ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢၼ်ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈတူဝ်ၼမ်းၼႃႈဝႃႈ “တႆး” ၼႆၼပ်ႉသွၼ်ႇႁူဝ်ၵူၼ်း ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉၼပ်ႉပဵၼ် ပၢၵ်ႇလၢၼ်ႉယူႇ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလိၵ်ႈၽႂ်လၢႆးမၼ်းၸွမ်းပိုၼ်ႉတီႈဢွင်ႈတီႈၶွင်ၽႂ်ၶွင်မၼ်းသေတႃႉ လူၺ်ႈ ဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ငၢႆးၵၼ် မိူၼ်ၵၼ်မီးယူႇၼႆၵေႃႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵမ်ႈၼမ်ယင်းတိုၵ်ႉမိူၼ်ၵၼ် ပွင်ႇၵၼ်ယူႇ ႁူမ်ႈဝႃႈ တူၼ်းသဵင် လမ်ႇသဵင် မၢင်ၶေႃႈမၢင်ထွႆႈၵႂၢမ်း သဵင်လွင်ႈမၼ်းပိူင်ႈဢိတ်းပိူင်ႈဢီႈၵေႃႈ ႁူႉပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢႆ လႆႈလီယူႇ။
ၼႂ်းသၢႆႁိူဝ်ႇလိူတ်ႈၶႆးၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇသဵင်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်လႆႈသဵင်ႈလႄႈ ႁဝ်းတေမၵ်းဢဝ်သဵင်ဢွၵ်ႇပဵၼ် သဵင်တၢႆတူဝ်ၼႆမၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈ။ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈတူၼ်းသဵင်ၼႆႉ ၼႂ်းတႆးႁဝ်းလၢႆလၢႆသၢႆ လၢႆလၢႆၵိင်ႇၵၢၼ်ႈ တူဝ်ႈလူၵ်ႈၼႆႉ တၵ်းတေဢွၵ်ႇလႆႈသဵင်တီႈၽႂ်တီႈမၼ်းၵူၺ်း ၼွၵ်ႈသေပဵၼ်ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၵူၼ်းၵႃႉ ၵူၼ်းဢႅဝ်ႇမိူင်း ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်ၵႆႉၵႆႉလႆႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ၵႂႃႇမႃးၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း တေပေႃးမေႃထွမ်ႇမေႃလၢတ်ႈ မေႃယိူင်ႈဢွၵ်ႇသဵင်ၸွမ်းၵူၼ်းတၢင်ႇထိၼ်ႇတၢင်ႇလႅၼ်လႆႈ။
ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ သဵင်ဢွၵ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉဢမ်ႇၸႂ်ႈပိူင်လူင်ၵႃႈႁိုဝ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸူၺ်ႉထွမ်ႇႁူႉပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢႆမၼ်းလႆႈယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈလၵ်းလူင်ဢၼ်ပဵၼ်ပၼ်ႁႃမၼ်းၼၼ်ႉ “ထွႆႈၵႂၢမ်း” ဢမ်ႇၼၼ် “ၶေႃႈၵႂၢမ်း” ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇမီးမိူင်း ဢၼ်ႁဝ်းလႆႈၽွင်းငမ်းႁင်းၵူၺ်း။ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၾၢႆႇလႅၼ်ႇပၢႆးမၵ်းမၼ်ႈ တႅပ်းတတ်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် လွင်ႈလိၵ်ႈ လွင်ႈထွႆႈၵႂၢမ်း၊ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်း