ဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီးၼႆႉ ၵေႃႇတင်ႈဝႆႉၼိူဝ်သၼ်လွႆ ဢၼ်မီးၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဝဵင်းၸဝ်ႈၾႃႉယွင်ႁူၺ်ႈ ၽွင်းပီ 1890 ၊ သုင်လိူဝ်ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ 4700 ပၢႆ၊ ယူႇၼိူဝ်သၢႆၽႅၼ်ႇလိၼ်လူၵ်ႈ Geographical Coordinates: 20° 47´ 0″ North, 97° 2´ 0″ East။
ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၶဝ်ႈယိုတ်းႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇ(မၼ်းတလေး) ယဝ်ႉ 1886 ၶိုၼ်ႈမႃးမိူင်းတႆးသေ မႃးယွၼ်းပၵ်းလုမ်း ၼႂ်းၽႅၼ်ႇလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ။ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉသူင်မိုတ်ႈတီႈသုင် တီႈၵတ်းလႄႈ ယူႇတီႈတူင်ႇ တီႈ ပဵင်းဢမ်ႇပေႃးသူင်မိုတ်ႈ – ယွၼ်းၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၵေႃႇတင်ႈပၵ်းလုမ်း ယူႇသဝ်းတၢပ်ႈပဵမ်ႉသၼ်လွႆငိူၵ်ႈ။ ဢၼ်မီးၸဵင်ႇႁွင်ႇ ဝၼ်းဢွၵ်ႇဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ။
ၽွင်းၼၼ်ႉ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး မီးဝၢၼ်ႈပၢင်လူင်၊ ဝၢၼ်ႈတႆးမႂ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇလူင်၊ ဝၢၼ်ႈတူၼ်ႈတီးၼႆ သၢမ်သီႇဝၢၼ်ႈၵူၺ်း။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸႃႇတိ မီးတႆး 3 ဝၢၼ်ႈ၊ ပဢူဝ်းဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ။ ဢိင်းၵလဵတ်ႈမႃးပၵ်းလုမ်းလႄႈ ၶႄႇၵလႃး မႃးယူႇၵႃႉၶၢႆ ၸွမ်း။ တီႈဢိင်းၵလဵတ်ႈမႃးပၵ်းလုမ်း၊ ႁဵတ်းႁိူၼ်းယူႇ ပဵၼ်သူၼ်မၢၵ်ႇၵေႃႈ ပီႈၼွင်ႉတႆး။
ဢိင်ၼိူဝ်တႆး ၸႂ်လီသူင်မိုတ်ႈပိၼ်ႇၵႂၢမ်းတႆး ပဵၼ်ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ပဵၼ်မႃးပွၵ်ႉတိတ်ႉတေႃး ဝၢႆးမႃး ယဵၼ်းပဵၼ်ၵႂႃႇပွၵ်ႉ တိတ်းတေႃး၊ တူၼ်ႈတီးၵေႃႈ ယဵၼ်းၵႂႃႇပဵၼ်တွင်ႇၵီး၊ သမ်ႉမႅၼ်ႈၾၢင်ႁၢင်ႈ ယူႇၼိူဝ်လွႆလႄႈ လႅပ်ႈၸွမ်းၽႅၼ်ႇတီႈ ၸွမ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈသေ ပဵၼ်ၵႂႃႇ တွင်ႇၵျီး/ ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇ ဝဵင်းလွႆလူင်။
ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးၼႆႉ ၶၢဝ်းၵတ်းၸွမ်းသၼ်လွႆငိူၵ်ႈ မွၵ်ႇၵွၼ်ၵီႈပူင်ႇ ပေႃးၶွင်ႇလူင်ၵႂႃႇ၊ ၽွင်းၶၢဝ်းမႆႈသမ်ႉ မွၵ်ႇသဵဝ်ႈၵီႈၽိူၵ်ႇ ၵႂႃႇတင်းလွႆ။ ယူႇၼိူဝ်တူၼ်းႁၢဝ်းသၼ်လွႆသေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ် တၢင်းလူတ်ႉၾႆးၵေႃႈထိုင်၊တၢင်းၵႃးၵေႃႈၵႂႃႇငၢႆႈမႃးလူမ် ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၵႃႉတေႃႇၶၢႆမၢၼ်။ မီးႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ဢထၵ ဢမ်ႇယွမ်း 7 လင်၊ ၸၼ်ႉၸွမ်တူၼ်ႈတီး၊ ၸၼ်ႉၸွမ် ၾၢႆႇမေႃယႃ၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ၾၢႆႇၶွမ်ႊၽိဝ်ႊတိူဝ်ႊၵေႃႈမီး။ ယၢမ်းလဵဝ် မီးပႃးၵၢတ်ႇလူင် Supermarket (Junction Square) လူးၵွၼ်ႇ။
