မိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼၼ်ႉ ၶွမ်ႊပၼီႊ ၼပ်ႉႁူဝ်သိပ်းဢၼ် ၶုတ်း/သေး ၶမ်းၵူႈဝၼ်းလႄႈ ၼမ်ႉလၢႆႇဢၼ်ပႃးထၢတ်ႈၶႅမ်ႊမီႊၵိူဝ်ႊ ၶူၼ်းလေႃးသၢႆးၼၼ်ႉ လႆထူမ်ႈတူင်ႈၼႃး 300 ဢေႊၶိူဝ်ႊပၢႆ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ဢမ်ႇ ၸၢင်ႈၽုၵ်ႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈသွမ်ႈ ၵိၼ်းၸႂ်မႃးၶၢဝ်းတၢင်း 10 ပီပၢႆ။
တႄႇ ပီ 2007 မႃး တေႃႇပီ 2020 ၼႆႉ ၶွမ်ႊပၼီႊ ၶုတ်းၶမ်း ဢမ်ႇယွမ်း 30 ၸဝ်ႈ ၶဝ်ႈၶုတ်းၶမ်း တၢင်းတူၼ်းႁူတ်ႈလွႆၶမ်း ၾၢႆႇဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈၼႃးႁႆးလူင် ဢိူင်ႇမိူင်းလဵၼ်း ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼၼ်ႉ ပွႆႇၼမ်ႉလၢႆႇ ဢၼ်မီးၵွင်ႉ၊ ဢၼ်ပႃးၶီႈလိၼ်ၵူမ်ႇသၢႆးၼၼ်ႉ လႆလူၼ်ႉၵႄးၼမ်ႉၶမ်းသေ ထူမ်ႈတူင်ႈၼႃးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ 300 ဢေႊၶိူဝ်ႊပၢႆ လင်ႁိူၼ်းၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႃးႁႆးလူင် 59 လင် ၊ ႁူဝ်ၵူၼ်း ႁိမ်း 300 ၵေႃႉ ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇတႃႇႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၶၢဝ်းႁိုင်။
Photo by SHRF: ၶွမ်ႊပၼီႊၶုတ်းၶမ်း တီႈဝၢၼ်ႈၼႃးႁႆးလူင် တႃႈၶီႈလဵၵ်း လႄႈၼမ်ႉၶီႈလိၼ်ႈၼွင်းထူမ်ႈၼႃးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈလူႉၵွႆ
မေႃယႃၼၢင်းလႃႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႃးႁႆးလူင် လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ တႄႇဢဝ် ပီ 2015 မႃး ၶွမ်ႊပၼီႊၶဝ် မႃးပၼ် ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်း ၵႃႈဢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းၼႃး ၼိုင်ႈပီ 4 လၢၼ်ႉဝၢတ်ႇ ငိုၼ်းထႆး (ငိုၼ်းမၢၼ်ႈမွၵ်ႈ 2 ႁဵင်သႅၼ်)။ ၼႂ်းပီ 2019 ၼႆႉ ၵိုတ်းထႅင်ႈ 4 သႅၼ်ဝၢတ်ႇၵွၼ်ႇ ပႆႇလႆႈ။ ၼႂ်းပီ 2020 ၼႆႉတႄႉ ပႆႇလႆႈငိုၼ်းသၢႆႈတႅၼ်း။ ၼႃးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႆႉ မၼ်းလူႉ ၵွႆၵႂႃႇမူတ်းယဝ်ႉ။ တူင်ႈၼႃး ႁဝ်းၶႃႈ ဢၼ်လႆႈလူႉ ၵွႆၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းသင် သေဢိတ်းၶႃႈ” ဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈပီ 2015 ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵႂႃႇတူၺ်း လၢႆႇလိၼ်လၢႆႇသၢႆး တီႈတႄႇလႆလူင်း၊ ၾၢႆႇၶွမ်ႊပၼီႊဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇ၊ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈပၼ်သမ်ႉယိုဝ်းသႂ်ႇ လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈလူႉတၢႆၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ဢၼ်မၢတ်ႇၸဵပ်းၵေႃႈမီး။
