ၽွင်းၶၢဝ်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ပဵၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းသၢင်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်

ၽွင်းၶၢဝ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 လၢမ်းၽႄႈယူႇၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈႁၢႆႉလွၼ်ႉလွၼ်ႉ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ယင်းပဵၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းလီ တႃႇသၢင်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်မၼ်ႈၵိုမ်း။ လွင်ႈၼႆႉ  ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်လုမ်း PI ၾၢႆႇၵမ်ႉၸွႆႈၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တွပ်ႇလၢတ်ႈဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

ထၢမ်-ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈလွင်ႈ ၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၼႆႉ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶပ်းၶိုင် ႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ယူႇတီႈၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈၶႃႈ?။

တွပ်ႇ-ၼိုင်ႈ-ၵႃႈပွင်ပဵၼ်လႆႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ၵေႃႈၶတ်းၸႂ်ယူႇ၊ ၶတ်းၸႂ်ၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ဢၼ်တေၸၢင်ႈၸႂ်ယႂ်ႇၼႆႉ တူဝ်တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ဢွၼ်ႁူဝ်သေႁဵတ်းၼႆ မၼ်းၵေႃႈလီမီးႁႅင်းၸႂ်။ သွင်- သမ်ႉမီးၶၢဝ်ႇဝႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 3-4 လိူၼ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈလႆႈယႃၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ (vaccine) မၼ်းယူဝ်ႉ ၼႆ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇမႃး၊ ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ် မၼ်းၵေႃႈလီၸႂ်ယႂ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးဝႃႈႁဝ်းႁူမ်ႈၵၼ်တူၺ်း ဢၼ်ႁဵတ်းမႃးမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉၼႆၸိုင် မၼ်းဢမ်ႇလီၶိုတ်းၸႂ်၊ ႁဵတ်းသင်လႄႈ ဢမ်ႇလီၶိုတ်းၸႂ်ၼႆ ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ၵၢၼ်ႁၵ်ႉသႃၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိူင်လဵဝ်၊ ၵူၼ်းမိူင်း တင်းသဵင်ႈတင်းမူတ်းၵေႃႈလူဝ်ႇၶဝ်ႈပႃး၊ လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႆႉ ၶဝ်ၵေႃႈလူဝ်ႇၶဝ်ႈပႃး၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ၶဝ်ပေႃးတေလႆႈၶဝ်ႈပႃးလႆႈတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၵေႃႇသၢင်ႈပၼ် လွၵ်းပိူင်မၼ်းဢိူဝ်ႈ၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ႁဵတ်းၸိူင်ႉၼႆ ၼၢင်းယိင်းၶဝ်ႁဵတ်းၸိူင်ႉၼႆ လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ် တေလႆႈႁဵတ်းၸိူင်ႉၼႆ ႁဝ်းတေလႆႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်သေ တႅပ်းတတ်း။

ပေႃးဢမ်ႇႁဵတ်းၸိူင်ႉၼၼ်သေ လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ယူႇ ငိုၼ်းၵႃႈၼႆႉၶႃႈဢိူဝ်ႈ၊ ယႃႈယႃၵႅတ်ႇၶႄမၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းလႆႈပၼ်ၸိူင်ႉၼႆ၊ ၶိူင်ႈၵႅတ်ႇၶႄမၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းလႆႈပၼ်ၸိူင်ႉၼႆ၊ ၽႃႈတူမ်းသူပ်းတူမ်းၶူႈၼင် ႁဝ်းလႆႈပၼ်ၸိူင်ႉၼႆဢိူဝ်ႈၼႆ ဢၼ်ၶဝ်မႅင်ႇၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပဵင်းပေႃး၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸွႆႈပၼ်ၼႆ ၸိုဝ်ႈတႄႉၸိုဝ်ႈယႂ်ႇယူႇ။

မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၶဝ်ၸွႆႈပၼ် RCSS ၼႆႉ ပဵင်းပေႃးတႃႇမွၵ်ႈ 2 ဢိူင်ႇၵူၺ်း၊ ၼႃႈလိၼ်ၶွင် RCSS ၵုမ်းထိုင်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ပၢၵ်ႇပၢၵ်ႇဢိူင်ႇမၼ်း သမ်ႉလႆႈတႃႇမွၵ်ႈ 2 ဢိူင်ႇၵူၺ်းၼႆ မၼ်းဢမ်ႇပဵင်းပေႃး။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ် ၼင်ႇႁိုဝ်မၼ်းတေပဵင်းပေႃးၼႆႉ မၼ်းလူဝ်ႇလႆႈႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်သေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်းၵၼ်၊ ပေႃးႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ် မၼ်းဢွင်ႇမၢၼ်လႆႈဢိူဝ်ႈ၊ ပေႃးဢွင်ႇမၢၼ်လႆႈတီႈၼႆႈ ဝၢႆးၼႆႉမႃး လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇလူဝ်ႇလၢတ်ႈၶိူဝ်းမၼ်းယဝ်ႉ မၼ်းတေပဵၼ်မႃးဢိူဝ်ႈ၊ လွင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးလူဝ်ႇလၢတ်ႈၼမ် မၼ်းတေပဵၼ်မႃးဢိူဝ်ႈ။

