ၾၢင်ႁၢင်ႈမိူင်းၼိုင်ႈလုၵ်ႈ ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼိုင်ႈၶိူဝ်းၼၼ်ႉ တၵ်းတိုၼ်းမီးပိုၼ်ႉတီႈၼႃႈလိၼ်တီႈၵိူတ်ႇပဵၼ်လႄႈ ၽႃးသႃ လိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈ ပဵၼ်ၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇႁင်းၶေႃၵွၼ်ႇၸင်ႇတဵမ်ယူင်ႉၶၢပ်ႈ ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင် ၸူဝ်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ဢိၵ်ႇတင်း ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ပၢႆးပၺ်ၺႃ ပၢႆးၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈ လႄႈထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊၵျီႊ ပၢႆးသၢႆႊ ၼၼ်ႉၵေႃႈ တၵ်းမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈၶိုင်ပွင်ႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈၵမ်ႈၸႂ်ၵမ်ႈတူဝ်ၵွၼ်ႇၸင်ႈတေတမ်းဝၢင်းၽႅၼ် ပူသိူဝ်ႇ ပိုၼ်ႉထၢၼ်မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၼႃၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိူဝ်းၵူၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႆႈ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးႁဝ်းယင်းမႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးႁၵ်ႉသႃ ၾိင်ႈငႄႈ လိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၽႃးသႃ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆၸႂ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁဝ်းဝႆႉလႆႈယူႇၵႂႃႇယိုၼ်းယၢဝ်းၼႆၸိုင် ႁူမ်ႈဝႃႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းတူၵ်းယူႇတႂ်ႈမိုဝ်းၽႂ်ၵေႃႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁဝ်း တၵ်းဢမ်ႇႁၢႆဝၢႆးဝွတ်ႈလႆႈ။
ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ပေႃးမႃးႁုပ်ႈထတ်းသၢင်ၶိုၼ်းပိုၼ်ႉထၢၼ်ၼႆႉသေလႄႈယင်ႇလိုၵ်ႉၶိုၼ်းတူၺ်း ငဝ်းလၢႆးတႆးႁဝ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼႆႉ လိူဝ်သေဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းဢမ်ႇတူၵ်းယူႇၼႂ်းမိုဝ်းႁဝ်းသေ ထၢင်ႇႁၢင်ႈပွင်သၢင်ႈၸွမ်းၼင်ႇ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ယဝ်ႉ ၾိင်ႈငႄႈ လိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၽႃးသႃ ႁဝ်းသမ်ႉ ၵွႆႈၵွႆႈၸၢင်ႁၢႆဝွတ်ႈဝၢႆး ၵႂႃႇလွႆးလွႆးယူႇတိၵ်းတိၵ်း။ ပေႃးပဵၼ်လၢႆးၼႆႉ ဝၼ်းၼိုင်ႈၸဝ်ႉၸဝ်ႉ ႁဝ်းတၵ်းတေၸၢင်ႈယဵၼ်းႁၢႆၵႂႃႇၸွမ်း ၵၢၼ်ယူႇဝဝ်ၵိၼ်လူမ် ၵၢၼ်မၵ်ႉငၢႆႈ ၸူးငၢႆႈၼႆႉယူႇဢမ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ။
သိုၵ်းယဵၼ်ၵၢၼ်ဢိုၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈဝၢင်းၽႅၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၵၢၼ်ပိၼ်ႇလၢႆႈၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈၸိုဝ်ႈမိူင်း လူၺ်ႈ တူၼ်းသဵင်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈၸႅင်ႈလႅင်း(ပီႇ)ၵေႃႈႁင်းမၼ်း တိုၼ်းၶႂ်ႈပိၼ်ႇၶႂ်ႈလၢႆႈၶႂ်ႈယႃႉလုပ်ႉႁၢႆ ပႅတ်ႈၵေႃႈႁင်းမၼ်းလႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈယဵၼ်းၵၢႆပဵၼ်ၸိုဝ်ႈမႂ်ႇဢၼ်ပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢႆပိူၼ်ႈသေဢမ်ႇပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢႆႁဝ်း တူဝ် ယၢင်ႇၸိူင်ႉၼင်ႇ “မိူင်းၼၢႆး” ပဵၼ် “မူဝ်းၼေး” ၵႂႃႇပႅတ်ႈ လိူဝ်ၼႆႉမီးထႅင်ႈတင်းၼမ်။ ၸိုဝ်ႈၵူၼ်းၵေႃႈၼင်ႇၼၼ် လုၵ်ႉတီႈ “ၸၢႆး” “ၼၢင်း” “လုင်း” “ပႃႈ” ၵေႃႈမႃးထႅမ်သႂ်ႇတူဝ်ၼႃႈဝႃႈ “ဢူး” “တေႃႇ” လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၢင်ႈဝႃႈ ယူၵ်ႉၸၼ်ႉ တၼ်းႁဵင်းၶိုၼ်ႈမႃး မီးၵုၼ်းမီးမုၼ် ထုၵ်ႇလွၵ်ႇလႅၼ်မႃး။