တီႈဝၢၼ်ႈၼႃးႁႆးလူင်ၼႆႉ ပေႃးထိုင်မႃး ၶၢဝ်းၾူၼ်ၸိုင် ၼမ်ႉၵႆႉထူမ်ႈၼွင်း၊ ၵႂႃႇယၢပ်ႇမႃးယၢပ်ႇ၊ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵေႃႈ သၢႆးၶၢင်ႉၶမ်ထူမ်ႈတဵမ်ဝႆႉလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ မႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၶၢႆႁိူၼ်း ၶၼ်ထုၵ်ႇ ၶၼ်ပေႃးသေ ပၢႆႈၵႂႃႇယူႇတၢင်ႇတီႈၵေႃႈမီး။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႂ်းဝၢၼ်ႈ ၵႂႃႇႁႃႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်းမိူင်းထႆး၊ မိူင်းၶႄႇ ႁႃငိုၼ်းသူင်ႇလဵင်ႉ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းထဝ်ႈ တၢင်းႁိူၼ်း။
Photo by SHRF: လုင်းၸၢႆးဢၢႆႈပဝ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ လူင်းပိုၼ်ႉတီႈ တူၺ်းဝၢၼ်ႈ၊ သူၼ်၊ ၼႃးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႃးႁႆးလူင် ၽွင်းပဵၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇႁိၼ်ႁႄႈ
ဝၢႆးပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈပီ 2010 လုင်းၸၢႆးဢၢႆႈပဝ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ လႆႈႁပ်ႉတႅင်ႇပဵၼ် ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇ ႁိၼ်ႁႄႈ လႄႈ ပႃႇမႆႉ ၼႂ်းၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး လူင်းထိုင် ၼႂ်းဢိူင်ႇမိူင်းလဵၼ်းသေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈဝႃႈ တေႁႂ်ႈၶွမ်ႊပၼီႊ ၶုတ်းၶမ်း ၵိုတ်းၵၢၼ်တင်းသဵင်ႈ၊ တေမႄးပၼ် တူင်ႈၼႃး ႁႂ်ႈပေႃး ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၶိုၼ်း ၼႆသေတႃႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ဢမ်ႇလၢၵ်ႇလၢႆးသင်။
“ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ် ၸွမ်ၸိုင်ႈ တဵင်းၸဵင်ႇၶိုၼ်ႈမႃး၊ ယူႇတီႈၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး၊ ၵူၼ်းမိူင်းတူင်ႉၼိုင်မႃး။ တေသင်ႇႁႂ်ႈၵိုတ်းပၼ်။ ၵူၺ်းၼႃႇမၼ်းဢမ်ႇၵိုတ်းလႆႈ ပဵၼ်ယွၼ်ႉပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း(လၵ်းမိူင်း) ၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းၼၼ်ႉ မီးမႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးသေတႃႉ မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇမီးဢေႃးၸႃႇဢႃႇၼႃႇၸတ်းပွင် ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃလႆႈ။ ၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈလွင်ႈယူႇတီႈၼေႇပျီႇတေႃႇမူတ်း။ တႃႇၵႄႈလိတ်ႈလွင်ႈၼႆႉလႆႈ တေလႆႈမႄး ပႅတ်ႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် တႅမ်ႈၶိုၼ်း ဢၼ်မႂ်ႇ ၸွမ်းၼင်ႇပိူင် ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၾႅၻ်ႊတရႄႊၼၼ်ႉၵွၼ်ႇၶႃႈယဝ်ႉ” – ၸၢႆးႁေႃသႅင် ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆး SHRF လၢတ်ႈၼႄ ၼင်ႇၼႆ။
ၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈ ၸဝ်ႈႁႆႈ ၸဝ်ႈၼႃးတႆး ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ ယွၼ်ႉၶွမ်ႊပၼီႊၶုတ်းၶမ်းသေ တုမ်ႉယွၼ်ႈ ၼႂ်းဢိူင်ႇမိူင်းလဵၼ်း ပႃးဝၢၼ်ႈၼႃးႁႆးလူင် တင်းမူတ်း မီး11 ဝၢၼ်ႈ၊ ႁူဝ်ၵူၼ်း 1,500 ပၢႆ ၊ ပိုၼ်ႉလိၼ် တၢင်းၵႂၢင်ႈဢၼ်ၺႃးၸၢၵ်ႇ ၶွမ်ႊပၼီႊ ၶုတ်းၶမ်းသေ လိၼ်သူၼ်ႁႆႈၼႃးလူႉၵွႆ တင်းမူတ်း မီး 11 လၵ်း ပၼ်ႇမူၼ်း – ၼႆယဝ်ႉ။