ပေႃးႁဝ်းယင်းပႆႇႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်လႆႈ မိူဝ်ႈၽွင်းယၢမ်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၼႆႉတႄႉ ဢၼ်ႁဝ်းတေလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵႂႃႇ လွင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဝႃႇ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈဝႃႇ မၼ်းတေႁိုင်ထႅင်ႈဢိူဝ်ႈ ႁဝ်းၶႂ်ႈဝႃႈၸိူင်ႉၼႆ။

ထၢမ်-ၶၵ်ႉၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉလႄႈသင်၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ပေႃးတေမၼ်ႈၵိုမ်းယိုၼ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈၾၢၵ်ႇၵႂၢမ်းထိုင်ပီႈၼွင်ႉၽူႈပၼ်ႁႅင်းႁဝ်း ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈၶႃႈ?။

တွပ်ႇ- လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႃႈၵၢၼ်ၶွင် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵေႃႉလဵဝ် ၾၢႆႇလဵဝ်၊ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႃႈၵၢၼ်ၶွင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၾၢႆႇလဵဝ်၊ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႃႈၵၢၼ်ၶွင် ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၶဝ်ၾၢႆႇလဵဝ်၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႃႈၵၢၼ်ၶွင် တပ်ႉမတေႃႇၾၢႆႇလဵဝ်၊ မၼ်းပဵၼ်ၼႃႈၵၢၼ်ၶွင် ၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇ ပႃးၸဵမ်ၵူၼ်းမိူင်း သင်ႇၶႃႇ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵူၼ်းယိင်း တႄႇဢဝ်လဵၵ်ႉတေႃႇထဝ်ႈ၊ တႄႇဢဝ်ၽၢၼ်တေႃႇမီး တင်းသဵင်ႈတင်းမူတ်း လူဝ်ႇလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် မၼ်းၸင်ႇတေၸၢင်ႈလႆႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ဢိူဝ်ႈ။

ၶႆႈၸႂ်တူၺ်းလူး တိုၵ်းသိုၵ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တီႈမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼႆႉ တေႃႇထိုင် 1975 လႆႈတိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမေႊရိၵၼ်ႊဢိူဝ်ႈ၊ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼႆႉ မိူင်းလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇၵူၺ်း ဢမေႊရိၵၼ်ႊၼႆႉ မိူင်းယႂ်ႇလူင် သမ်ႉပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈၶိုတ်းပၢၼ် ၵူၺ်းၵႃႈ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း ဢမေႊရိၵၼ်ႊၼႆႉ လႆႈထွႆၵႂႃႇၶိုၼ်းမိူင်းမၼ်း လႆႈၵၢၼ်ႉသိုၵ်းသေထွႆၵႂႃႇ၊ ႁဵတ်းႁိုဝ် မိူင်းလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇ သမ်ႉၵႂႃႇပေႉမိူင်းယႂ်ႇလူင်လႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈၵေႃႈထၢမ်။

ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် တၢင်းၾၢႆႇၵူၼ်းလူင်ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပိူၼ်ႈၵေႃႈတွပ်ႇဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈတိုၵ်းသိုၵ်းၼႆႉ ပၢင်တိုၵ်းဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ ၵႃႈပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းႁဝ်းတင်းသဵင်ႈ ဢၼ်မီးၼႂ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼႆႉ ႁဝ်းတိုၼ်းမႃးၶွၼ်ႈၸူးတီႈ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢၼ်ဝႃႈ လူဝ်ႇပေႉသိုၵ်းၼၼ်ႉဢိူဝ်ႈ၊ ၵူၼ်းႁဵတ်းႁႆႈႁဵတ်းၼႃး ၵေႃႈ ၵဝ်ႁဵတ်းႁႆႈႁဵတ်းၼႃး တႃႇတေပေႉသိုၵ်း၊ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၵေႃႈ ၵဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ် ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ သွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းတႃႇတေၵႂႃႇပေႉသိုၵ်းဢိူဝ်ႈ၊ ၵူၼ်းတေၵႂႃႇၵပ်းသိုပ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၼႆၵေႃႈ ၵဝ်ၵႂႃႇၵပ်းသိုပ်ႇႁႂ်ႈပေႃးမီးတႆးၵေႃႉၼမ်ၼမ်သေ မႃးသၢၼ်ၶတ်းၽူႈၶဵၼ်ႁဝ်းဢိူဝ်ႈ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၾၢႆႇသိုဝ်ႇ Media ၼႆၵေႃႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈမိုတ်ႈၵၼ်ဝႆႉမူတ်းမူတ်းဢိူဝ်ႈ၊ ႁႂ်ႈၶဝ်ပေႃးပဵၼ်ၸႂ်ႁဝ်း၊ ၸုမ်းသိုဝ်ႇ Media ၵေႃႈပဵၼ်ၸႂ်ၶဝ်တႄႉတႄႉ၊ ပေႃးၸုမ်းသိုဝ်ႇ Media ပဵၼ်ၸႂ်ၶဝ်ၼႆၵေႃႈ မိူဝ်ႈသိုဝ်ႇ Media ဢမေႊရိၵၼ်ႊမႃးဢႅဝ်ႇတီႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းသေ မိူဝ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၶဝ်သမ်ႉမိူဝ်းပိုတ်ႇလၢတ်ႈပၼ်တၢင်း မိူင်းဢမေႊရိၵႃႊ။  ဢိူဝ်ႈ—ႁဝ်းၼႆႉႁဵတ်းသင်ၵႂႃႇ ပူၼ်ႉပႅၼ်မိူင်းပိူၼ်ႈ လႃႇၼႆႉ၊ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇမႃးၽိတ်းႁဝ်း ႁဵတ်းသင်ႁဝ်းၵႂႃႇၽိတ်းပိူၼ်ႈလႃႇ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵႂႃႇတၢႆတီႈၼၼ်ႈလႃႇ၊ ၵႂႃႇၶႅၼ်ပုတ်းၶႃၶၢတ်ႇလႃႇၼႆႉ၊ လူဝ်ႇႁွင်ႉၶဝ်ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးဢိူဝ်ႈၼႆ – ပိူၼ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းႁွင်ႉၶိုၼ်း။

ဢမေႊရိၵၼ်ႊၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၵၢၼ်ႉပၢင်တိုၵ်း၊ တိုၵ်းမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇၵၢၼ်ႉသေပွၵ်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵႃႈလႆႈထွၼ်သိုၵ်းမိူဝ်းၶိုၼ်းဢိူဝ်ႈ။ ဢၼ်ၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢီႈသင်လႃႇ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း ဝႅတ်ႉၼၢမ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ ၶဝ်ၵႂႃႇၶွၼ်ႈသႂ်ႇၸူးတီႈ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းပေႉသိုၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် တႃႇတေဢဝ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵေႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇႁဵတ်းၸိူင်ႉၼၼ်လႆႈႁႃႉ၊ ၾၢႆႇသိုၵ်းၵေႃႈ လူဝ်ႇၶတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ ၾၢႆႇၵၢၼ်မိူင်းၵေႃႈ လူဝ်ႇၶတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ ၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ လူဝ်ႇၵပ်းသိုပ်ႇႁႂ်ႈမီးတႆးၵေႃႉၼမ်ၼမ်သေ မႃးၵမ်ႉၸွႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ ၾၢႆႇသိုဝ်ႇ Media ၼႆၵေႃႈ ၾၢႆႇ Media တင်းသဵင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမႃးၵမ်ႉၸွႆႈတႃႇ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ ၾၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၵေႃႈႁႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်၊ ၾၢႆႇပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈၵေႃႈႁႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်။ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ်ၼႆ ႁဝ်းၵေႃႈတေလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ဢိူဝ်ႈ၊ ပေႃးဝႃႈပွႆႇဝႆႉၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢုပ်ႇၵူၺ်းတႄႉ မၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ- တႃႇတေပေႉသိုၵ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးတီႈၵၢၼ်တိုၵ်းတေႃးပိူင်လဵဝ်၊ တႃႇတေလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇမီးတီႈဢုပ်ႇဢူဝ်း ပိူင်လဵဝ်။ ဢၼ်ၼႆႉႁဝ်းၶႂ်ႈၾၢၵ်ႇတွၼ်ႈဝႆႉ ႁႂ်ႈၶႆႈၸႂ်တူၺ်းသေ ပေႃးဝႃႈၸႂ်ႈတႄႉဢိူဝ်ႈၼႆၵေႃႈ ၼႂ်းပီ 2021 ၼႆႉ ႁႂ်ႈႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ်ၵႂႃႇသေၵမ်း။