လိၵ်ႈတႆးႁဝ်း ထုၵ်ႇႁၢမ်ႈႁဵၼ်းႁၢမ်ႈသွၼ်မႃးဝၢႆးထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼေႇဝိၼ်း ယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈယဝ်ႉ ဢၢင်ႈဝႃႈ လိၵ်ႈတႆးပဵၼ်လိၵ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼႆသေႁႅတ်ႉႁၢမ်ႈမႃး။ လၵ်းလၵ်းမၼ်းၵေႃႈ တင်ႈၸႂ် ဢမ်ႇႁႂ်ႈႁဝ်းလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းလိၵ်ႈတႆးႁဝ်းလႄႈႁႂ်ႈလိၵ်ႈတႆးမူၺ်ႉႁၢႆၵူၺ်း။ ပေႃးလိၵ်ႈလၢႆးႁၢႆၶိူဝ်းၵူၼ်းၵေႃႈ မူၺ်ႉတၢႆ ယဝ်ႉ ၵွပ်ႈၼႆၽႅၼ်ပၢႆးတိုၵ်း ဢၼ်ပိူၼ်ႈတမ်းဝၢင်းမႃး ပိူဝ်ႈၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉဢိုၼ်ဢဝ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းတႆးဝွတ်ႈဝၢႆးႁၢႆတၢင်း ဢွမ်ႈၶၢဝ်းပွတ်းၶၢဝ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းယင်းပႆႇႁူႉၸၵ်းငဝ်းလၢႆးလႄႈၵၢပ်ႈပၢၼ်ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇသေ တိုၵ်ႉ ၼွၼ်းၾၼ်ဝၢၼ်မိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ ၼႆယူႇမႅၵ်းမႅၵ်းၵူၺ်း။
လွၼ်ႉၵႂၢမ်းၶူမ်းယမ် ဢၼ်ၽူႈၼမ်းလၢႆၸုပ်ႈလၢႆ ပၢၼ်လၢႆၸဝ်ႈတူဝ်လူၵ်ႈ ၸိူဝ်းၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းဢဝ်ဝၢၼ်ႈ ဢဝ်မိူင်းၵွၼ်းၶေႃၶဝ်ဝႃႈ – “ႁူႉၶဝ် ႁူႉႁဝ်း” ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းသမ်ႉႁူႉႁဝ်း ဢမ်ႇႁူႉၶဝ် ႁူဝ်ၶဝ်ဢမ်ႇႁူႉႁဝ်း ဢမ်ႇႁူႉဢဵၼ်ႁႅင်းႁဝ်းဢဵၼ်ႁႅင်းပိူၼ်ႈ။ တေသၢင်းၽႅပ်ႉလူမဝ်ပိူၼ်ႈသေထၢင်ႇယႂ်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁိုဝ် တေထၢင်ႇယႂ်ႇ ပိူၼ်ႈသေထၢင်ႇလဵၵ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးလၵ်းမီးၽႅၼ်ၶၢဝ်းပွတ်း ၶၢဝ်းယၢဝ်း 3 ပီ 5 ပီ 10 ပီ 100 ပီ 1000 ပီ။ တေႃႇဝၼ်းၼႆႉ ငဝ်းလၢႆးပဵၼ်ႁိုဝ်သၢင်တေႃႇၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁဵတ်းၵႂႃႇၸိူင်ႉၼၼ် ပေႃးဢမ်ႇထုၵ်ႇလွၵ်းလၢႆးမၼ်းၵေႃႈၶိုၼ်းတႄႇလၢႆႈမႂ်ႇ မႄးမႂ်ႇ သၢင်ႈမႂ်ႇ ႁဵတ်းမႂ်ႇ ပၼ်ႇတူင်ႇယူႇၸိူင်ႉၼႆ တိၵ်းတိၵ်းၵူၺ်း။
ယွၼ်ႉၵွပ်ႈၵုမ်ႇဝူၼ်ႉတႃႇၵွၼ်းၶေႃ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ငမ်းယဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇမီးတီႈသုတ်းတီႈတိူၵ်ႈ ၾၢႆႇလဵဝ်ပိူင်လဵဝ် ၵူၺ်းသေလူင်လိုမ်းဝူၼ်ႉထိုင် ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၽႃးသႃၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ ၽိူဝ်ႇႁူႉတူဝ် ဝဵင်းလူင် ၸိုင်ႈတႆး ၸိူင်ႉၼင်ႇဝဵင်းတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ ႁႃၵေႃႉမေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး မေႃတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆးပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈမီးယဝ်ႉ။ လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ဝဵင်းလူင်မိူင်းၸိုင်ႈတႆး” ၼႆသေ ႁႃၵူၼ်းမေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး မေႃတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆးဢမ်ႇမီးၼႆ တေပွင်ႇဝႃႈႁိုဝ်။
