ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၵုမ်ၵၼ်

ၸဝ်ႈၾႃႉဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၶဝ် တုမ်ၵၼ် မိူဝ်ႈ 3.2.1947 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉတွင်ႇပႅင်ႇ(ၼမ်ႉသၼ်ႇ) ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇပဵၼ်ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈသေ လုင်းသၢင်ႇသၢမ် ပဵၼ် ၽူႈၼၢမ်းပၢင်(အခမ်းအနားမှူး) ယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ၵုမ်ၼႆႉ ၶဝ်ဢုပ်ႇၵၼ်လွင်ႈလိၵ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်သူင်ႇထိုင်ၸူးဝႆႉၸွမ်ၸိုင်ႈ မိူင်း သွင်ၽိုၼ်ၼၼ်ႉ တႃႇတေႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တႆး တီႈတွင်ႇၵျီး မိူဝ်ႈ 15.2.1947 ၼၼ်ႉသေ လွင်ႈ ဢၼ်ဢယေးပႅင်ႇ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းၵေႃႈထၢမ်မႃးလွင်ႈၼႆႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းတွပ်ႇလိၵ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်တေၵႂႃႇႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ်ထႅင်ႈ တီႈတွင်ႇၵျီးၼႆ ၶဝ်ဢုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄယူႇယဝ်ႉ။

ၶုၼ်ပွင်မိူင်းတႆး(ဢင်းၵိတ်ႉ) ပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ တွႆႇသၢႆလူမ်းထၢမ်မႃးၶိုၼ်း လွင်ႈပၢင်ၵုမ်ဢၼ်တေႁဵတ်း 15.2.1947 တီႈတွင်ႇၵျီးၼႆႉ တေပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်လွင်ႈသင်၊ တေပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉ ၸွမ်းၼင်ႇထုင်းယၢမ်ႈႁဵတ်းမႃး ၵူႈပီ ၼၼ်ႉႁႃႉ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆးႁႃႉ ၼႆထၢမ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် မိူဝ်ႈတႄႇ တႄႉဢၢၼ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်မိူၼ်ၼင်ႇၵူႈပီ၊ ပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ မိူဝ်ႈ 25.1.1947 ၼၼ်ႉ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈၸုမ်း ၶွင်ႇ သီႇၸဝ်ႈၾႃႉၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ ၸင်ႇတွႆႇသၢႆလူမ်း မွၵ်ႇၵႂႃႇဝႃႈ တေပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၼႆယူႇယဝ်ႉ။

သၢႆလူမ်းဢၼ်တွႆႇမိူဝ်ႈ 3.2.1947 ၼၼ်ႉတႄႉဝႃႈ “ ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်တေပဵၼ်ထႅင်ႈ 15.2.1947 ၼႆႉ လိူဝ်သေ ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ် ၶွင်ႇသီႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တႆး ၼၼ်ႉသေမဝ်ႇၵႃး တေၵုမ်ၵၼ်ပႃးထႅင်ႈ –
(1) တေၶိုၼ်းၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွင်ႇသီႇ ဢၼ်ၵူၼ်မိူင်းၵေႃႈၶဝ်ႈပႃးၼၼ်ႉလႄႈ ႁႂ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်။
(2) ပေႃးၶွတ်ႇၽွတ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၼႆႉယဝ်ႉ ငိုၼ်းတွင်းဢၼ်ၸွမ်ပွင်မိူင်းယိပ်းဝႆႉတႃႇမိူင်းတႆး၊ လွင်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈၶုၼ် ၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ ၶၢႆႉၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်း၊ ထုၵ်ႇထွၼ်ဢွၵ်ႇၵၢၼ်၊ လွင်ႈၸၼ်မၢႆမီႈၵူႈပိူင်၊ ဢႃႇၼႃႇပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပူင်ဝႂၢင်းတမ်းပၼ်ၶိုၼ်းၶွင်ႇသီႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆးမႃး။

ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈလႆႈၵုမ်ၵၼ်ပႃး တုၵ်းယွၼ်းဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်ဝၢႆးသေ ပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉယဝ်ႉၼၼ်ႉ 4.2.1947 မႃး ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ၸင်ႇတွႆႇသၢႆလူမ်းထႅင်ႈၽိုၼ်ၼိုင်ႈၸူးၶုၼ်ပွင်မိူင်းတႆး(ဢင်းၵိတ်ႉ) ပႃးဝႃႈ –
“ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉတႆး မိူဝ်ႈ 3.2.1947 ၼၼ်ႉသေ ၸွမ်းလူၺ်ႈၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈ ပၢၼ်မိူင်း ၶိုၼ်ႈသင်ႉမႃးယဝ်ႉလႄႈ တေလိူၵ်ႈတင်ႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး ဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းပႃးၶိုင်ႈၵၼ် ၶွတ်ႇၽွတ်ႈပဵၼ် ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး မိူဝ်ႈ 15.2.1947 ၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉ၊ တေ ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇဢၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ႈၶိုင်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ” ဝႃႈၼႆၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ရ ပ လ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ
5.2.1947 ရ ပ လ ဢိတ်ႇလိၵ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ မၢႆသီႇ (4) ထိုင်ၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ရ ပ လ ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈ ပႃးဝႃႈ – “ ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးတေဝႆႉပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်ၸွပ်ႇထၢမ်ၵၢင်ၸႂ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၵူၼ်းၼိူဝ်သၼ်လွႆလႄႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်မၢၼ်ႈၼႆတႄႉဢမ်ႇၽွမ်ႉ။

