Friday, March 29, 2024

လွႆတႆးလႅင်း ပဵၼ်တီႈတႆးၶွၼ်ႈႁႅင်း ပိူဝ်ႈၶိူဝ်းတႆးၵႅၼ်ႇၶႅင်

Must read

Photo by – SHAN/ လွႆတႆးလႅင်း

လွႆတႆးလႅင်းၼႆႉ ဢွၼ်တၢင်းမီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼမ်ႉပဵင်းလိၼ်။ ပေႃးဢဝ်ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃဝႃႈၸိုင် တၢင်းပီႈၼွင်ႉထႆးဝႃႈ လွႆတႆးလႅင်း မီးၼိူဝ်တႄးႁူတ်ႈသၼ်လွႆလႅၼ်လၢဝ်း (ทิวเขาแดนลาว) လႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး၊ ပေႃးဢဝ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းလူၵ်ႈ/ လုမ်ႈ ၾႃႉႁပ်ႉႁွင်းမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉၸိုင်ႈမိူင်းယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်လႅၼ်လိၼ်မိူင်းထႆး-ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႅၼ်ႇမႃႇ။

လွႆတႆးလႅင်း ငဝ်ႈၸိုင်ႈၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS) ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ တိတ်းဢိူမ်ႈၸပ်းဝႆႉလႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆးသေ တေႃႇၼႃႈဝၢၼ်ႈပၢင်ၶၢမ်း ၸႄႈဝဵင်းပၢင်မၢၵ်ႇၽႃႈ ၸႄႈတွၼ်ႈမႄႈႁွင်ႈသွၼ် မိူင်းထႆးတွၼ်ႈၼိူဝ် (ပွတ်းႁွင်ႇ)။ တွၼ်ႈမိူင်းတႆး ပဵၼ်ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ ၸႄႈတွၼ်ႈလၢင်းၶိူဝ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။ မီးၾၢႆႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်မိူင်း။ ၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇလႄႈၼႃႈတၢင်းတူၵ်း မီးၼမ်ႉၶူင်းလႄႈလွႆၶူင်း ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး။

- Subscription -

ပေႃးဢဝ်ၼႃႈၾႃႉၼႃႈလိၼ် တၢင်းသုင်တႅမ်ႇဝႃႈ- သၼ်လွႆတႆးလႅင်း သုင်လိူဝ်ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇမွၵ်ႈ 1,500 မီႊတိူဝ်ႊ။ ပေႃးဢဝ်ၶိူင်ႈတႅၵ်ႈ မႆၵႅၼ်ၼႃႈလူၵ်ႈ/လုမ်ႈၾႃႉဝႃႈ တင်ႈယူႇတီႈ 19°74’N’ 89°21’E ။ ၼႃႈဝၼ်းတူၵ်းမီးမိူင်းမၢၼ်ႈ၊ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း မီးမိူင်းယၢင်းလႅင်၊ ၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇ ၸိုင်ႈတႆး၊ ၼႃႈဝၼ်းဢွၵ်ႇ မီးမိူင်းထႆး ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းႁၢႆး၊ ၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်း ၵေႃႈမိူင်းထႆး။

Photo by – SHAN/ ႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လွႆတႆးလႅင်း

ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းလၢႆပီမႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ “လွႆတႆးလႅင်း” ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ မီးၸိုဝ်ႈမီးသဵင်၊ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်တူဝ်လူၵ်ႈ ႁိုဝ် ၸွတ်ႇတူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ပူၵ်ႈတင်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆး၊ မီးၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းလၢႆလၢႆမိူင်း ၶိုၼ်ႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇႁဵတ်းၶၢဝ်ႇ၊ တႅမ်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်း၊ တၢင်းႁၼ်ထိုင်၊ ထၢႆႇငဝ်းႁၢင်ႈသဵင် (TV) လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပိုၼ်ဢွၵ်ႇၼိူဝ်သိုဝ်ႇ (Social Media, Multi-media) ၸိူဝ်းၼႆႉတင်းၼမ်၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူင်ႇဝူင်းလုမ်ႈၾႃႉ ႁူႉၸၵ်းလွႆတႆးလႅင်းမႃး၊ ႁူႉၸၵ်းတႆးမႃး၊ ႁူႉၸၵ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆးမႃး။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼႂ်းလူၵ်ႈ ၸိူဝ်းတူင်ႉၼိုင်ၾၢႆႇသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၶဝ်၊ ၸိူဝ်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းလူၵ်ႈၶဝ်၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းလၢႆ ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးလွင်ႈသူၼ်ၸႂ်မႃးဝႃႈ- ၵွပ်ႈသင် ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႅၼ်ႇမႃႇ မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ၊ ၶဝ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵွပ်ႈသင်၊ ၶဝ်တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈ တူဝ်ၵဝ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ မုၵ်ႉၸုမ်းၸုမ်းၼႆႉၽူႈလႂ်ၽႂ်ဢွၼ်ႁူဝ်၊ ပေႃႇလသီႇၶဝ်မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ လိူဝ်သေၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်မိူင်းသမ်ႉတူင်ႉၼိုင်ယူႇၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၵႃႈပူၼ်ႉမႃး ၶဝ်လႆႈထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ထုၵ်ႇတဵၵ်းတဵင် ပေႉၵိၼ်လူလၢႆၸိူင်ႉႁိုဝ် ထိုင်တီႈမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပိူဝ်ႈတႃႇၵွပ်ႇၵူႈၶိုၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ဝၢႆးသေၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS) ဢုပ်ႇဢူဝ်းတင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ / တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸၼ်ႉၸႄႈမိူင်း၊ ၸၼ်ႉမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်မႃး (2011) ဢိၵ်ႇ လူင်းလၢႆးမိုဝ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်း (NCA) 2015 ၊ ၶၢဝ်းတၢင်း 7-8 ပီမႃးၼႆႉ ပေႃးထိုင်မႃး ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး မၢင်ပီ၊ ဢၼ်တၢင်းၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ် တီႈငဝ်ႈၸိုင်ႈၼိူဝ်လွႆတႆးလႅင်းၼၼ်ႉ ၽွင်းတၢင်ၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိုင်ႈမိူင်းယႂ်ႇ လၢႆၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ပွႆးမႃးယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃးဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်းၵူႈပီၵေႃႈ မီးပီႈၼွင်ႉၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်း၊ သင်ၶၸဝ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း တီႈၸမ်တီႈၵႆ၊ ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်း၊ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ဢိၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆး၊ ၸုမ်းပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း၊ ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း၊ ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း၊ ၸုမ်းဢူၺ်းလီၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လၢႆလၢႆၸုမ်းၵေႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ပၼ်ႁႅင်း၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလွႆတႆးလႅင်း မီးၼႃႈမီးတႃ၊ မီးၸိုဝ်ႈမီးသဵင်မႃး၊ မီးၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၶႂ်ႈၶိုၼ်ႈဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃး။

ဝၢႆးသေလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸၼ်ႉၸႄႈမိူင်း၊ ၸၼ်ႉမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ/ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃးၼႆႉ “ပေႃႇလသီႇၽွင်းယၢမ်းၵိုတ်းယိုဝ်း” ၶွင် ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး မီးဝႆႉဝႃႈ-

  1. ၶဝ်ႈႁႃၵူၼ်းမိူင်း ႁႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် တႅပ်းတတ်းၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမိူဝ်းၼႃႈ၊ ႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပဵၼ်မႃး မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ။

2. ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ႁႂ်ႈမီးသုၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။ လွင်ႈမိူင်းတႆးတေၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ဢမ်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းတႅပ်းတတ်း။

3. တေသူၼ်းတုမ်ပူၵ်းပွင်ပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁႂ်ႈပွင်ႇၸႂ်လွၵ်းလၢႆး ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းလူၺ်ႈလၢႆး ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ လႄႈလၢႆးၵၢၼ်တွတ်ႈၶႅပ်းၵၢင်ၸႂ် လၢႆးၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ။

4. တေႁူမ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ (တဵင်းၸဵင်ႇ)သေ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။

5. တေဢဝ်ပိူင်လၢႆးၵတ်းယဵၼ်သေ ဢဝ်လၢႆးၵၢၼ်မိူင်းႁူပ်ႉထူပ်း ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်သေ ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈမႃးလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းၶၢဝ်းယၢဝ်း။

6. တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၸွႆႈထႅမ်ၵၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ပူၵ်းပွင်လုၵ်ႈတပ်ႉႁႂ်ႈမီးတၢင်းႁူႉ လွၵ်းလၢႆးဢွၼ်ႁူဝ်၊ လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်တိုၵ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်တပ်ႉမီးပၵ်းပိူင် ႁႂ်ႈပဵၼ်တပ်ႉႁူမ်ႇလူမ်ႈပၼ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ ႁႂ်ႈပဵၼ်တပ်ႉဢၼ်တီႈၵူၼ်းမိူင်းပိုင်ႈဢိင်လႆႈ။ ဢိင်ၼိူဝ်ပေႃႇလသီႇ ၽွင်းယၢမ်းၵိုတ်းယိုဝ်းၼႆႉသေ တေႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး ပွင်ႇၸႂ်လၢႆးၵၢၼ်မိူင်း။

