ၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်တူင်ႇဝူင်းတႆး

ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈသိုဝ်ႇၼႆၼႆ့ ၵူၼ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းမၼ်းမႃးတင်ႈတႄႇၵိူတ်ႇယဝ့် ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇတွင့်မႄႈမႃးၵေႃႈ ဢဝ် သဵင်ႁႆႈသေသိုဝ်ႇတေႃႇလူၵ်ႈမိူင်းၵူၼ်းၼႆ့ၵမ်းလဵဝ်။ တေႃႇမိူဝ်ႈတွင့်မႆႈၼူမ်း ႁိုဝ် တွင့်ၸဵပ်းတွင့်ၵႅၼ်းႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆ့ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႅင်ယင်းပႆႇ မေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၵေႃႈ လႆႈဢဝ်သဵင်ႁႆႈၼၼ့်သိုဝ်ႇသၢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတေႃႇမႄႈ။ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်မွၵ်ႇၼႄထိုင်သေၸိူဝ့်သေလွင်ႈယူႇ။ ယွၼ့်ၼႆ ၵၢၼ်ဢၼ်ဝႃႈ “သိုဝ်ႇ” ၼႆၼႆ့ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢၼ်ၽုၵ်ႇၵိုၵ်းၸပ်းမႃးၸွမ်းၸၢတ်ပၢၼ်ၵူႈၽႂ်ႁင်းမၼ်း ၵႃႈပဵၼ်တူဝ်မီးၸႂ်တင်းသဵင်ႈ ဢမ်ႇဝႃႈၵူၼ်း ႁိုဝ် သတ်း။

“သိုဝ်ႇ” ဢၼ်ဝႃႈၼႆ့ မီးလၢႆၼႅဝ်းတၢင်း ဢၼ်တေၸၢင်ႈသိုဝ်ႇၸူးၵၼ်လႆႈ ၸိူင့်ၼင်ႇ သိုဝ်ႇတၢင်းသူပ်းတၢင်းပၢၵ်ႇ၊ သိုဝ်ႇတၢင်းသၢႆတႃ၊ သိုဝ်ႇတၢင်းၼႃႈတႃ၊ သိုဝ်ႇတၢင်းတိၼ်မိုဝ်း၊ သိုဝ်ႇတၢင်းၾၢင်ႁၢင်ႈ၊ သိုဝ်ႇတၢင်းလိၵ်ႈတၢင်းလၢႆး၊ သိုဝ်ႇတၢင်းၵူၼ်းၵၢင်၊ သိုဝ်ႇတၢင်းၶၢဝ်ႇ၊ သိုဝ်ႇတၢင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ လႄႈ သိုဝ်ႇတၢင်းဢွၼ်ႊလၢႆႊ(ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်)။ ၸိူဝ်းၼႆ့ပဵၼ်တုမ်ႇၼဵၼ် မဵတ်ႇမၢႆၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်ၵၼ် တင်းသဵင်ႈလႄႈ ဢိင်ၸွမ်းပိုၼ့်တီႈ ၶၢဝ်းယၢမ်း ငဝ်းလၢႆး တိုဝ့်တၢင်းသၢင်ႇထုၵ်ႇ လူၺ်ႈတေဢဝ်လၢႆးလႂ် တၢင်းလႂ်သိုဝ်ႇသၢၼ်ၵၼ် လူၺ်ႈ လွင်ႈသင်ၵေႃႈလီ။

“သိုဝ်ႇ” ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢၼ်မွၵ်ႇထိုင်ၵႂၢမ်းမၢႆတီႈပွင်ႇ ႁႂ်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈလႆႈႁူႉၸွမ်း ၸိူင့်ၼင်ႇ တၢင်းသူပ်းတၢင်းပၢၵ်ႇ – တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃ၊ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၶႆႈလိူင်ႈ၊ သင်ႇၵၢၼ်သင်ႇငၢၼ်း၊ ဝွၵ်ႇၵၢဝ်ႇလဝ်ႈၼႄ လႄႈ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၼၼ့်ႁူႉၸွမ်း။

သိုဝ်ႇတၢင်းသၢႆတႃ – မိူဝ်ႈၼႂ်းပိုၼ့်တီႈၵူၼ်းၼမ် လႆႈႁၼ်လွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆး သမ့်ဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇတေႃႇၵၼ်ပႃႈၼႃႈပိူၼ်ႈ လႄႈ ဢဝ်သၢႆတႃသိုဝ်ႇသူင်ႇၵၼ်၊ ဢဝ်သၢႆတႃပၵ်းၸွင့်ၼႄ ဢဝ်သၢႆတႃၵွင့်ၸူးၵေႃႉဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈသိုဝ်ႇၼႄၼၼ့် ၸုင်ၸူးတီႈဢၼ်ပဵၼ် ယူႇ ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ႁၼ်ယူႇလႄႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵေႃႉၼၼ့်ႁၼ် ၸင်ႇလႆႈဢဝ်သၢႆတႃၸီ့ၼမ်းၼႄ တီႈႁဝ်းႁၼ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈႁၼ် ပဵၼ်ၵၢၼ် ဢဝ်သၢႆတႃသိုဝ်ႇသၢၼ်ၵၼ်။