တပ်ႉသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ပၵ်းဝႆႉငဝ်ႈငုၼ်းတိူင်းသိုၵ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ယပၶ၊ တပ်ႉၵွင်ႈလူင်၊ တပ်ႉတေႃႉသူင်ႇ၊ တပ်ႉ ဢိၼ်ႊၵျိၼ်ႊၼီႊယိူဝ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပၵ်းယူႇၼႂ်းဝဵင်း ႁိမ်းဝဵင်းတူၼ်ႈတီးဝႆႉလၢႆလၢႆတပ်ႉ။
ဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီးၼႆႉ ၵတ်းယဵၼ်ဝႆႉယူႇတင်းပီ၊ ၽႂ်လႆႈၵႂႃႇဢႅဝ်ႇႁွတ်ႈထိုင်ၵေႃႈ သူင်မိုတ်ႈ။ ႁူဝ်ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းဝဵင်းတူၼ်ႈတီးမီး 3.8 သႅၼ်ပၢႆ။ ဢိင်ၼိူဝ်ၵူၼ်းၵိုၼ်းမႃးၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်းသေ ၼမ်ႉဢၢပ်ႇ ၼမ်ႉၸႂ်ႉတႄႉ ပေႃးပဵၼ် ၶၢဝ်းႁႅင်ႈ ၶႂ်ႈယၢပ်ႇမႃးလိူဝ်ၵူႈပွၵ်ႈ။ ႁူင်းႁႅမ်းတီႈလိုဝ်ႈသဝ်းၵေႃႈလိူင်ႇ၊ ႁၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်တႆးၵေႃႈမီးၸေးယၢင်ႇ ႁႃသိုဝ်ႉ ၵိၼ်သင်ၵေႃႈငၢႆႈ။
တီႈဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်းၵေႃႈ မီးၽရထၢတ်ႈလၢႆလၢႆတီႈ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ – ၸုလႃမုၼိ၊ သူၺ်ႇပူင်းပုၼ်ႉ၊ မျႃႉၸဵင်းတွင်ႇ၊ ၽရထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇၵၢတ်ႇၵူႇ ၵေႃႈဢမ်ႇပေႃးၵႆ ပေႃးလုၵ်ႉတူၼ်ႈတီးၵႂႃႇ ႁိုင်မွၵ်ႈသွင်ၸူဝ်ႈမူင်းပၢႆပၢႆ ၵူၺ်းၵေႃႈထိုင်။ လုၵ်ႉတူၼ်ႈတီးၵႂႃႇ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ၊ ထမ်ႈပင်းတြႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈငၢႆႈလူမ်။
ယၢမ်းလဵဝ် ၼႂ်းဝဵင်းတူၼ်ႈတီး မီးတိတ်းၸပ်းၵၼ်ဝႆႉ ပွၵ်ႉၼႂ်းဝဵင်း 20 ပွၵ်ႉ – မိူၼ်ၼင်ႇ ပွၵ်ႉၺွင်ႇၽိဝ်ႇ၊ မင်ၵလႃဢူး၊ ပျီႇတေႃႇတႃႇ၊ ရတၼႃႇသီရိ၊ ပွၵ်ႉၵွင်းႁေႃယွင်ႁူၺ်ႈ၊ ပွၵ်ႉၼမ်ႉၵတ်း၊ ပွၵ်ႉႁၢင်ၼွင်(ၵၢၼ်ႇဢွၵ်ႉ)၊ ပွၵ်ႉၶျၢၼ်းမျႃႉတႃႇ သီႇ၊ ပွၵ်ႉၵၢတ်ႇ၊ ပွၵ်ႉလွႆၶမ်း၊ ပွၵ်ႉၵွင်းၼွင်၊ ပွၵ်ႉၵွင်းၼွင်ၾၢႆႇဢွၵ်ႇ၊ ပွၵ်ႈႁိမ်းတၢင်း(လၢၼ်းမတေႃႇ)၊ ပွၵ်ႉၵွင်းႁေႃ၊ ပွၵ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း၊ ပွၵ်ႉဝၢၼ်ႈလူင်(မြို့မရပ်ကွက်) ……… ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်တိတ်းၸပ်းတူၼ်ႈတီးတႄႉ ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇပဵၼ်ႁူဝ်ပူင်း၊ ၼႃးတၢင်းတူၵ်းပဵၼ်ယွင်ႁူၺ်ႈ၊ ၼႃႈတၢင်း ႁွင်ႇပဵၼ် လွၵ်ႈၸွၵ်ႇ၊ ၼႃးတၢင်းၸၢၼ်းပဵၼ်သီႇသႅင်ႇ။
ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသမ်ႉ မီးယူႇ 10 ၸႄႈဝဵင်း – ႁူဝ်ပူင်း၊ လွၵ်ႈၸွၵ်ႇ၊ ယႂႃႇငၢၼ်ႇ၊ ပင်းတြႃႉ၊ ၵၢတ်ႇလေႃႉ၊ ယွင် ႁူၺ်ႈ၊ ပၢင်လွင်း၊ ၾၢႆၶုၼ်၊ သီႇသႅင်ႇ တင်းတူၼ်ႈတီး။ တၢင်းႁွင်ႇတိတ်း ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ဢူႈ(မေႇမျူဝ်ႉ)၊ ၵျွၵ်ႉမႄး၊ တၢင်းတူၵ်းမီး မိူင်းမၢၼ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၵျွၵ်ႉသႄႇ၊ မိတ်ႉထိလႃႇ၊ ယမႄးတိၼ်း၊ တၢင်းၸၢၼ်းတိတ်းၸပ်း ၸႄႈတွၼ်ႈ တွင်ႁူႇ(တွင်ႇငူႇ) တင်း မိူင်းယၢင်းလႅင်း ၸႄႈတွၼ်ႈလွႆၶေႃ(လွႆၵေႃႇ) ၼႃးတၢင်းဢွၵ်ႇတႄႉ တိတ်းၸပ်းၸႄႈတွၼ်ႈလွႆလႅမ်။
ၶေႃႈမုလ်း ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ 001 November 2017