တွၼ်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ- ၼိူဝ်လွႆတႆးလႅင်း မီးႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸၼ်ႉသုင်၊ မိူဝ်ႈလဵဝ် တိုၵ်ႉၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉထႅင်ႈတိူၵ်ႈလူင် တႃႇတေပိုတ်ႇၸၼ်ႉၸွမ်။ ၵွင်းႁေႃၸဝ်ႈၸဝ်ႈမိူင်း၊ ၵွင်းႁေႃၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ၊ ဝတ်ႉလႅင်းႁၢၼ်တႆး။

တွၼ်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်းယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၼိူဝ်လွႆၵမ်ႈၼမ် ႁဵတ်းၵိၼ်ၵၢၼ်ၶၢႆၶူဝ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ၊ တၢင်းၵိၼ်တႆး၊ ၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉယွႆႈယႅမ်း ပႃးၸဵမ်သိူဝ်ႈၶူဝ်းတႆး ဢိၵ်ႇၵၢၼ်သူၼ်ၵၢၼ်ႁိူၵ်ႈ။

ပိူင်လူင်မၼ်း ပေႃးဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးထိုင်မႃး ၵမ်ႈၼမ်မီးပေႃႈၵႃႉမႄႈၵႃႉ လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းထႆး ၶိုၼ်ႈၶၢႆၶူဝ်းၼမ်။ ပီႈၼွင်ႉတႆးၸိူဝ်းၶိုၼ်ႈၶၢႆၶူဝ်းၶဝ် ၼႃႈၵီႈတႃဝၢၼ်-ၶၢၼ်ၵႂၢမ်းၼမ်ႉဢွႆႈၼမ်ႉထၢၼ်လူင် လူင်းလွႆပွၵ်ႈမိူဝ်းၵေႃႈမီး။

ၼိူဝ်လွႆတႆးလႅင်းၼႆႉ မီးဝႆႉႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ၊ ပၢႆးယူႇလီ၊ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၽၢၼ်ပေႃႈမႄႈ

ၸိူဝ်းၼႆႉပႃးလႄႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးၸိူဝ်းတူၵ်းႁွတ်ႈမိူင်းထႆး ဢၼ်တင်ႈပဵၼ်မူႇပဵၼ်ၸုမ်းလၢႆလၢႆၸုမ်း ဢိၵ်ႇသင်ၶၸဝ်ႈၶဝ် ၼမ်းဢဝ်ၶဝ်ႈၽၵ်းတၢင်းၵိၼ်၊ ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းမႆ၊ ယႃႈယႃ၊ ၶိူင်ႈမႆႉၶိူင်ႈမိုဝ်းၸွႆႈထႅမ် ၾၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇဢိၵ်ႇ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႂႃႇၸွႆႈထႅမ်တင်းၼမ်။

လွႆတႆးလႅင်းယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA-S) ဢၼ်ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းဢွၼ်ႁူဝ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမၵ်းမၼ်ႈတင်ႈငဝ်ႈၸိုင်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 8 လိူၼ်တီႊသႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1999 ။ ဝၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉ သမ်ႉမႅၼ်ႈၼႂ်းဝၼ်းပီမႂ်ႇတႆး 2094 ၼီႈသေ လႆႈၸတ်းပႃးပၢင်ပွႆး ဝၼ်းယွင်ႈယေႃးၵုၼ်းမုၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃ။ ထိုင်မႃးယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ တေၶွပ်ႈၶူပ်ႇ 20 တဵမ်ယဝ်ႉ။

လွႆတႆးလႅင်းၼႆႉ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈမိူဝ်းၼႃႈမႃးတေပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆး၊ ပိုၼ်းတႆးၵႂႃႇ ၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁဵင်ပီႁူဝ်မိုၼ်ႇမိုၼ်ႇပီ။ လုၵ်ႈလၢၼ်တႆးမိူဝ်းၼႃႈ ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ တိုၼ်းတေၶႂ်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ် ဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈ လွႆတႆးလႅင်း ဢၼ်ပဵၼ်တီႈတႆးၶွၼ်ႈႁႅင်း ပိူဝ်ႈၶိူဝ်းတႆးၵႅၼ်ႇၶႅင် ၵႃႈဢမ်ႇလႆႈၽႅဝ်ဢမ်ႇၸူးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မွၵ်ႇၵွၼ်မိူင်းတႆး (ၸၢႆးၽွၼ်းလီ)

ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 19, July 2019

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း