ဝၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈၵုၼ်းမုၼ်ၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ လုင်းၶုၼ်မႁႃႇမိူင်းယႆ ဢွၼ်ႁူဝ်ၸတ်းႁဵတ်းမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1969 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၼၼ်သေတႃႉ ဝၢႆးသေ 1996 မႃးတၢင်းၼႆႉၼႆႉ ၵွပ်ႈဝၼ်းပီမႂ်ႇတႆးၶိုၼ်းႁိူင်းမႃးလႄႈ ဢဝ်ဝၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးၼႆႉဝွႆးၵႂႃႇဝွႆးၵႂႃႇသေ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးမိူဝ်ႈလဵဝ်ဢမ်ႇမီးၵေႃ/ ၸုမ်းလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆးတီႈလႂ် ၸတ်းႁဵတ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ ပဵၵ်ႉဝႃႈပဵၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈၵမ်းသိုဝ်ႈၵေႃႈ။ ၼႆႉမၼ်းၼႄဝႃႈလိုမ်းၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။
ဝၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၸတ်းႁဵတ်းမႃးယူႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ မီးၼႂ်းမိူင်းထႆး၊ တီႈဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ်ၼႆႉၵူၺ်း။ ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈၵူၼ်းတႆးၵေႃႉတႄႇတင်ႈမႃး၊ မီးၼႂ်းဢိူင်ႇတႃႈတွၼ်း ၸႄႈဝဵင်းမႄႈဢၢႆး ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ။
ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈၵုၼ်းမုၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး (ဝၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး) တီႈဝၢၼ်ႈမွၵ်ႇၸၢမ်ၼႆႉ တႄႇၸတ်းႁဵတ်းမႃးမိူဝ်ႈပီ 1976 ထိုင်မႃးၼႂ်းပီ 2018 ၼႆႉ လႆႈမႃး 42 ပီယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈၶဝ်ၸဝ်ႈလႆႈႁူမ်ႈၵၼ်တႄႇတင်ႈဝႆႉ ၵွင်းမူးၸဝ်ႈၶူးမေႃ ပဵၼ်ႁၢၵ်ႈထၢၼ်မၼ်းလႄႈ လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ တႃႇၸဝ်ႈၶူးမေႃတႆးတႄႉ မၼ်ႈၵိုမ်းယဝ်ႉတီႈဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ်ၼႆႉ၊ ၵွပ်ႈမူႇၸုမ်းလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ၼႂ်းမိူင်းထႆးဢဝ်ၸဵမ်မႄႈဢၢႆး၊ မိူင်းၾၢင်၊ ၵဵင်းမႆႇ၊ မိူင်းပၢႆး၊ မႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ ဝဵင်းႁႅင် ႁူမ်ႈတင်းဝဵင်းလူင်မိူင်းၵွၵ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇသေ ႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းၼၼ်ႉယူႇ။
ၾၢႆႇၾိင်ႈငႄႈမိူင်းထႆးၵေႃႈပၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ပႂ်ႉပႃးၽႄႈတိူၼ်းၽႃႇသႃႇၾိင်ႈငႄႈၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပႃးတင်းႁႅင်းငိုၼ်းတွင်းၵမ်ႈၽွင်ႈလႄႈ ၸင်ႇယိုၼ်ယၼ်ဝႃႈႁၢၵ်ႈထၢၼ်မၼ်ႈၵိုမ်း ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ပီ 2018 ၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်းၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 16 ထိုင် 18 လိူၼ်ၾႅပ်ႊၿိဝ်ႊရီႊသေ ၸတ်းႁဵတ်းပႃးပၢင်သႅမ်ႊမီႊၼိူဝ်ႊလွင်ႈ “လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတႆးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ မိူဝ်ႈလဵဝ်လႄႈမိူဝ်းၼႃႈ” ၼႆထႅင်ႈလႄႈ မီးၽူႈႁူႉၸၢဝ်းတႆး/ထႆး မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈလၢႆတီႈလၢႆတၢင်းလၢႆလၢႆၸဝ်ႈၵၼ်ယူႇ။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ (วรรณกรรม) တႆးႁဝ်းၼႆႉ တႄႇမီးမႃးမိူဝ်ႈလႂ်၊ ပၢၼ်ၶုၼ်မိူင်းၸဝ်ႈလႂ်၊ သမ်ႉႁိုင်ၵႃႈႁိုဝ်ယဝ်ႉၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၼ်မီးပိုၼ်းလၢတ်ႈဝႆႉတႅတ်ႈတေႃး။ ပိုၼ်းတႆးႁဝ်းလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ- တႆးႁဝ်းတင်ႈဝၢၼ်ႈတင်ႈမိူင်းမႃးႁိုင်ၼၢၼ်းထိုင် 2 ႁဵင် 3 ႁဵင်ပီလိူဝ်ယဝ်ႉၼႆၵေႃႈယႃႇ ၵဵဝ်ႇတင်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇၼႆႉ ဢမ်ႇႁၼ်တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉသင်။ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈတႅမ်ႈဝႆႉယူႇလႄႈ ယင်းၸွမ်းႁႃပႆႇႁၼ်ႁိုဝ်။
လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈသၢႆၶိူဝ်းလႂ်၊ မီးမိူၼ်ၵၼ်ၵူႈပိုၼ်ႉတီႈ ၸိူဝ်းၵႃႈမီးလိၵ်ႈလၢႆး ၸႂ်ႉတိုဝ်း 13-14 ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇတႆးမၢဝ်း၊ တႆးတႂ်ႈ၊ တႆးလႅင်၊ တႆးၶမ်းတီႈ၊ တႆးဢႃးႁူမ်၊ တႆးၽႃၵႄး၊ တႆးယူၼ်း၊ တႆးလၢဝ်း၊ တႆးထႆး၊ တႆးလႅင်၊ တႆးလမ်၊ တႆးၶၢဝ် (ၼႂ်းမိူင်းၵႅဝ်-ဝႅတ်ႉၼၢမ်း)၊ တႆးလိုဝ်ႉ၊ တႆးၶိုၼ် (တင်းတႆးသူင်ႉ)ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ပုၼ်ႈတႃႇလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ (วรรณกรรม) တႆးတႂ်ႈ (ဢၼ်ႁဝ်းသူင်ႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ-တႆးလူင်ၼႆႉ ႁဝ်းဝႃႈတေလဵပ်ႈႁဵၼ်းလႆႈပဵၼ်သၢမ်ပၢၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပၢၼ်ၵဝ်ႇ၊ ပၢၼ်ၵၢင်လႄႈပၢၼ်မႂ်ႇမိူဝ်ႈလဵဝ်။ ၼၼ်ၵေႃႈယႃႇ မိူဝ်းၼႃႈတေၸၢင်ႈပဵၼ်ႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈၶၢတ်ႈလၢမ်းလႆႈယူႇၵမ်ႈၽွင်ႈ။
(1)ပၢၼ်ၵဝ်ႇ။
ဝၢႆးလင်ပီၶရိတ်ႉ 16 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ (ศตวรรษที่ 16 ) ၸင်ႇမီးၶူးမေႃလူင် (นักปราชญ์ กวิเอก) ၸၢဝ်းတႆးတႂ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ တႅမ်ႈလိၵ်ႈလူင်ၼႂ်းၾၢင်ႁၢင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇမႃး။ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၶဝ်ႈၸႂ်ၵူၼ်းထွမ်ႇမၼ်းငၢႆႈၼၼ်ႉ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပဵၼ်လင်ႇၵႃႇလူင် (ၵဝိယၢဝ်း-ဝွၵ်းယၢဝ်း)သေ ပိုၼ်ၽႄႈမႃး၊ ၸဝ်ႈၶူးမေႃထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ ၵေႃႉလဵဝ်တႅမ်ႈပဵၼ် 11 ၽိုၼ်ထမ်း။
လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ (วรรณกรรม) တႆးႁဝ်း လႆႈႁၼ်တႅမ်ႈဝႆႉပဵၼ်သၢမ်ထၢၼ်ႈ (သၢမ်သႅၼ်း)။ ထၢၼ်ႈတီႈၼိုင်ႈ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းသွၼ်ထမ်ႇမပုတ်ႉထၽြႃးၸဝ်ႈ။ ထၢၼ်ႈသွင် ပဵၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ဢဝ်ၸဵမ်ၽႃႇသႃႇလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၽဵင်းၵႂၢမ်း။ ထၢၼ်ႈသၢမ် ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၵူၼ်း ဢၼ်လီဢဝ်လႄႈလီဝႄႈ။
