လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶိုၼ်းပၼ်ဢၼုယၢတ်ႈဢဝ်မႆႉၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်သူင်ႇၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်းၶိုၼ်း

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပႃႇမႆႉမူၺ်ႉၼႆသေ တင်ႈဢဝ်ပီ 2014 မႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ႁၢမ်ႈသူင်ႇမႆႉလီ မႆႉၼိူဝ်ႉၵႅၼ်ႇ ၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်း ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ မီးၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီ။ ၵူၺ်းၵႃႈယၢမ်းလဵဝ်  တေၶိုၼ်းပၼ် သူင်ႇမႆႉၶၢႆတေႃႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶိုၼ်းယဝ်ႉဝႃႈၼႆ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ဢူးၺီႇၺီႇထုၼ်း ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႇသဵၼ်ႈမၢႆ လႄႈၶူင်းၵၢၼ် မႆႉ မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးပႃႈတႂ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉလႄႈ ၶူဝ်းၶွင် ၼိူဝ်လိၼ် တႂ်ႈလိၼ် လၢတ်ႈ တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 11 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 2019 ၼႆႉဝႃႈ-  “မႆႉသၵ်းလႄႈ မႆႉၼိူဝ်ႉၵႅၼ်ႇ ဢၼ်တေပၼ်ဢၼုယၢတ်ႈ သူင်ႇၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်းယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ  ပဵၼ်ဢၼ်ၽုၵ်ႇဢဝ်ႁင်းၵူၺ်း သုၼ်ႇတူဝ်။  ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ပႃႇမႆႉၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်း။  လွင်ႈၼႆႉၵေႃႈယူႇတီႈၾၢႆႇပႃႇမႆႉတေဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼႆ လႆႈဢွၵ်ႇလိၵ်ႈဝႆႉၸဵမ်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 31 မေႊ 2019 ယဝ်ႉ ”ဝႃႈၼႆ။

ဢူးတဵင်းဝိၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸုမ်းၵူၼ်းၵႃႉမႆႉသၵ်းလႄႈ ၶူဝ်းၼႂ်းပႃႇထိူၼ်ႇၵေႃႈ လၢတ်ႈ ဝႃႈ-“ပႃႇမႆႉသုၼ်ႇတူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း မၢင်တီႈၼႆႉ တူၼ်ႈမႆႉသၵ်းၶဝ်မီးဢႃယု 10 ပီပၢႆယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း တေလႆႈတတ်းဢွၵ်ႇပႅတ်ႈ တူၼ်ႈဢွၼ်ႇ တူၼ်ႈဢႅၼ် ဢၼ်မီးၼႂ်းၵႄႈၵၢင်မၼ်းၽွင်ႈသေ တေဢဝ်သူင်ႇၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်း  ”– ဝႃႈၼႆ ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတပ်ႉသိုၵ်း တပ်ႉမတေႃႇမၢၼ်ႈၽွင်းငမ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတတ်းမႆႉၶၢႆ ထိုင်တီႈပႃႇမႆႉမူၺ်ႉမူတ်းလႄႈ ၾိင်ႈၾႃႉရႃႇသီႇဢမ်ႇလီ ၊ သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉလုၼႆသေ မိူဝ်ႈပီ 2014 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသၢင်ႇသီႈ ႁၢမ်ႈဝႆႉဢမ်ႇပၼ်ဢဝ်မႆႉၼႂ်းမိူင်းတၢင်ႇၶၢႆတင်းၼွၵ်ႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ တင်ႈဢဝ်ပီၵၢႆမႃး ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ် ၽုၵ်ႇတူၼ်ႈမႆႉ တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။

ဢူးၺီႇၺီႇထုၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပႃႇမႆႉမိူင်းမၢၼ်ႈမူၺ်ႉၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇမေႃတႅပ်းမႆႉပဵၼ်ပၵ်းပဵၼ်ပိူင်၊  ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈလၵ်ႉလွမ်တတ်းမႆႉဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၊ လႆႈၽဵဝ်ႈပႃႇ တႃႇၸႂ်ႉပိုၼ်ႉတီႈ တႃႇၶူင်းၵၢၼ်တၢင်ႇဢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ  ဝႃႈၼႆ။

ယူႇတီႈ ယေးငိုၼ်းလုမ်ႈၾႃႉ (World Bank)  ၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁဵတ်းဢွၵ်ႇၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်း သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 11 ၵျုၼ်ႊ 2019  ၼၼ်ႉတႄႉပႃးဝႆႉဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တင်ႈဢဝ်ပီ 1990 ထိုင် 2015  ပႃႇမႆႉမူၺ်ႉ  10 လၢၼ်ႉႁႅၵ်ႊတိူဝ်ႊ။ ပီ 2010 တေႃႇထိုင် ပီ 2015 သမ်ႉ မိူင်းဢၼ်ပႃႇမႆႉမူၺ်ႉၼမ်သုတ်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ မိူင်းမၢၼ်ႈပဵၼ်တီႈသၢမ် ဝႃႈၼႆဝႆႉ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉယင်းတႅမ်ႈဝႆႉပႃးဝႃႈ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ယင်းတိုၵ်ႉ မီးၵၢၼ်လၵ်ႉလွမ်တႅပ်းမႆႉ(လူၺ်ႈဢမ်ႇလူင်းၸိုဝ်ႈ လူင်းမၢႆၾၢင်) ၊ ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆး ၵူတ်ႉယွၵ်းသေတတ်း၊  ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်သိုပ်ႇသၢႆၸႂ်  တႃႇႁႂ်ႈမီး လွင်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ လွင်ႈဢမ်ႇၽဵင်ႇပဵင်း ဝႃႈၼႆဝႆႉ။

ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၽွင်းငမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပုၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် မႆႉသၵ်းမႆႉၼိူဝ်ႉၵႅၼ်ႇဢၼ်တၢင်ႇၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်မႆႉဢၼ်ဢွၵ်ႇၸွမ်းသၼ်လွႆၸိုင်ႈတႆး၊  သၼ်လွႆဢၼ်ပဵၼ်လႅၼ်လိၼ်မိူင်းတႆး-မိူင်ၶၢင် လႄႈမႆႉဢၼ်ဢွၵ်ႇၸွမ်းသၼ်လွႆၼႂ်းတိူင်းပႃႇၵိူဝ် ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈၽွင်းငမ်းတႄႉ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ဢွၵ်ႇမိူင်းတႆးၼႆႉ သင်ဝႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢဝ်ၶၢႆၼွင်ႈမိူင်းၸိုင် ယင်းပၼ်ၶွၼ်ႇလႄႈ ပၼ်ၶိုၼ်းပိူဝ်ႊသဵၼ်ႊတဵၵ်ႉ တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးၶိုၼ်းယူႇသေတႃႉ တင်ႈဢဝ် သိုၵ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈထွႆထွၼ်သေ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼေႇဝိၼ်းသူင်ႇႁႅင်းသိုၵ်းၶိုၼ်ႈမိူင်းတႆးမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်တတ်းမႆႉၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးတင်းသဵင်ႈ ပဵၼ်တႃႇၶွမ်ႊမၼီႊလႄႈ တႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၺ်း။ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉတွၼ်းတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးသေဢိတ်း။

ဢၢင်ႈဢိင်ၶေႃႈမုလ်းတီႈ BBC / Myanmar Times ၸိူဝ်းၼႆႉပႃးၽွင်ႈ