ၵူၼ်းမိူင်းၶူင်းၵၢင် ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ မီးၵုင်ႇသိၵ်ႈၶႃႇ ၽႂ်မၼ်း ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ။ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၼိုင်ႈ လႄႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၼိုင်ႈ တေဢမ်ႇ ပေႉၵိၼ်ၵၼ်လႆႈ ၊ ၵူၼ်းၸုမ်းယႂ်ႇတေ ဢမ်ႇပေႉၵိၼ် ၵူၼ်းၸုမ်းဢွၼ်ႇ၊ ၵူၼ်းလူင် တေဢမ်ႇပေႉၵိၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ၵူၼ်းၸၢႆးတေ ဢမ်ႇလူလၢႆၼၢင်းယိင်း၊ တေဢမ်ႇလႆႈထၢင်ႇလဵၵ်ႉလူလၢႆၵၼ် လူၺ်ႈထၢၼ်ႈၸႂ် ၵိူတ်ႇပႃးဢမ်ႇမိူၼ်တင်းတူဝ်ၶိင်း၊ ယိင်း/ၸၢႆး/ၽူႈ/မႄႈ ၵူၼ်းၶၼ်ႇထႃႇၵႅင်ႉလိပ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးသုၼ်ႇၽဵင်ႇပဵင်း ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ။
ၼင်ႇႁိုဝ်တေၵႅတ်ႇၵင်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ UN ပဵၼ်ၵဝ်ႉသေ ၽူႈၼမ်းၵူႈမိူင်းမိူင်း ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈ မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းသေ မၵ်းမၼ်ႈလႆႈ မိူဝ်ႈပီ 1948 လိူၼ် ၻီႊသႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ ဝၼ်းတီႈ 10 ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ။
ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၶိူဝ်းတႆးၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ၵိုၵ်းၵပ်းၽႅၼ်ႇလိၼ်လူၵ်ႈၼႆႉမႃးလႄႈ တႃႇႁႂ်ႈ ၽႂ်တေဢမ်ႇလႆႈမႃး ယဵပ်ႇယမ်ႈ လူလၢႆၼၼ်ႉ လီမၵ်းမၢႆ ဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆးဝႆႉ ဝၼ်းၼိုင်ႈယူႇ။
ဢီႈသင်ၵေႃႈယဝ်ႉ ပေႃးဝႆႉမၢင်ဝၢင်းႁဵဝ်ႇ တိုၼ်းမိူၼ် ဝူဝ်းယဵပ်ႇႁၢႆ ၵႂၢႆးယဵပ်ႇၼႅၼ်ႈ ႁၢႆၸွမ်း တိၼ်ၼူၵ်ႉ တိၼ်ၵႆႇ၊ ပိုၼ်း ဢၼ်ယၢမ်ႈ ပဵၼ်မႃး ၵေႃႈတေႃႈၼင်ႇၼၼ် ပေႃးဢမ်ႇၶူၼ်ႉဢမ်ႇၶႆႈ ဢမ်ႇတႅမ်ႈ ဢမ်ႇမၢႆၵေႃႈ ႁူႉတိုၼ်းတေႁၢႆ။
မိူဝ်ႈပီ 1996-97 ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်း တမ်းၽႅၼ် တႅပ်း သီႇ တႅပ်း သေ လိုပ်ႈႁေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်း လွႆလႅမ်၊ မိူင်းၵိုင်၊ လၢႆးၶႃႈ၊ ၵေးသီး၊ မိူင်းၼွင်၊ မိူင်းသူႈ၊ ၵႃလီႉ၊ ၵုၼ်ႁဵင်၊ ၶူဝ်လမ် ၼမ်ႉၸၢင်၊ မိူင်းၼၢႆး၊ မွၵ်ႇမႆႇ၊ လၢင်းၶိူဝ်း၊ မိူင်းပၼ်ႇ တေႃႇထိုင် ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း မိူင်းတူၼ် ၊ မိူင်းသၢတ်ႇ မိူင်းပဵင်း ၸိူဝ်းၼႆႉၺႃး ႁေႃႈလိုပ်ႈ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႈလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး SHRF ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁၢႆးငၢၼ်းဝႃႈ – ၵူၼ်းမိူင်းတႆး သၢမ်သႅၼ်ပၢႆ ၊ မူႇဝၢၼ်ႈ 1,400 ဝၢၼ်ႈ ၊ ၼႂ်း 11 ၸႄႈဝဵင်း ၺႃးလိုပ်ႈႁေႃႈ ၶၢႆႉဝၢၼ်ႈ ၶၢႆႉသူၼ်။
ဢၼ်ၺႃးႁႅင်းလိူဝ် ၵူႈဝဵင်း ပဵၼ်ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ တင်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်။