ဢမ်ႇထဵင် မိူဝ်ႈလၢတ်ႈတေႃႇပိူၼ်ႈၸိူဝ်းဢမ်ႇႁူႉၵႂၢမ်းတႆး မိူဝ်ႈတႅမ်ႈတေႃႇပိူၼ်ႈၸိူဝ်းဢမ်ႇမေႃလိၵ်ႈတႆး။ ၵူၺ်းၵႃႈ တႆးၼင်ႇၵၼ်တႄႉဢမ်ႇထုၵ်ႇလီပဵၼ်။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မိူၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်း ၻွၵ်းတိူဝ်ႊ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း တႅမ်ႈဝႆႉ (ႁႄႈဝႃႈၼႆႉပဵၼ်မိူင်းတႆးလႃႇ ႁႃၵေႃႉလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးပေႉၸိုင်ဢေႇ) လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီးၵူၺ်း ဝဵင်းဢွၼ်ႇဝဵင်းဢိတ်းၵေႃႈ ၶႂ်ႈပဵၼ်ၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈႁဝ်းပွႆႇတိူင်းမၼ်း ဝၼ်းဝၼ်းပူၼ်ႉမႃးႁိုင်သေ ထိုင်မႃးဝၼ်းၼႆႉ ၽိူဝ်ႇႁဝ်းႁူႉတူဝ်ၵေႃႈ ပိူၼ်ႈပေႃးၵႂႃႇ ထိုင်လႂ်ယဝ်ႉ ႁဝ်းသမ်ႉလိူဝ်သေဢမ်ႇၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈ ယင်းပၢႆထွႆလင်ထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈတဵၵ်းဝိပ်ႇငႅၼ်းၽႂ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢမ်ႇလႆႈသွၼ်ႁဵၼ်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၸဵမ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း၊ ဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႉပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၼႂ်းလုမ်းၼႂ်းသၢၼ်ရ်၊ ဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်းၶွမ်ႊပၼီႊ ၼႂ်းႁူင်းၵၢၼ် ၼႂ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ပၢႆထုၵ်ႇတဵၵ်းတဵင်ႁၢမ်ႈႁႅတ်ႈသွၼ်ႁဵၼ်းမႃးထႅင်ႈ ၵေႃႈႁင်းမၼ်း။
ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ လိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ပဵၼ်သၢႆၸႂ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းလႄႈပေႃးၽႃသႃလိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်း လၢတ်ႈႁဝ်းႁၢႆၵေႃႈ ၶိူဝ်းႁဝ်းတေဝွတ်ႈဝၢႆးတၢႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ႁဝ်းယင်းလီလႆႈယွင်းယေႃႈၵုၼ်းမုၼ် ပူႇမွၼ်ႇ ၼၢႆးယႃႈႁဝ်း ႁူမ်ႈဝႃႈဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်းမိူၼ်ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ ယင်းလႆႈၶတ်းၸႂ်မႅတ်ႈပႅင်းပႂ်ႉပႃး သိုပ်ႇသွၼ် ႁဵၼ်းၵၼ်မႃးၼႂ်းဝတ်ႉၼႂ်းဝႃႈ တေႃႇမႃးထိုင်ပၢၼ်ၸူဝ်ႈႁဝ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးၸူဝ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇမႅတ်ႇပႅင်း ပႂ်ႉပႃးၵႂႃႇလႆႈထိုင်ပၢၼ်လုၵ်ႈပၢၼ်လၢၼ်ႁဝ်းၵေႃႈ မိူၼ်တင်းဝႃႈႁဝ်းပွႆႇပိုၼ်ႉပွႆႇပႅတ်ႈ ႁဝ်းဢမ်ႇႁဵတ်းၼႃႈတီႈ ပုၼ်ႈၽွၼ်းႁဝ်း ၸင်ႇလႆႈဝွတ်ႈဝၢႆးႁၢႆၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းၼႆႉလႄႈ တၵ်းဢမ်ႇပူၼ်ႉတၢင်းၽိတ်းႁဝ်း ၸိူဝ်းၵိူတ်ႇ မႃးၼႂ်းၸၢတ်ႈပၢၼ်ၼႆႉ။
ၸၢႆးသႅင်ယ ႁူဝ်ပဝ်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ၵဵင်းမႆႇ
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 014, February 2019