ပိုတ်ႇသွၼ်လၢႆးလဵဝ် ပိူင်လဵဝ်ၵၼ် ၽူႈၶူင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ် လႆႈၸႂ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၶူင်ဢွၵ်ႇ။ ဝူၼ်ႉၽႂ်ဝူၼ်ႉမၼ်း ႁၼ်ၾၢႆႇလဵဝ် ၸဵင်ႇလဵဝ် တၢင်းလဵဝ်သေတႅပ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵူၺ်းမၼ်း ဢမ်ႇလႆႈတူၺ်းၼိူဝ် လၵ်းၵၢၼ် လၵ်းၸဵင် ပူသိူဝ်ႇဝၢင်းပိုၼ်ႉထၢၼ်ၸွမ်းပိူင်ႁၢၵ်ႈငဝ်ႈၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ဢၼ်မီးယူႇတူဝ်ႈလူၵ်ႈ။
လူၺ်ႈ “ထွႆႈၵႂၢမ်း” ၶေႃႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးတေၸႂ်ႉႁူမ်ႈၸွမ်းထွႆႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၼမ် ၵွပ်ႈတႆးႁဝ်းယူႇၵိုၵ်း မၢၼ်ႈမႃးၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၸိူဝ်းတိတ်းၸပ်းမိူင်းၶႄႇၵေႃႈတေၽႃႇထွႆႈၵႂၢမ်းၶႄႇ၊ တၢင်းပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း တႄႉယွၼ်ႉယူႇၼႂ်းၵႄႈၵၢင် လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ လၢၼ်ႉၸၢင်ႉ လၢၼ်ႉၼႃးလႄႈၸမ်ၵူႈၾၢႆႇလႄႈပဵၼ်ၽႃးသႃပိုၼ်ႉမိူင်း ဢၼ်သဵင်ဢွၵ်ႇ ထွႆႈၵႂၢမ်းငၢႆးၵၼ်တင်း သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး လၢဝ်း ထႆး သၢမ်ၵိင်ႇၵၢၼ်ႈၸိူဝ်ႉသၢႆၶိူဝ်းတႆး။
ယွၼ်ႉၼၼ် သဵင်ဢွၵ်ႇလႄႈထွႆႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ တႆးၼႂ်းမိူင်းတႆးတေၸႂ်ႉၸွမ်းထွႆႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ တူဝ်ယၢင်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မၢၼ်ႈဝႃႈ “ပျၢတ်ႉတၼႃႇ” ထႆးတေဝႃႈ “ပၼ်ႁႃ” လၢဝ်းၵေႃႈဝႃႈ “ပၼ်ႁႃ” ၊ ဢမု ထႆးတေဝႃႈ “ၶၻီး” လၢဝ်းၵေႃႈဝႃႈ “ၶၻီး” ၊ လုတ်ႉတေႃႇ ထႆးတေဝႃႈ “သၽႃး” လၢဝ်းၵေႃႈဝႃႈ “သၽႃး” ၊ ၼေႃႇၽွင်းတႅၼ်း ထႆးတေဝႃႈ “ၽူႈတႅၼ်း” လၢဝ်းၵေႃႈဝႃႈ “ၽူႈတႅၼ်း” ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ႁဝ်းသမ်ႉတေၶူင်ဢွၵ်ႇထွႆႈၵႂၢမ်းမႂ်ႇမႂ်ႇ ႁင်းၵူၺ်း ဢမ်ႇမိူၼ်ၵူၼ်းၸိူဝ်ႉသၢႆလိူတ်ႈတႆး ၸိူင်ႉၼင်ႇ ထႆး လၢဝ်း ဢၼ်မီးမိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်း။
ထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်ႁူင်ႈႁၢႆ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးမႃးၼၼ်ႉ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီၶူင်ႁဵတ်းဢဝ်မႂ်ႇမႂ်ႇၼႄႇ ဢမ်ႇၼၼ် ႁဝ်းထုၵ်ႇလီဢဝ်ထွႆႈၵႂၢမ်းမိူင်းပီႈမိူင်းၼွင်ႉဢၼ်ၵွင်ႉၵဵဝ်ႇသၢႆလိူတ်ႈၵၼ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်း။
