ဢိူင်ႇမင်းသႅင် မိူင်းမင်းလိူၼ် ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇဝႃႉ ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ ပေႃႈၸိုဝ်ႈ လုင်းမၼ်ႈမူးလိင်ႇ၊ မႄႈၸိုဝ်ႈၼၢႆးလွႆၽွင်။ မီးပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ 9 ၵေႃႉ ပဵၼ်ၵေႃႉထူၼ်ႈ 3 (1952-2011) ။ ၼႃႈႁိူၼ်း ၼၢင်းလွၼ်ႉယိုၼ်း၊ မီးလုၵ်ႈလၢင်းႁူမ်ႈၵၼ် 4 ၵေႃႉ။ ၵၢၼ်ႁဵၼ်း1969 ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် လႃႈသဵဝ်ႈ၊ 1970 ႁူင်းႁဵၼ်းၼွၵ်ႈလႅၵ်ႈ (Tuition) တီႈဝဵင်းလိူဝ်ႇ။ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵၢၼ်သိုၵ်း၊ ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆး၊ ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ 1974-2011 ၊ လူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇမိူဝ်ႈ 15/09/2011 တီႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ မိူင်းထႆး။

ၸၢႆးသႅင်ယ ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ၵဵင်းမႆႇ

ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 009 September, 2019