သိုဝ်ႇတၢင်းၼႃႈတႃ – မိူဝ်ႈလႆႈႁၼ်သိင်ႇပႅၵ်ႇမႂ်ႇ ႁိုဝ် လွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆး သမ့်ဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈဢွၵ်ႇတေႃႇၼႃႈၵူၼ်းၼမ် ဢမ်ႇဝႃႈလွင်ႈ တႅပ်းတတ်းသင်သေလွင်ႈလွင်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ပုတ်းၶၢတ်ႇလမ်ႇလွင်ႈ ၵၢၼ်ယုမ်ႇယမ်လွင်ႈလီထၢင်ႇထိူမ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁႅတ့်ႁၢမ်ႈတေႃႇၼႃႈ တေႃႇတႃပိူၼ်ႈၼၼ့် လႆႈဢဝ်လၢႆး ၼႃႈတႃ တၵ့်တိူၼ် ၾၢင့်သတိ ၵၼ်။

သိုဝ်ႇတၢင်းတိၼ်မိုဝ်း – မုင်ႈႁၼ်ၵႆ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁွင့်သႅၼ်ႇတၵ့် ဢမ်ႇၼၼ် ၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဢမ်ႇပွင်ႇၵၼ် ဢမ်ႇႁူႉၵႂၢမ်းၵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် လၢတ်ႈတေႃႇၵၼ်တင်းၵူၼ်းႁူၼူၵ်ႇ ၸႂ်ႉၽႃသႃတိၼ်မိုဝ်းၼႄၵၼ် ပဵၼ်ၽႃသႃတၢင်းၵၢၼ်ၶွင်လူၵ်ႈ(လူဝ်းၵ) ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၵၢၼ်သိုဝ်ႇတိၼ်မိုဝ်းၼႆ့မႃးၸဵမ်လႂ်လႂ်။

သိုဝ်ႇတၢင်းၾၢင်ႁၢင်ႈ – ၼႆ့ ၵမ်ႈၼမ်တေႁၼ်ၼႂ်းၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း မိူဝ်ႈလီၸႂ်ၸူမ်း ၸႂ်မူၼ်ႈသိူဝ်း   မိူဝ်ႈၸႂ်တုၵ်ႉ(တုၵ်ႉၶ) ၸႂ်ယုင်ႈယၢင်ႈ ၸႂ်တူၵ်း ၸႂ်ႁူင်ႈ ၸႂ်လဵၵ့် ၸႂ်ၼွႆႉ ၸႂ်ပိဝ် ၸႂ်ၶီ ၸႂ်ငဝ် လႄႈမီးလွင်ႈဢမ်ႇႁၢၼ့်ဢူၵ်းႁၢၼ့်ၸႂ်သေလွင်ႈလွင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆ့ တေပဵၼ်ၵၢၼ်သိုဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃးတၢင်း ၾၢင်ႁၢင်ႈ။

သိုဝ်ႇတၢင်းလိၵ်ႈတၢင်းလၢႆး – တႃႇတေၸႅင်ႈလွင်ႈပွင်ႇတၢင်းၸူးၵၼ် လူၺ်ႈၵၢၼ်တႅမ်ႈလိၵ်ႈၸူး ပဵၼ်ၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်ႇတၢင်းလိၵ်ႈ တၢင်းလၢႆး လႄႈမီးၼမ့်ၼၵ်းပဵၼ်ၵၼ်မႅၼ်ႈယမ် ၸၢင်ႈယိပ်းၵမ်ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်(သၢၵ်ႈသေႇ)လႆႈ ဢမ်ႇမိူၼ်လၢတ်ႈသူပ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်း လိူဝ်သေဢမ်ႇမီးတီႈယိပ်းတီႈၵမ်ယဝ့်ယင်းၸၢင်ႈပႅတ့်ၵၼ်လႅၼ်ၵၼ်လႆႈ ပေႃးတႅမ်ႈပဵၼ်လိၵ်ႈပဵၼ်လၢႆးၸိုင် မၼ်းပဵၼ်တီႈမၼ်ႈၵႅၼ်ႇလႆႈ တၢင်းၵၢၼ်သိုဝ်ႇပၢႆးၼိုင်ႈ။

