ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၾိင်ႈထုင်းတႆး ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းပုတ်ႉထသႃသၼႃ ဢၼ်တေၸတ်းတီႈဝတ်ႉၵူႇတဝ်ႈ ဢိူင်ႇသီၽုမ်း ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇပီၼႆႉ မီးပႃးပၢင်ၶေႉၶႅင်ႇၼၢင်းသၢဝ်တႆး။ ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းထႆးလၢႆလၢႆတီႈလၢႆၸႄႈဝဵင်းၵေႃႈ ၸတ်းႁဵတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။
ပွႆးသၢင်ႇလွင်းဝတ်ႉၵူႇတဝ်ႈ ဢိူင်ႇသီၽုမ်း မိူင်းၵဵင်းမႆႇ ပီသႃသၼႃ 2561 ၊ ၵမ်းထူၼ်ႈ 16 ၼႆႉ တူၵ်းမႅၼ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 23-24-25 လိူၼ်မၢတ်ႊၶျ် 2018 (လိူၼ်ႁႃႈမႂ်ႇ 7 ၶမ်ႈထိုင် 9 ၶမ်ႈ) တေထိုင်ၼႆႉ။
ၸၢႆးသႅင်ယ ႁူဝ်ပဝ်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး (ၵဵင်းမႆႇ) လၢတ်ႈဝႃႈ- “သၢင်ႇလွင်းမီး 43 တူၼ်၊ ၸၢင်းလွင်းမီး 1 တူၼ်၊ ႁူမ်ႈ 44 တူၼ်။ ၼၢင်းသၢဝ်တႆး တေႁပ်ႉဢမ်ႇလိူဝ် 25 ၵေႃႉ၊ တေႁပ်ႉဝႂ်လဝ်ႈယိုၼ်ႈထိုင် ဝၼ်းတီႈ 22 ။ သူး/ရၢင်းဝလ်းမီးမိူၼ်ၼင်ႇ မူင်းၵုတ်ႊ၊ ထူၺ်ႈရၢင်းဝလ်း၊ ၽႃႈသၽၢႆး၊ ငိုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ-” လၢတ်ႈတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇ ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ၼင်ႇၼႆ။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇလၢႆၸႄႈဝဵင်း ယင်းမီးပွႆးသၢင်ႇလွင်းထႅင်ႈ လၢႆလၢႆတီႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇ- ဝတ်ႉဝေႃးရဝဵတ်ႉဝိသိတ်ႇ (ဝၢၼ်ႈလိူဝ်ႇ) ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈဝႅၼ် ၸႄႈဝဵင်းႁၢင်ၻူင်း။ ဝတ်ႉၵူႇမၢၼ်ႉ မူင်းၶူၼ်းၶျႆး ဢိူင်ႇသၼ်ပူးလိူၺ်း ၸႄႈဝဵင်းလွႆသၵဵတ်း။ ဝတ်ႉၼွင်ဢုပူဝ်းသူတ်ႇ ဢိူင်ႇပႃႇၽႆႇ ၸႄႈဝဵင်းသၼ်သၢႆး။ ဝတ်ႉဝင်းမုၼ်ႉ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈရိမ်း။ ဝတ်ႉရွင်ႉသၵ်ႇ ဢိူင်ႇသၼ်ၼႃးမဵင်း ၸႄႈဝဵင်းသၼ်သၢႆး။ ဝတ်ႉသၼ်မႃႉၵဵင် ၸႄႈဝဵင်းလွႆသၵဵတ်း။ ဝတ်ႉဢုပူဝ်းသူတ်ႇ ဢိူင်ႇမႄႈႁႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပွႆးသၢင်ႇလွင်းဝတ်ႉပႃႇပဝ်ႈ ဢိူင်ႇသီၽုမ်းတႄႉ တတ်းမၵ်းဝႆႉဝၼ်းတီႈ 4-6 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊၵူႈပီ။
ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ တၢင်ႇၸႄႈတွၼ်ႈ တၢင်ႇၸႄႈဝဵင်း မိူၼ်ၼင်ႇၸႄႈဝဵင်းမႄႈတႅင်၊ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၾၢင် (ဝၢၼ်ႈလၢၼ်း) ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸတ်းၵူႈပီ။ တီႈၸႄႈဝဵင်းဝဵင်းႁႅင်ၼၼ်ႉ ပွႆးသၢင်ႇလွင်းဝတ်ႉပဵင်းလူင် ၸတ်းႁဵတ်းဝၢႆးပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉသၢင်းၵျၢၼ်ႇ ၽွင်းႁၢင်လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊၵူႈပီ။
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းသိပ်းပီမႃးၼႆႉ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းႁိမ်းႁွမ်း မိူၼ်ၼင်ႇၸႄႈဝဵင်းမႄႈရိမ်း၊ ၸႄႈဝဵင်းလွႆသၵဵတ်း၊ ၸႄႈဝဵင်းႁၢင်ၻူင်း၊ ၸႄႈဝဵင်းသၼ်သၢႆး၊ ၸႄႈဝဵင်းသၼ်ပႃႇတွင်း၊ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈတႅင်၊ ပႃးၸဵမ်ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၾၢင်၊ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈဢၢႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်းၶိုၵ်ႉယႂ်ႇၵိုၼ်းၶွၼ်ႈၵူႈပီ။
ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ သိူၵ်ႈပိုၼ်းမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇၵေႃႉၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈပၢႆၵမ် “ၵမ်ၸၢၵ်ႈၵျႃႇ” တႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉလိၵ်ႈ “ပၢႆးႁၼ်” ဢၼ်ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1994 ၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈ- ပွႆးသၢင်ႇလွင်ႈ ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမီးမႃးဝၢႆးပုတ်ႉထၽြႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၶဝ်ႈၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၵႂႃႇ လႆႈမွၵ်ႈ 200 ပီပၢႆပၢႆ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢသူဝ်ၵၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ မၼ်းၸဝ်ႈၼပ်ႉထိုဝ်ၵိူဝ်းလီ ယုၵ်ႉယွင်ႈသႃသၼႃပုတ်ႉထလူင်လၢင်သေ ႁဵတ်းတၢၼ်းၼမ်ႉမေႃႇ 84,000 (ပႅတ်ႇမိုၼ်ႇသီႇႁဵင်)၊ ၸေႇၻီႇၵွင်းမူး 84,000 ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပေႃးထိုင်လိူၼ် 12 မူၼ်းၵူႈပီၵေႃႈ တၢၼ်းၸီဝရသၢင်ႇၵၢၼ်း/ လဵင်ႉသွမ်းၸဝ်ႈရႁၼ်တႃဢၢၼ်ႇမိုၼ်ႇတူၼ်ၵူႈၼ်ႂ။
ပဵၵ်ႉသမ်ႉလႆႈႁႅၼ်းတၢၼ်း/ႁဵတ်းတၢင်းလီတင်းၼမ်ၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပႆႇၶဝ်ႈၼႂ်းသၢႆမၢႆ (သႃသၼႃတႃယၸ်ႉၸ) မိူၼ်ၼၢင်းဝိသႃၶႃ၊ ၽူႈမၢၵ်ႈမီးသထေးလူင်ဢၼႃထပိၼ်ၶဝ်။ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈမႁိၼ်တ ၶဝ်ႈႁၢပ်ႇထၢမ်း ၵၢၼ်သႃသၼႃပုတ်ႉထလႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈထုင်းၶုၼ်မီးၼၼ်ႉ ၸင်ႇၼုင်ႈၶူဝ်းၸဝ်ႈၸၢႆးၵႅမ်မိူင်း ၶိုၼ်ႈၶီႇမႃႉ၊ ၵႄႇမၢတ်ႈၽွင်းမိူင်း ၸိူင်ႉၼၢင်းၶဝ်ၵင်ႈၸွင်ႈၽိူၵ်ႇၸွင်ႈၶမ်းပၼ်သေ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၸင်ႇလွမ်ႉႁွပ်ႈၸွမ်းၶၢင်ႈ/ၼႃႈ/လင် ဢဝ်လဵပ်ႈႁေႃၸဵတ်းႁွပ်ႈ ၸင်ႇဢဝ်မိူဝ်းတီႈဝတ်ႉလူင် ဢသူဝ်ၵရႃမ၊ ယဝ်ႉၼုင်ႈၽႃႈလိူင်သၢင်ႇၵၢၼ်းပဵၼ်ရႁၼ်။
လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ၸွမ်းၼင်ႇသႃသၼႃပုတ်ႉထၽႄႈတိူၼ်းထိုင်မိူင်းတႆးလႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးၵိူဝ်းလီပုတ်ႉထ ၸင်ႇယိူင်ႈႁဵတ်းၸွမ်းမႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ထိုင်တီႈယဵၼ်းပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းတႆးမႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် တႄႇၸဵမ်ပၢၼ်ပူႇပၢၼ်မွၼ်ႇ တေႃႇယၢမ်းလဵဝ်- ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ယိူင်ႈၸွမ်းဢဝ်မိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈၸၢႆးသိတ်ႉထတ်ႉထ ၼေႃႇတူၼ်လွင်းၶမ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢွၵ်ႇပၢႆႈႁၢင်ႈႁေႃၶဝ်ႈထိူၼ်ႇယၢမ်း ၵၢင်ၶိုၼ်းၼႆၵေႃႈမီး။ ဢၼ်တႆးဝႃႈ ပေႃႈသၢၼ်ႈ/မႄႈသၢၼ်ႈ (ၵူၼ်းလုမ်းလႃး သၢင်ႇလွင်း) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝႃႈပဵၼ်ဢမၢတ်ႈသၼ်ႇၼ (ဢၼ်ၵိူတ်ႇႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်တင်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ)သေ ၸွမ်းၸဝ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈ ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ။ ၵွပ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “သၼ်ၼ” ၼႆလႄႈ ဝၢႆးမႃးတႆးႁွင်ႉ ဝႃႈ “ဢၢႆႈသၢၼ်ႈ” ဝႃႈၼႆၵေႃႈမီး။
ၾိင်ႈထုင်းပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ တႆးၵမ်ႈၼမ်တိုၵ်ႉယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မီးမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ပုတ်ႉထၶမ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ။ လိူဝ်သေဢၼ်ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈမႃးယဝ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈလုၵ်ႉတီႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢၸႃႇတသၢတ်ႈ ဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၶဝ်ႈ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်သႃသၼႃ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇလႆႈၶႃႈႁႅမ်ပေႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶိုၼ်းသေ လႆႈၽိတ်းမႅၼ်ႈဢၼၼ်ႇတရိယၵၢမ်ႇ လႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပႃႇပဝူတ်ႈၼၵ်းလူင်ပေႃးတေပဵၼ်မဝ်မႃးၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆၵေႃႈယင်းမီးလူးၵွၼ်ႇ။