ပေႃးၶူင်ဢွၵ်ႇဢဝ်မႂ်ႇမႂ်ႇ ႁဝ်းၵေႃႈတေဢမ်ႇပွင်ႇၵႂၢမ်းၼႂ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းၸိူဝ်ႉသၢႆတႆးႁဝ်းၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ႁဝ်းၵေႃႈ တေပဵၼ်ၵႂႃႇထႅင်ႈၶိူဝ်းၼိုင်ႈႁင်းၵူၺ်း မိူၼ်ၸိူင်ႉပိူၼ်ႈသပ်းႁႂ်ႈႁဝ်းတႅၵ်ႇ ၸႅၵ်ႇႁႂ်ႈႁဝ်းယွႆႈသေၽႄဢွၵ်ႇတႆး ၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈၶဝ်ယင်ႇထတ်း မိူဝ်ႈပၢႆလိူၼ်မၢတ်ႊၶျ် 2014 ၼၼ်ႉ တႆးလူင်တႆးဢွၼ်ႇ တႆးလိုဝ်ႉတႆးၶိုၼ် တႆးၼိူဝ်တႆးမၢဝ်း တႆးလႅင်တႆးၶမ်းတီႈ တႆးၶႄႇတႆးမၢၼ်ႈ တႆးၼႆႉတႆးၼၼ်ႉ ပေႃးၸေးပေႃးၸွတ်ႇလူင်ၵႂႃႇ လိူဝ်တႆးၼိုင်ႈၶိူဝ်း ၵိုတ်းႁူဝ်သႅၼ်ႁူဝ်မိုၼ်ႇၵူၺ်း။ ၼႆႉတေလႆႈဝႃႈတႆးၶိူဝ်းယႂ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်။
ၼင်ႇႁိုဝ်တႆးတေပဵၼ်ၶိူဝ်းလဵၵ်ႉၶိူဝ်းဢွၼ်ႇ ပိူၼ်ႈႁႃတၢင်းၽႃႇထႅၵ်ႇၸႅၵ်ႇယႅၵ်ႈဢွၵ်ႇၵုမ်ႇဢွၵ်ႇၽုင် ႁၢင်ႇႁိူၼ်ၵၼ် ႁဝ်းႁၼ်လီၸူမ်းယဝ်ႉၼႄႇ ႁၢၼ်ႉၸႂ်ယဝ်ႉၼႄႇ။
ႁဝ်းပဵၼ်တႆးလူင် ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇယွမ်းပိၼ်ႇပႆႇလႅၵ်ႈလၢႆႈယွမ်းႁပ်ႉပိူၼ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇထႆး ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးႁေႃၶမ်း မီးမိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇႁၢႆလႆႈ။ လၢဝ်းၵေႃႈမီးမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ မီးၵၢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်း မႅတ်ႇပႅင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႆႉလႆႈ။ တႆးၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းလူး ႁဝ်းတေမႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးႁၵ်ႉသႃ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁဝ်းဝႆႉလႆႈယိုၼ်းယၢဝ်းထႅင်ႈၵႃႈႁိုဝ်။
ဝူၼ်ႉဝူၼ်ႉတူၺ်းယဝ်ႉ မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တင်း တႆးဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းလၢႆလၢႆၸို်င်ႈမိူင်း တႂ်ႈၵမ်မိုဝ်း ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းပိူၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းၶႄႇ မိူင်းၵလႃး မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း လႄႈလၢႆလၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ယူႇတႂ်ႈၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းတႂ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈၵၢၼ်မိူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉၵႃႈႁိုဝ် ပေႃးထႅင်ႈ 50 – 100 ပီ တႆးတေပဵၼ်ႁိုဝ် တေၵိုတ်းလိူဝ်ယူႇၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉထႅင်ႈၵႃႈႁိုဝ်။
ၸၢႆးသႅင်ယ ႁူဝ်ပဝ်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ၵဵင်းမႆႇ
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈမၢႆ 19, July 2019
