Tuesday, March 19, 2024

လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်း NCA မီးသင်လၢႆလၢႆ (တွၼ်ႈၵၼ် 3) 

Must read

ႁၢင်ႈပပ်ႉ NCA
Photo by – SHAN/ ႁၢင်ႈပပ်ႉ NCA

လွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃႇ

9. ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈလွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃႇၼၼ်ႉ တပ်ႉမတေႃႇလႄႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ၼင်ႇၶေႃႈတီႈတႂ်ႈၼႆႉ။

- Subscription -

(ၵ) ပုၼ်ႈတႃႇလွင်ႈ ယူႇ ၵိၼ် ၼုင်ႈဝႆ၊ လွင်ႈပၢႆးယူႇလီ၊ လွင်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ လွင်ႈပူၵ်းပွင်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈႁႂ်ႈ မုၼ်းလႅင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ တင်းၸွႆႈထႅမ် ၼင်ႇဢၼ်ထုၵ်ႇလႆႈ ၵမ်ႉၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ၼၼ်ႉ သွင်ၾၢႆႇတေဢုပ်ႇဢူဝ်းငူပ်ႉငီႉၵၼ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ။

(ၶ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းတေႃႇၵူၼ်းမိူင်း လွင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတေႃႇၵုင်ႇသိၵ်ႈၶႃႇ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ၊ လွင်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉႁဵတ်းမိူၵ်ႈ၊ လွင်ႈတီႉၺွပ်းလူၺ်ႈဢမ်ႇမီးပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ၊ လွင်ႈတီႉၺွပ်းၸၼ်ၵူၼ်း တႃႇထုတ်ႇဢဝ်တူဝ် (ပျၢၼ်ႇပေးသွႆး)၊ လွင်ႈမိပ်ႇငႅၼ်းႁၢႆႉမိူၵ်ႈ၊ လွင်ႈႁဵတ်းလၢႆးမိူၵ်ႈပူၼ်ႉပိူင်ၵူၼ်း၊ လွင်ႈၵုမ်းၶင်၊ လွင်ႈၶႃႈႁႅမ်တၢႆလႄႈၽဵဝ်ႈႁၢႆပႅတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

(င) တေဢမ်ႇလႆႈဢထမ်ႇမႁေႃႈလိုပ်ႈၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢွၵ်ႇယၢၼ်၊ ၶၢႆႉပၢႆႈတီႈယူႇသၢင်ႈထင်သဝ်း။

(ၸ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်း လွင်ႈဢထမ်ႇမယွၼ်းဢဝ်လၢႆ ငိုၼ်း၊ ၶူဝ်းၶွင်၊ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ ႁႅင်းၵၢၼ်လႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉႁဵတ်း ၵၢၼ်လုမ်းလႃးပၼ်ႁဝ်းလႄႈ ၵၢၼ်ၸႂ်ႉပၢႆတိၼ်ပၢႆမိုဝ်းတင်းမူတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တီႈၵူၼ်းမိူင်း။

(သ) တိုၼ်းတေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းလွင်ႈတီႉၺွပ်း၊ ပၼ်တၢမ်ႇၵူၼ်းမိူင်း လူၺ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈမီးတၢင်းသင်လႄႈ မၢပ်ႇၽၢမ်းၸီႉ ၼႄးဢဝ်လိူင်ႈလႃးလႃးလႄႈ တေလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းပိူင်မၢႆမီႈ။

(ၺ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်း လွင်ႈဢထမ်ႇမယိုတ်းဢဝ်တီႈလိၼ်ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ပိၼ်ႇဢူၼ်းတီႈလိၼ်ၶွင်ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ၶဝ်ၼၼ်ႉ။

(တ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်း လွင်ႈယႃႉလူႉၶူဝ်းၶွင်၊ လၵ်ႉဢဝ်၊ ႁိမ်ဢဝ်လႄႈ ဢမ်ႇလႆႈၶႂၢင်ႉသေဢဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶူဝ်းၶွင်သုၼ်ႇႁူမ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ်။

(ထ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈလွင်ႈ ယုင်ႈၵဝ်းပိၵ်ႉႁၢမ်ႈသုၼ်ႇလႆႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းသွၼ် ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၸွမ်း ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ၊ ယႃႉလူႉၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ဢိၵ်ႇတင်းႁူင်းႁဵၼ်း သွၼ်လိၵ်ႈ၊ ႁူင်းႁေႃ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၵေႃႇ သၢင်ႈဝႆႉၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ယုင်ႈၵဝ်း ႁႄႉႁၢမ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇလႄႈ ၸိူဝ်းႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ႇၺႃႇ တၢင်းမေႃယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။

(ၼ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်တုမ်ႉတိူဝ်ႉသုၼ်ႇလႆႈ ၾၢႆႇပၢႆးယူႇလီ ၶွင်ၵူၼ်းတေႃႇၵေႃႉ၊ ၵၢၼ်ႁႄႉႁၢမ်ႈလွင်ႈတေႃႉ သူင်ႇ ၶူဝ်းၶွင်ၶိူင်ႈၵမ်ႉၵႅမ်ၾၢႆႇပၢႆးယူႇလီ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်း သုၼ်ႇႁူမ်ႈတင်းၼမ်၊ ယႃႈယႃဢၼ်ပဵၼ်ပုၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းသုၼ်ႇႁူမ်ႈတင်းၼမ် ၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈပၼ်ၶႂၢင်ႉဝႆႉၼၼ်ႉ။

(ပ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်း လွင်ႈယုင်ႈၵဝ်းႁႄႉႁၢမ်ႈ ၵၢၼ်ၵဵပ်းႁွမ်တွမ်ပႅင်းၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၵႃႉၶၢႆ ၵုၼ်ႇၵႃႉ တၢင်းၶၢႆလႄႈ မၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉမွၵ်ႈၵမ်ႉမႃႇၵမ်ႉႁႅင်း၊ ၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆၸူးၵၼ်ၶွင်ၵူၼ်းမိူင်း။