ဝၢႆးမႃးထိုင်မႃးပီၶရိတ်ႉ 18 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ ၸင်ႇလႆႈႁၼ်တီႈၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင် ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်၊ ၼၢင်းၶမ်းၵူႇ တႅမ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးၼႂ်းၸိူင်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ၸွမ်းလၵ်းပိူင်လင်ႇၵႃႇလူင်ၼႆမႃးထႅင်ႈ။
ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ် ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈတႅမ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈၼမ်ထိုင် 183 ၽိုၼ် (ဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃႁၼ်)။ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၼၢင်းၶမ်းၵူႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းသေတႃႉ တႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇဢွၼ်ႇလႆႈထိုင် 11 ၽိုၼ်ယူႇ။
ထိုင်မႃးၼႂ်း 19 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီၶရိတ်ႉၵေႃႈ ၵိူတ်ႇမီးထႅင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင် ၸဝ်ႈၵေႃးလီႇ ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈလူင်လႄႈ ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၸဝ်ႈၵေႃးလီႇ တႅမ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈဝႆႉ 200 ၽိုၼ်ပၢႆ၊ ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉ 43 ၽိုၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်း တႅမ်ႈဝႆႉမီး 13 ၽိုၼ် (ဢၼ်ႁႃႁၼ်)။
ပၢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်၊ ၸဝ်ႈၵေႃးလီႇ တင်းၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈလူင် သၢမ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ပၢႆပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈၵိူင်းယူၼ်း (โยนกนิกาย) ထၢၵ်ႈလႄႈ လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈတႅမ်ႈၼၼ်ႉ လေႃးလႄးဝႆႉတင်းၾိင်ႈငႄႈ/ၾိင်ႈထုင်း ၵိူင်းတႆးယူၼ်း (ဢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ-ၵူၼ်းမိူင်း)ၼႆၼၼ်ႉတင်းၼမ်။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼၢင်းသိပ်းသွင်၊ ၼၢင်းၵိၼ်ပူ၊ ဢလွင်းယိုဝ်းလၢဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။
(2)ပၢၼ်ၵၢင်။
တင်ႈဢဝ် 1948 (မႃးၼႂ်း 20 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီၶရိတ်ႉ)ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈတင်းၸဝ်ႈၸရေး (ၵဝိသႅၼ်းမႂ်ႇ)ၶဝ် သိုပ်ႇႁဵၼ်းဢဝ်လၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇၼႂ်းမိူင်း လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇၶွင်ၸဝ်ႈၶူးမေႃ (ၵဝိဢဵၵ်ႇ-ပၢၼ်ၵဝ်ႇ)ၶဝ်သေ ပႂ်ႉပႃး-ၽိူၺ်ၽႄႈ-ၶူင်တႅမ်ႈသိုပ်ႇမႃးလႄႈ ပဵၵ်ႉဝႃႈၼမ်ႉၵႂၢမ်း ထွႆႈၵႂၢမ်းပိၼ်ႇပႅင်ၸွမ်ၵၢပ်ႈပၢၼ်မႃးသေၵေႃႈ လၢႆးတႅမ်ႈ(လင်ႇၵႃႇ)တႄႉ ဢမ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈသင်၊ မိူၼ်ၵဝ်ႇၵူၺ်းယူႇ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇၸဝ်ႈၶူးမေႃပၢၼ်မႂ်ႇ လုင်းၸဵၼ်ႈၶမ်း၊ ၸဝ်ႈပၼ်တိတ မိူင်းၼွင် ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႂ်းပၢၼ်ၵၢင်ၼႆႉ ၽူႈႁူႉၶဝ်မႄးၽိူမ်ႉသႂ်ႇသဵင်လိၵ်ႈ (တူၼ်းသဵင်လိၵ်ႈ) ယူႇတီႈသၢမ်သဵင်ပဵၼ်မႃး ႁႃႈသဵင်လႄႈ လၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈလူင်ၵေႃႈ တႅမ်ႈလူၺ်ႈသဵင်ၽဵၼ်ႈမႃး။ ၵူၼ်းႁုၼ်ႈသႅၼ်းမႂ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ ဢၢၼ်ႇငၢႆႈႁေႃးငၢႆႈလႄႈ မီးၵူၼ်းၶဝ်ႈၸႂ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၼႂ်းၸိူင်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ (วรรณกรรม) ၼမ်တိူဝ်းမႃး။
ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇမီးၽူႈၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ႁႅင်း ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းပဵၼ်ၵေႃလႄႈ လၢႆးပႂ်ႉပႃး ၽႄႈတိူၼ်း ဢမ်ႇၶိုပ်ႈၼႃႈလႆႈမိူၼ်ၸႂ်။
(3)ပၢၼ်မႂ်ႇ။
မႃးၼႂ်း 21 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီၶရိတ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၵွပ်ႈမီးၸုမ်းၶွၼ်ႊၾရႅၼ်ႊလိၵ်ႈလူင် ဢွၼ်ႁဵတ်းဢွၼ်သၢင်ႈၵဵဝ်ႇတင်းလိၵ်ႈလူင်တႆးလႄႈ ဢဝ်ၸဵမ်လၢႆးႁၵ်ႉသႃပႂ်ႉပႃး၊ လၢႆးၶူၼ်ႉၶႂႃႉ၊ လၢႆးဢဝ်သၢႆမၢႆၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႆႈဝႃႈၶိုပ်ႈၼႃႈမႃးတႄႉတႄႉ။ ၸုမ်းၶွၼ်ႊၾရႅၼ်ႊလိၵ်ႈလူင်ၼႆႉ ႁဵတ်းမႃးလႆႈ 5 ပီယဝ်ႉ၊ ၸတ်းႁဵတ်းၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈလႄႈ ႁႃလႆႈၽိုၼ်လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃၶဝ်တႅမ်ႈဝႆႉမီး 700 ၽိုၼ်လိူဝ်ယဝ်ႉ ၼႆယူႇ။
ၵွပ်ႈၸဝ်ႈၶူးလူင် ၻွၵ်ႊတိူဝ်ႊၶမ်းမၢႆ ထမ်မသႃမိ (ศาสตราจารย์) ၸဝ်ႈၵွၼ်းၵျွင်းဢွၵ်ႉသ်ၾိူတ်ႊ မိူင်းဢင်းၵိတ်ႉ မႃးဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းၶွၼ်ႊၾရႅၼ်ႊလိၵ်ႈလူင်သေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉမႃး။ လႆႈဝႃႈ 5 ပီမႃးၼႆႉ ၶူၼ်ႉၶႂႃႉလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတႆး 700 ႁူဝ်လိူင်ႈသေ ၸႅၵ်ႇၽႄဝႆႉ 1)ၵႂၢမ်းသွၼ်ဢၼ်မႃးၼႂ်းလိၵ်ႈထမ်းပိတၵ။ 2)ၵႂၢမ်းသွၼ်ပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈ။ 3)ဝေႃးႁႃရထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ။ 4)ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလႄႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢၼ်လႂ်ပၢၼ်ၼၼ်ႉ။ 5)ၾိင်ႈၵူၼ်းလႄႈၾိင်ႈထုင်း ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်းပၢၼ် ဢိၵ်ႇတင်း 6)ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉၶွင်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၸွမ်းပၢၼ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸႅၵ်ႇပဵၼ်ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ (แผนก) သႅၼ်းလႂ်သႅၼ်းၼၼ်ႉဝႆႉ။
ၼႂ်းၶွၼ်ႊၾရႅၼ်ႊလိၵ်ႈလူင်ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပီၼႆႉ သွၼ်ပႃးလၢႆးၵဵပ်းသၢႆမၢႆ၊ လိူၵ်ႈသႅၼ်းလိၵ်ႈ (แผนก) ၊ လၢႆးႁၵ်ႉသႃပႂ်ႉပႃးၸေႈသႃလႄႈဝႂ်လၢၼ်း ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်။
