ၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉၼႆႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈဢၼ်ၽူႈလႂ်၊ ၽႂ်၊ မူႇၸုမ်း၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵေႃႉလႂ်ၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ (ဢမ်ႇၼၼ်) ဢမ်ႇႁုပ်ႈယိုတ်းပႅတ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇတွင်ႉ ႁၼ်ၼႃႈၾႃႉၼႃႈမိူင်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တီႈဝၢၼ်ႈမိူင်းဢၼ် ၾိုၵ်းၸႂ်ႉပိူင်ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႇၸီႊၶဝ်ၼႆႉဢွၼ်ၵၼ်ႁႅၼ်းတမ်း လၵ်းမိူင်းဝႆႉ တႅတ်ႈတႅတ်ႈတေႃးတေႃး သေ ပႂ်ႉပႃးလူလွမ်ႁႄႉ ၵင်ႈပၼ်သုၼ်ႇလႆႈပိုၼ်ႉထၢၼ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇ ၵိုၵ်းပႃးၸွမ်းၵူႈ ၵေႃႉၽႂ်မၼ်းမႃးယဝ်ႉ။
သုၼ်ႇလႆႈပိုၼ်ႉထၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ ဢဝ်ယုၵ်းယၢင်ႇမၼ်းဝႃႈတႄႉ ၸၢင်ႈၸႅၵ်ႇလႆႈ 2 ယၢင်ႇ။ ၼိုင်ႈ-ပဵၼ်သုၼ်ႇလႆႈ ဢၼ်တတ်းမၵ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႃႈ “ဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်း” လႄႈ သွင်-ပဵၼ်သုၼ်ႇလႆႈဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇ ၶေႃႈၸီႉသင်ႇ မိူၼ်ၶႂ်ႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ “တိုၼ်းတေလႆႈႁဵတ်းပၼ်” ၼႆယဝ်ႉ။
သုၼ်ႇလႆႈၶေႃႈတီႈၼိုင်ႈၼႆႉ ပဵၼ် “သုၼ်ႇလႆႈ” ဢၼ်ဢဝ်ၾိင်ႈမိူင်းသေ တတ်းမၵ်းတေႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်လူင် ပွင်ၸိုင်ႈ ပေႃးတေဢမ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်တေႃႇ သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ-လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈ ႁႄႉႁၢမ်ႈ သုၼ်ႇတႅမ်ႈလၢတ်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလႄႈ သုၼ်ႇယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၵိူဝ်းလီထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၶွင်ၵူၼ်းမိူင်း၊ တေဢမ်ႇလႆႈပူၼ်ႉပႅၼ် ၶတ်းၶႂၢင်ၾိင်ႈမိူင်းသေ တီႉၺပ်းၶင်ၽႂ်သေၵေႃႉသေၵူၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
သုၼ်ႇလႆႈၶေႃႈတီႈသွင်တႄႉ ပဵၼ်သုၼ်ႇလႆႈဢၼ်ၶႂ်ႈ မိူၼ်ၶေႃႈၸီႉသင်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတိုၼ်းတေလႆႈႁဵတ်း ပၼ်ၼႆ ယဝ်ႉ။ ၼႆႉၸမ်းပွင်ႇဝႃႈ Affirmative Right ၼႆယဝ်ႉ။ Affirmative Right ၼႆႉ ၶႂ်ႈဝႃႈပဵၼ်ပုၼ်ႈ ၽွၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ် တေလႆႈဝႆႉသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် လွင်ႈပႂ်ႉပႃးလူလွမ်ပူၵ်းပွင် လိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ၊ ၾိင်ႈငႄႈ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်၊ သုၼ်ႇ လႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းၸုမ်းဢေႇ လႄႈ ၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်တူၵ်းလိုၼ်းတူၵ်းလင် ယူႇတီႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပိူင် ၶိုၵ်ႉတွၼ်းသေ ပွင်သၢင်ႈပၼ် ၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။
လွင်ႈႁႅၼ်းတမ်းဝႆႉ ၼႂ်းၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်ဝႃႈၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလႂ် ၊ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးဢၼ်လႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ “ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇႁုပ်ႈယိုတ်း” သုၼ်ႇလႆႈပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵူၼ်း ၵိုၵ်းမိူင်းၶဝ်ၼႆ တီႈၼႂ်းလၵ်းမိူင်း (ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ယူင်ႉၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း ဢၼ်ၶၢတ်ႈ ၶွပ်ႇတတ်းမၵ်းဢႃႇၼႃႇ ႁႅင်းပွင်သုၼ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁႂ်ႈထိုင်တီႈထိုင်လႅၼ် ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
ၶေႃႈမုလ်း ဢဝ်မႃးတီႈပပ်ႉ “ပိူင်ၾၢင် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ” ဢၼ်သလၢႆးလျႅင်ႇမူင်း သႃၶူင်းတႅမ်ႈ။ ၵၢၼ်ႈသႅင်ဢၢႆႈၽွင်း ပိၼ်ႇတႅမ်ႈၾၢႆႇတႆး။
ပပ်ႉၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 005 June, 2018