(ၽ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းလွင်ႈၸိူဝ်းဢၼ် ဢမ်ႇမီးလွင်ႈမီးတၢင်းသင်သေ ယႃႉလူႉႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈ၊ ႁူင်းယႃ၊ ႁွင်ႈပၼ်ယႃ၊ ဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ၊ ၶူဝ်းၶွင်ႁူင်းႁေႃ ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတင်း ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိူတ်ႇၽွၼ်းၸႃႉယွၼ်ႉ လွင်ႈလူႉလႅဝ်၊ ပၵ်းသဝ်းတပ်ႉၾၢႆႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။

(ၾ) ဢမ်ႇဝႃႈတၢင်းသိုဝ်ႈလႄႈသင် တၢင်းဢွမ်ႈ (ၵူတ်ႉ)လႄႈသင် တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းလွင်ႈယုင်ႈၵဝ်း၊ လွင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ၵုင်ႇသိၵ်ႈၶႃႇ ႁႂ်ႈသဝ်ႈမွင်လႄႈ လွင်ႈႁႂ်ႈလူႉလႅဝ်တေႃႇ ၵၢၼ်ႁၵ်ႉသႃမႅတ်ႇပႅင်း ၾၢႆႇၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇလႄႈ ၾၢႆႇၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်း လိၵ်ႈလၢႆးၶွင်ၵူၼ်းမိူင်း။

(မ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းလွင်ႈၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းသေ လူလၢႆႁၢႆႉမိူၵ်ႈတေႃႇ တူဝ်ၼၢင်းယိင်း၊ လူလၢႆတၢင်းၵႃႇမ၊ ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ဢဝ်ႁဵတ်းလုၵ်ႈႁဵတ်းမေး၊ ဢဝ်မႃးပဵၼ်ၶႃႈၸႂ်ႉတၢင်းလွင်ႈၵႃႇမ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

(ယ) တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းလွင်ႈၶႃႈႁႅမ်၊ တႅပ်းဢင်ႇၵႃႇလၵ်ႉၶၼႃႇတူဝ်ၶိင်း၊ ၵဵပ်းသိုၵ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။ ၸႂ်ႉႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉၵၢၼ်သိုၵ်း၊ ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆလႄႈ လူလၢႆတၢင်းၵႃႇမ၊ တီႉၺွပ်းဢဝ်ၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၼိူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။

(ရ) တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ႁဵတ်းပဵၼ်ၶႃႈၸႂ်ႉလႄႈ ဢထမ်ႇမၸႂ်ႉၵိၼ်ႁႅင်းလၢႆ။

(လ) တေလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈလႄႈ ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ပၼ်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၵိုတ်းယိုဝ်း။

(ဝ) တေလႆႈပၼ်ၶႂၢင်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃႇၶဝ် ဢမ်ႇလႆႈမီးလွင်ႈၵူဝ်ႁႄသင်သေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈ ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၵိုတ်းယိုဝ်း ၼင်ႇ လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း။

လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်လူလွမ်တူၺ်းထိုင် ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈပိူင်ၵူၼ်း

10. ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်လူလွမ်တူၺ်းထိုင် ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈပိူင်ၵူၼ်းၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႄႈ ၸုမ်းယိပ်း ၵွင်ႈၵၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတီႈတႂ်ႈၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

(ၵ) ပုၼ်ႈတႃႇတေၸွႆႈထႅမ်လူလွမ်တူၺ်းထိုင်ပၼ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၼႂ်းမိူင်း (IDPs) ၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်လႆႈယၢၼ်ၽၢတ်ႇ ႁိူၼ်းယေး တီႈယူႇတီႈသဝ်းသေ လႆႈငိူင်ႉဝႄႈပၢႆႈၽေးယူႇၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉလႄႈ ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇၺႃးၽေး ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ယွၼ်ႉပၼ်ႁႃလွင်ႈၽိတ်းၽႅၵ်ႇတိုၵ်းတေႃး ၵၼ်ယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈဢၼ် NGO လႄႈ INGO ၶဝ်မႃးၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ၶႂၢင်ႉ တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ မိူဝ်းလူင်းႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်တီႈဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ၾၢႆႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်လႄႈ မုၵ်ႉၸုမ်းတီႈဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်း ငူပ်ႉငီႉၵၼ်သေႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းၵႂႃႇ။

(ၶ) ပုၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းပၢႆႈၽေးၼႂ်းမိူင်း (IDPs) ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်မီး သင်ဝႃႈတေႁႂ်ႈဝႆႉ ပိူင်လူင်သေႁဵတ်း သၢင်ႈပၼ် တႃႇတေပွၵ်ႈမိူဝ်းယူႇၶိုၼ်းတီႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင် ၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈတႄႇသၢင်ႈပၼ်ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇ တီႈယူႇတီႈ သဝ်းမႂ်ႇလႄႈသင် တေလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ် ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ လွတ်ႈၽေးလႄႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်ၸွမ်းၼင်ႇၵုင်ႇသိၵ်ႈၶႃႇၵူၼ်းၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။

(င) ၵၢၼ်ငၢၼ်းတႃႇတေထတ်းသၢင်လႄႈ တမ်းဝၢင်းပၼ်ၶိုၼ်းတီႈယူႇ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၼႂ်းမိူင်း (IDPs) ၶဝ်လႄႈ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ဢၼ်တေပွၵ်ႈ မႃးၶိုၼ်းၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉ တေလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းငူပ်ႉငီႉ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်သေႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ။

ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 009 September, 2018

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း