ၶွၼ်ႊၾရႅၼ်ႊလိၵ်ႈလူင်ၼႆႉ ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းမိူဝ်ႈပီ 2013 ၼၼ်ႉ မီးၸရေး (ၵဝိႁုၼ်ႈသႅၼ်းမႂ်ႇ) ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉတင်းယိင်းလႄႈၸၢႆး 50 ၵေႃႉၵူၺ်းသေတႃႉ ထိုင်မႃးပီထူၼ်ႈ 5 မိူဝ်ႈပီ 2017 ၼႆႉမီးၸဝ်ႈၸရေး (ၵဝိႁုၼ်ႈမႂ်ႇ)ထိုင် 220 ၵေႃႉလႄႈ လႆႈသၢႆမၢႆၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိူမ်ႉထႅင်ႈၼမ်တႄႉတႄႉ။
(4)ယိူင်းဢၢၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ။
မိူဝ်းၼႃႈတင်ႈဢဝ်ပီ 2018 ၵႂႃႇၼႆႉ ၸုမ်းၶွၼ်ႊၾရႅၼ်ႊလိၵ်ႈလူင်ၶဝ်ဝၢင်းၽႅၼ်ဝႆႉဝႃႈ တေၵေႃႇတင်ႈ ႁေႃလိၵ်ႈလူင်တႆး (ห้องสมุดวรรณกรรมไทยใหญ่) ဝႆႉတီႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆး (Buddhist University of Shan State) သေ ၵဵပ်းဝႆႉလိၵ်ႈလူင် ဢၼ်မီးသၢႆမၢႆမၼ်းဝႆႉၼႆႉ တင်းပိုၵ်းၼႆယူႇ။
လၢႆးၵဵပ်း လၢႆးႁၵ်ႉသႃပႂ်ႉပႃးမၼ်းၵေႃႈ တေၸႅၵ်ႇပဵၼ်ပပ်ႉၸေႈသႃ၊ မတ်ႉဝႂ်လၢၼ်းသေ ၵဵပ်းဝႆႉလူၺ်ႈႁႂ်ႈ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းရႃႇသီႇဢုတု (อุณหภูมิ) ၸေႈသႃလႄႈဝႂ်လၢၼ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇတီႈဝဵင်းလူင်လွၼ်ႊၻွၼ်ႊ မိူင်းဢင်းၵိတ်ႉ၊ မိူင်းၵျိူဝ်ႊမၼီႊလႄႈ မိူင်းလၢဝ်းၶဝ်ႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၼႆယူႇ။
(5)ၶေႃႈလူပ်းလင်။
လိုၼ်းသုတ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈလၢတ်ႈသပ်းလႅင်းဝႃႈ လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတႆး (วรรณกรรมไทยใหญ่) ၼႆႉ တင်ႈဢဝ်ပၢၼ်ဢၼ်မီးလၵ်းထၢၼ်ပၢႆးပိုၼ်းတႅတ်ႈတေႃး၊ ဝၢႆးပီၶရိတ်ႉ 16 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ မႃးတေႃႇထိုင် 21 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၼႂ်းၽွင်းၶၢဝ်းတၢင်း 5-6 ပၢၵ်ႇပီၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈတူၼ်းသဵင် (วรรณยุกต์) 3 သဵင်သေ ပဵၼ်မႃးတူၼ်းသဵင် 5 သဵင် 6 သဵင် ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်ယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ၊ လႆႈဝႃႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုပ်ႈၼႃႈလႄႈၽႄႈတိူၼ်းမႃးတႄႉတႄႉ။
ၵူၼ်းႁုၼ်ႈသႅၼ်းလင်ၶဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈၸႂ်ႁူႉၸၵ်းၵႃႈၶၼ်ၼိူဝ်လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတႆးသေ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉလႄႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းပႃး လၢႆးဢၢၼ်ႇလၢႆးတႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇလူင် ၼႂ်းၸိူင်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ၼမ်တိူဝ်းမႃး ဢမ်ႇဝႃႈသင်ၶ၊ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇလႄႈၸၢႆးၼုမ်ႇ-ၼၢင်းသၢဝ်ၶဝ်။
ၼႆႉမၼ်းၼႄလၵ်ႉၶၼႃႇၾၢင်ႁၢင်ႈဝႃႈ လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတႆး တေပဵၼ်သၢႆလႅင်းပၺ်ႇၺႃႇ ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းႁုၼ်ႈသႅၼ်းလင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ႁႂ်ႈသိုပ်ႇပႂ်ႉပႃးၽႄႈတိူၼ်းၵႂႃႇဝၼ်းၼႃႈ ၶၢဝ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉၼႆယူႇ။
မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)
14/02/2018