ဝၼ်းတီႈ 5-9/5/2019 ၼႆႉ ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ လႆႈၵႂႃႇထိုင်မႃး ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ ထုင်ႉမေႃၵႂၢမ်းၸၢႆးမူး (ၶူးမူး) ၵိူတ်ႇ/ယူႇသဝ်းၵိၼ် သၢင်ႈ ဝၢၼ်ႈႁူၺ်ႈၸွႆး၊ ဝၢၼ်ႈတူင်ႈၸူႉ၊ ဝၢၼ်ႈ/ၵၢတ်ႇၼႃးဝွၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉႁၢမ်းယူႇတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ် လၢႆး မၢၵ်ႇမိူဝ် ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ လူႉၽင်ႉၵူၼ်ႇပင်း၊ ဝိႁၢရ် ၸေးတီး (ၵွင်းမူး) ယုမ်းႁုပ်ႇ ႁူၵ်ႉႁၢမ်းတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။
တီႈဝဵင်းၶူဝ်လမ်ၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ် ဢွၵ်ႇယၢၼ်တပ်ႉ ငဝ်ႈငုၼ်းတိူင်းသိုၵ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၵၢင် ၵႂႃႇ ဢမ်ႇၵႆ လၵ်း တေၺႃးဝၢၼ်ႈႁၢမ်း ၵျွင်းႁၢမ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇၸုမ်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းႁေႃႈလိုပ်ႈၼၼ်ႉ ႁၢမ်းမူၺ်ႉ ယူႇတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။
ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉသေပိူၼ်ႈ ဝၼ်းဢၼ်လိူတ်ႈၼွင်းယၢင်ဢွၵ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၺႃးၶႃႈႁႅမ်တၢႆပဵၼ်မူႇ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ်ထုင်ႉ ၾၢႆႇၸၢၼ်း ဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် တၢင်းပွတ်းဢိူင်ႇၵဵင်းလူမ်း၊ ၵဵင်းၶမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဝၼ်းတီႈ 11/6/1997 ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၽၢႆႇ 10 ၵေႃႉ ၺႃးၶႃႈတၢႆတီႈလဵဝ်။ ဝၼ်းတီႈ 16/6/1997 ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈသၢႆးၶၢဝ် 28 ၵေႃႉ၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ တၢတ်ႇၾႃႉႁူဝ်ႈ 27 ၵေႃႉ ၺႃးၽဝ်ၵိုၵ်းၵပ်းလေႃႉဝူဝ်း၊ ဢၼ်ၺႃး ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ၵေႃႈမီး။
ဢိင်ဢဝ်လွင်ႈၸဵပ်းသႅပ်ႇလူင်ၸိုင်ႈတႆး ဝၼ်းၼၼ်ႉသေ ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၽူႈၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ပႃး ၽူႈၵွၼ်းႁွင်ႈၵၢၼ်လုမ်း PI ၾၢႆႇၵမ်ႉၸွႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ယၢမ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းမႃးဝႃႈ – “ဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ႁူၵ်း (16th June ) ၼႆႉ ၵူႈပီ လီမၢႆပဵၼ်ဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆး” – ဝႃႈၼႆ။
ဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈ ထုၵ်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈၵမ်းလဵဝ် ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်း၊ ၾၢႆႇပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း၊ ၾၢႆႇတူင်ႉၼိုင် သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ပႃးၸဵမ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၽိူဝ်ႇၵုမ်ႇၽူႇလူမ်း ၽိတ်းမေႃးၵၼ်ၼိူဝ်ၾဵတ်ႉသ်ၿုၵ်ႉ၊ ၽိူဝ်ႇၵုမ်ႇထဵင် ၵုမ်ႇႁိမ် ၵုမ်ႇၽႃႇ ထႅၵ်ႇ ၸႅၵ်ႇၸၵ်း ၶဵဝ် လၢႆး ၽိူၵ်ႇ လိူင် ၵၼ်လွၵ်ႇလွၵ်ႇလၢႆလၢႆၼၼ်ႉ လီၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း တီႈပဵၼ်ႁၢၵ်ႈႁဵတ်ႇ တူၼ်ႈတေႃသေ လီဢုပ်ႇ ဢူဝ်း တႅပ်းတတ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈမၢႆ လွင်ႈတွင်းၵႂႃႇယူႇ ….. ။
သဵင်ၶဝ်ႇႁွၵ်ႈ
ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 018, June 2019