ၵွပ်ႈဝႃႈ ပၢင်ၵုမ်ပွၵ်ႈၼႆႉ ႁွင်ႉဝႆႉတႃႇလွင်ႈၼႆႉဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ ၵူၼ်းဢၼ်ၽႅဝ်ႁွတ်ႈမႃးၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈၽူႈတၢင်တူဝ် မိူင်းၵူၺ်း ပႃးၵူၼ်းၵူႈပိူင်ပိူင်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၵႂၢမ်းဢၼ်တေဢုပ်ႇၵၼ်တီႈပၢင်လူင်ၼႆႉ တေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၶေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈ၊ တေပဵၼ်လႆႈပၢင်ၵုမ်လူင်ႁႂ်ႈမီးမၢႆမီႈၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ထႅင်ႈ တႃႇပၢင်ၵုမ်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ လီဢဝ် ပၢင်ၵုမ် တီႈပၢင်လူင်ၼႆႉ ပဵၼ်ငဝ်ႈလွင်ႈတၢင်းသေ ပေႃးထိုင်လိူၼ်မၢတ်ႉထ် (March) မႃး ထုၵ်ႇႁဵတ်းထႅင်ႈ ပၢင်ၵုမ်လူင် ထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈဝႆးဝႆးၵူၺ်းယဝ်ႉ။ တႃႇတေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ –

(1) မိူင်းတႆးၼႆႉ သင်ဝႃႈပူၼ်ႉဢွၵ်ႇတႂ်ႈမိုဝ်းၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းယဝ်ႉၵေႃႈ ပူၵ်းတင်ႈၸုၵ်းမၼ်ႈလႆႈႁင်းၵွႆးယူႇ ၼႆၵေႃႈယုမ်ႇယမ်ဝႆႉယူႇ။

(2) မိူင်းတႆးၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် ဢမ်ႇမီးဢဵၼ်ႁႅင်း တေတိုၵ်းပႄႉလႆႈ ဢင်းၵိတ်ႉ(ၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း)။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸူဝ်ႈပႆႇလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈႁူမ်ႈမၢၼ်ႈသေ ယွၼ်းဢဝ် လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းယူႇ။ တႃႇတေတိုၵ်းၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ တႆး၊ မၢၼ်ႈ၊ ၶၢင်၊ ယၢင်း၊ ၶျၢင်း ႁွမ်းၵၼ်သေ တိုၵ်းၸွႆႈၵၼ်ၸင်ႇတေပႄႉလႆႈယဝ်ႉ။ ပေႃးၼၼ် မိူင်းတႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ ၸင်ႇတေလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းယဝ်ႉ။

(3) ဝၢႆးသေ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉၸိုင် ၼင်ႇႁိုဝ် သွင်မိူင်းတေမီးဢဵၼ်ႁႅင်းလႄႈ တႃႇတေႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ထႅင်ႈ ၼၼ်ႉတႄႉ ပေႃးထိုင်ပၢင်ၵုမ်လူင်ပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း(တိုင်းပြုပြည်လွှတ်တော်) ၼၼ်ႉမႃး မၢၼ်ႈဢၼ်လွတ်ႈ လႅဝ်းယဝ်ႉ လႄႈ တႆး၊ ၶၢင်၊ ၶျၢင်း၊ ယၢင်း ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ထႅင်ႈသေ ၶိူဝ်း ၼိုင်ႈလႄႈ ၶိူဝ်းၼိုင်ႈ(ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈ) ၶိုင်သၢင်ႈႁင်းၶေႃ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈမႃး သင်ဝႃႈ ၶႂ်ႈၽႄဢွၵ်ႇၶိုၼ်း မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ၸၢင်ႈၽႄဢွၵ်ႇၶိုၼ်းယူႇ။ သင်ဝႃႈ ပၼ်သုၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈမၢႆမီႈၽွင်းငမ်းမိူင်းၼႆႉ သေ တေႁူမ်ႈႁွမ်းယူႇလူၺ်ႈၸွမ်းမၢၼ်ႈယူႇ” ၼႆႉပဵၼ်လိၵ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ရ ပ လ ယဝ်ႉ။

5.2.1947 ၼႆႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇ တႆးလႄႈၶၢင် ၵေႃႈၵုမ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။ 6.2.1947 ၼၼ်ႉ ဢူးတိၼ်ႇဢေး ႁဵတ်းၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈသေ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ရ ပ လ တီႈတွင်ႇၵျီးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်လႆႈၸႂ်မီးမႃးၶေႃႈတႅပ်းတတ်းဝႃႈ –

“ သင်ဝႃႈ မိူင်းတႆး ၶႂ်ႈၽႄဢွၵ်ႇၶိုၼ်းမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ တေလႆႈၽႄဢွၵ်ႇယူႇၼႆၸိုင် ဢဝ်မိူင်းတႆးဝႆႉၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် တင်းမိူင်း မၢၼ်ႈသေ ႁူမ်ႈႁွမ်းပၼ်ၵၼ်ဝႆးဝႆး” ၼႆႉပဵၼ်ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း ရ ပ လ ဝၼ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ၶိူဝ်းသႅၼ်(တႅမ်ႈ)
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉပိုၼ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ ပိုၼ်းမိူင်းတႆး