သိုဝ်ႇတၢင်းၵူၼ်းၵၢင် – ၵၢၼ်ၾၢၵ်ႇသူပ်းၾၢၵ်ႇၵႂၢမ်းထိုင်ၵၼ်ၵေႃႈလီ ၵၢၼ်ဝွၵ်ႇသင်ႇလွင်ႈသင်ၵေႃႈလီ ၵမ်ႈၼမ်တေဢမ်ႇၸႂ်ႈ လွင်ႈၶိုၵ့်ၶၵ့် ယႂ်ႇလူင်။ တေပဵၼ်မွၵ်ႈၵႃႈ ၾၢၵ်ႇၵႂၢမ်းၸႂ်ထိုင် ၵႂၢမ်းၶုၵ်းၸႂ်လႆႈ မွၵ်ႈၵႃႈၼၼ့်ၵူၺ်း ပေႃးပဵၼ်ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၶိုၵ့်တွၼ်းယႂ်ႇလူင် တၵ်းဢမ်ႇလီၸႂ်ႉတိုဝ်း လၢႆးၾၢၵ်ႇၵူၼ်းၵၢင်သူင်ႇတေႃႇ ၵွပ်ႈဝႃႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းမၼ်းၸၢင်ႈၽိတ်းပိူင်ႈ လူၺ်ႈတင်ႈၸႂ်ၵေႃႈလီ ဢမ်ႇတင်ႈၸႂ် ၵေႃႈယဝ့် မိူဝ်ႈၵေႃႉႁပ့်ၾၢၵ်ႇၵႂႃႇၼၼ့် ၶီႈလူင်ၶီႈလိုမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ၽူႈဢမ်ႇမုင်ႈလွင်ႈလီ ဝူင်ႈၵၢင်ႁဝ်းသွင်ၾၢႆႇၸိုင် ၸၢင်ႈၵႂႃႇပိၼ်ႇလၢႆႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈမုလ်းႁိုဝ် ၶေႃႈၵႂၢမ်းႁဝ်းၼၼ့် ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈႁဝ်းသွင်ၾၢႆႇၶဝ်ႈၸႂ်ၽိတ်းၵၼ် ဢမ်ႇပိူင်ႈတင်းယိၼ်းပိူၼ်ႈဢုပ်ႇၵၼ်ယၢင်ႇၼိုင်ႈ သမ့်ၵႂႃႇ လၢတ်ႈပဵၼ်ထႅင်ႈလၢႆးၼိုင်ႈၼႆ့ၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ၵႂႃႇမႄႇပဵၼ်ၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸႃႉလႆႈတင်းသွင်လွင်ႈ။

သိုဝ်ႇတၢင်းၶၢဝ်ႇ – ပဵၼ်တႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ်လႆႈႁူႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်သိူဝ် ၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆ ၵၢၼ်လီ ၵၢၼ်ၸႃႉ ၵၢၼ်ယူႇၵၢၼ်ၵိၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢဝ်မႃးသိုဝ်ႇပၼ်ၵၼ်တၢင်း ၼႂ်းပိုၼ့်တီႈတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼမ်ၵူၼ်းၶွၼ်ႈလႆႈႁပ့်ႁူႉတၢင်း သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ။

သိုဝ်ႇတၢင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ – တႃႇပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈႁူႉထိုင် ၵမ်ႈၼမ်ဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်သိုဝ်ႇ လွင်ႈၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉၶူဝ်းၶၢႆ ပဵၼ်ၶွင်လီ ၶွင်တႄ့ ၶွင်မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၼႃ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈႁိုင်လႆႈယၢဝ်း ပဵၼ်သိၼ်ၵႃႉမႃးမိူင်းၼွၵ်ႈ သိၼ်ၵႃႉမႃးမႂ်ႇ ၶိုၵ့်ၶႅမ့်လီ ႁႃယၢပ်ႇ ၵႃႈထုၵ်ႇ မီးဢေႇ သဵင်ႈယဝ့်သဵင်ႈ မူတ်းယဝ့်မူတ်း ဢမ်ႇမီးမႃးထႅင်ႈယဝ့် လႂ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸၵ့်ၸုင်ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈသူၼ်ၸႂ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈၸူမ်းသူင် ပဵၼ်ၵၢၼ်သိုဝ်ႇတေႃႇၵူၼ်းတင်းၼမ်။

သိုဝ်ႇတၢင်းဢွၼ်ႊလၢႆႊ – ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢိင်လူၺ်ႈၵၢၼ် Technology  ၶိုၼ်ႈၸၼ့်ၶိုၼ်ႈသုင် ၶိူင်ႈမႆ့ၶိူင်ႈမိုဝ်းၵၢဝ့်ယၢင်ႈ ၶၢမ်ႈၼႃႈၼမ်းၼႃႈၵူၼ်းၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်းယဝ့် ဢမ်ႇဝႃႈလွင်ႈသင်ဢၼ်ၶႂ်ႈႁူႉၶႂ်ႈႁၼ် ၶဝ်ႈသွၵ်ႈၶူၼ့်ႁႃၼိူဝ်ဢွၼ်ႊလၢႆႊလႆႈသဵင်ႈ ၸဵမ်လွင်ႈ တၢင်ႈႁူႉတၢင်းမေႃၵူႈသမ်ႇသႅၼ်ပိူင် မိူဝ်ႈၶဝ်ႈထိုင်သိုဝ်ႇၶေႃႈမုလ်းလႆႈ လူၺ်ႈၵၢၼ်တဵၵ်းတုမ်ႇၼဵၼ်ပိုတ်ႇၽၵ်းတူဢွၼ်ႊလၢႆႊ ၶူၼ့်သွၵ်ႈႁႃ လႆႈၵူႈလိူင်ႈ ၵူႈလွင်ႈ။ လိူဝ်ၼၼ့် ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈတိုၵ့်ယူၵ့်မုၼ်းယူႇတိၵ်းတိၵ်းဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇလိုဝ်ႈ ထႅင်ႈဢမ်ႇႁိုင် တေၸၢင်ႈၶဝ်ႈထိုင် ၸႂ်ၵူၼ်းဝႃႈ မၼ်းဝူၼ့်သင်ယူႇ မၼ်းမီးဢဵၼ်းဢၢၼ်းသင် မၼ်းတေႁဵတ်းသင်ၸိူဝ်းၼႆ့ တေမီးၶိူင်ႈၶူင်ဢွၵ်ႇမႃးၵူတ်ႇထတ်းလႆႈ ႁူမ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်တိုၵ့်မီးၶိူင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ဝႃႈမၼ်းလၢတ်ႈတႄ့ၼႄႇပႅတ့်ၼႄႇၼႆၵူၺ်းၵေႃႈလီ။

တွၼ်ႈတႃႇတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်းလူး တေဢဝ်ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၼႆ့မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ၽွၼ်းလီ တႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ တူင်ႇဝူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လၢႆးလႂ်။ လိူဝ်သေၵၢၼ်လႃႇဝႃႈသႄ့ၼႄးၵၼ် မႃးသိုဝ်ႇပိုၼ်ၽႄႈၼိူဝ်ၼႅင်ႈဢွၼ်ႊလၢႆးၼၼ့် တႃႉႁဝ်းမႃးဢဝ်ၸႂ်ႉႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၽွၼ်းလီ တႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈတူင်ႇဝူင်း ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ။ ၼွၵ်ႈသေၼၼ့် ယင်းလီဢဝ်လွင်ႈၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆး ပိုၼ်း လႄႈၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၶွင်ႁဝ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇလီႁႂ်ႈပိူၼ်ႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉလွင်ႈတႆးၼၼ့် ၶဝ်ႈၵႂႃႇၾင်သႂ်ႇဝႆ့ၼိူဝ်ၼႅင်ႈဢွၼ်ႊလၢႆႊၸိုင်  ထႅင်ႈ ပၢၵ်ႇပီ မိူဝ်းၼႃႈၵေႃႈ လုၵ်ႈလၢၼ်တႆးႁဝ်းတေၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးၶူၼ့်ၶႆႈႁၼ်။

ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆ့ တူဝ်ယၢင်ႇ ၸိူင့်ၼင်ႇ (ၸၼ့်ၸွမ်ၼႂ်းမိူင်းထႆးလၢႆတီႈ) မီးလုၵ်ႈႁဵၼ်းထႆး တင်းတႆး လႄႈ လၢႆၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈ တႅမ်ႈလွင်ႈတႆး ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၾိင်ႈငႄႈ လွင်ႈပၢႆးမွၼ်း လွင်ႈပၢႆးပိုၼ်း သၽႃးဝလွင်ႈၵိၼ်ယူႇ ၸိူဝ်းၼႆ့ ဢဝ်ပဵၼ်ၽူလ်သွပ်ႇသေလႆႈႁပ့်ၸုမ်ႈၶူး Master of Art လႄႈ PhD မႃးယဝ့်ဢမ်ႇဢေႇ လိၵ်ႈဢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ့်ၸွမ်ၶဝ် တႅမ်ႈသွပ်ႇဢဝ်ၸုမ်းၶူးၸိူဝ်းၼၼ့် ပိူၼ်ႈယွမ်းႁပ့်မၵ်းမၼ်ႈ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ယဝ့်လႄႈ မီးလွင်ႈလီယိၼ်းၸူမ်းႁၢၼ့်ၸႂ်တႄ့တႄ့။